De macht van de buurtvaders

Uit respect voor wijze pappa's gedraagt Marokkaanse jeugd zich voorbeeldig

Onze verslaggeefster patrouilleerde mee en trof een vredige wijk aan

Marie-Thérèse Roosendaal, Tel. 16 juni 2001

"Media maken van onze jongens monsters"

AMSTERDAM, zaterdag -De zomeravond is zacht, tussen de hoogbouw weerkaatsen de enthousiaste stemmen van spelende kinderen, aan de balkonnetjes hangen schotels. De buurtvaders slenteren hun rondje, groeten de mannen op een terras aan het Amsterdamse August Allebéplein en de kinderen die op hun stepjes langs scheuren.

Op de hoek wat opgeschoten jongens waarvan de jongste zijn sigaret geschrokken achter zijn handpalm verbergt en prompt wordt 'verraden' door omhoog kringelende rook. De buurtvaders zien het wel, zeggen hier niets van. Hervatten na een kwinkslag over en weer hun ronde. Een vredige sfeer als in de jaren vijftig, toen geluk nog heel gewoon was

Ondenkbaar was dit beeld een paar jaar geleden in Slotervaart/ Overtoomse veld. Toen werd de buurt geregeerd door agressie.

Muntthee op de 'uitvalsbasis' aan de Marius Bauerstraat. In de belendende ruimte zit een dertigtal mannen te klaverjassen. Geroezemoes, gelach. Happig op publiciteit zijn de buurtvaders in eerste instantie niet. Maar eenmaal over de streep, reageren ze open op vragen over hun niet als lieverdjes bekend staande buurtzonen.

"De media maken ze tot monsters. Ze stigmatiseren. Marokkaanse jongeren zijn criminelen, aanranders, dieven. Punt. Terwijl slechts een klein clubje dat beeld bepaalt."

"Worden in Zandvoort Marokkaanse jongeren uit Amsterdam-West opgepakt omdat ze daar in de trein ernstige overlast veroorzaakten, dan schrijven de media klakkeloos 'uit Slotervaart, Overtoomse veld'. En er was niet één van onze jongeren bij betrokken! Maar wat denk je dat het met ze doet als ze er de dag erna op hun werk of op school erop worden aangesproken met 'Het was weer raak gisteren'? Om moedeloos van te worden", zegt Abderrahim Arrihani.

Is die stigmatisering aanleiding dán maar overlast te gaan veroorzaken, als je er toch al van wordt verdacht?

Bedachtzaam formuleert Arrihani: "Dat kán. Maar het is zeer zeker geen wet. Andersom wel, de berichtgeving heeft er de hand in dat mensen liever een straatje om gaan als ze een groepje Marokkaanse jongeren op straat zien, dat die jongens als bedreigend worden gezien. En daar voelen ze zich niet lekker bij."

Maar die berichtgeving is niet uit de lucht gegrepen, het zijn toch niet allemaal engeltjes?

"Dat vind je ook nergens op de wereld. Maar de overgrote meerderheid doet het gewoon goed!"

Neem nou het gloednieuwe Sloterparkbad dat zojuist het recreatiebad gesloten heeft omdat bezoekers zijn lastiggevallen en schoenen, portemonnees en mobiele telefoons werden gestolen. Let wel, niet alleen door Marokkaanse jongeren, net zo hard door Nederlandse...

"In een wijk waar zoveel Marokkaanse jongeren wonen kom je al gauw tot Marokkaanse daders."

Maar meisjes in zwembaden worden bedreigd door Marokkaanse jongens, wórden door ze aangerand, dat zijn feiten.

"Dat klopt. Aan de andere kant, als één van de jongens toenadering zoekt dan denkt een meisje meteen 'oppassen, een Marokkaan!' en ze voelt zich te na gekomen. Ook dat is een realiteit."

Feit is dat de buurtvaders nodig waren.

"Ja, het was hier onveilig. Toch zien wij het niet als een Marokkaans, maar als een maatschappelijk probleem. Onze jongeren zijn hier opgevoed, op de Nederlandse manier. Ze spreken de taal goed, ze zijn geïntegreerd. Niet tussen twee culturen, maar in en mét twee culturen. Ze hebben een nieuwe identiteit."

Handgebaren

"Verschillen maken het niet gemakkelijker. De Marokkaanse manier van communiceren is fel praten met veel handgebaren. Dat wordt door een Nederlander al gauw als agressief ervaren."

"Een waar gebeurd, gruwelijk voorbeeld van miscommunicatie: Ali is het enige Marokkaanse jongetje in de klas. Op een dag is de pen van de juf weg, zij vraagt wie 'm gestolen heeft en de hele klas kijkt als één man naar Ali. De juf vraagt hem ernaar.Ali ontkent, maar kijkt haar niet aan omdat het voor Marokkanen onbeleefd is en Ivan géén respect getuigt als je een .volwassenerecht in de ogen kijkt.
Maar voor de juf is dit juist een bewijs dat hij het heeft gedaan, want niet aankijken betekent wat te verbergen hebben. Ze laat zijn vader op school komen, die zegt dat zijn zoon dat niet gedaan kan hebben, Ali ontkent. Maar de juf is stellig, weet het zeker. De vader is woest want Ali steelt en liegt en zo heeft hij hem niet opgevoed. Met een keukenmes snijdt hij de vinger van zijn zoon af; om de familie-eer te redden. Achteraf blijkt dat Ali het niet heeft gedaan."

"Met onze jongeren gaat het vaak fout op school. Dan wordt er hier weer een leerkracht, opgegroeid in een dorp zonder een enkele allochtoon, neergezet. Die hebben geen idee van een andere cultuur ."

'Directief' (sturend), Arrihani gebruikt het woord vaker als hij het over Nederlanders heeft. Ons superieure, wijzende vingertje. "Heel wat cameraploegen hebben we over de vloer gehad om ons vrijwilligerswerk vast te leggen. Dan maken we van tevoren de afspraak dat de jongeren niet worden gefilmd als ze niet willen. Komen ze namelijk in beeld dan hebben ze de dag na de uitzending veel gezeur. Die afweging moet je respecteren."

"Dan gaat zo'n cameraman na een duidelijk 'nee' door met overreden. De jongens zeggen beleefd nog een keer 'nee, dank u wel', en die man draait tóch. Dan worden die jongens kwaad. En dan hebben die mannen hun tv-item: zie je wel.

En daar is het imago weer. Onze jongeren zijn het mikpunt van de media geworden.En daardoor van de maatschappij! Hoe dacht je dat het is om als Marokkaan te gaan solliciteren ? Een uitnodiging voor een gesprek is al bij na een wonder! Frustrerend, ze worden direct geassocieerd met criminaliteit. En ze schamen zich oprecht voor de daders die hen in diskrediet brengen."

De ene na de andere buurtvader druppelt binnen, schudt handen, gaat aan de koffie of de thee, neemt deel aan het gesprek. "We zijn met 26 buurtvaders. Surveilleren in groepjes van drie, vier. Zeven dagen in de week, van 's avonds acht tot één uur 's morgens. Het is enerverend. Dit werk is een afwijking in positieve zin. "

Zonder één cent subsidie begonnen ze na die zwarte dag, 23 april 1998, die dag vond er een veldslag plaats tussen de politie en de jongeren. De buurt was in opstand gekomen tegen de arrestatie van drie jeugdige buurtbewoners. Dat escaleerde, in een mum van tijd waren er honderden jongeren in gevecht met een leger politiemannen en ME.

"Omdat de onveiligheid van deze wijk ons aan het hart ging. Niemand durfde meer op straat. Ik wil hierbij aanmerken dat hier nooit is geschoten."

Spontaan borrelde bij de betrokken mannen het idee van de buurtvaders op. "Wat als wij nou eens de straat op gaan ?" Lauw begroetten politie, justitie en de lokale overheid het idee, maar dat was geen beletsel voor de buurtvaders. Al snel behaalden ze ongekend succes.

"Politie en overheid zijn om. Momenteel komen ze vanuit Amsterdam-Osdorp, Amsterdam-Oost, de Pijp, Bos en Lommer , maar ook uit het land -- Rotterdam, Den Haag en Utrecht -- bij ons kijken. Uit het buitenland: Antwerpen, Mechelen, Brussel, Lille, München, Londen, Zweden. Het is een olievlek-werking. Ik zou graag zien dat de overheid meer aandacht zou besteden aan projecten als het onze. Het werkt!"

Subsidie

Inmiddels krijgen ze wat subsidie voor koffie, thee en mobiele telefoons. En mochten ze de prestigieuze Hein Roethofprijs én de Europese Misdaadpreventieprijs in ontvangst nemen.

"We willen onze formule, onze filosofie graag overbrengen. Maar het is niet zo dat wij bijvoorbeeld in Zandvoort gaan surveilleren. Dat doen we alleen in ons eigen gebied, waar we ouders en kinderen kennen. Anders werkt het ook niet.."

De buurtvaders zijn geen burgerwacht, geen boemannen, geen verlengstuk van de politie. "Die , schakelen we alleen in als dat nodig is. Als wij iets zien dat niet door de beugel kan dan stappen we op zo'n groepje af. Dan gaan we ze niet de les lezen, maar praten over koetjes en kalfjes, het weer, hoe het op school gaat. En zo terloops wijzen we ze op hun gedrag. Niet autoritair, maar met respect voor elkaar. Onze jongeren zijn snel volwassen, mondig. In hun eentje heel lief, in een club vaak stoere branieschoppers."

Een onbedoeld bij-effect: "Als ze iets verkeerds in de zin hebben dan maken ze zich meteen uit de voeten als ze ons in de verte aan zien komen." Met van de lach twinkelende ogen: "Laatst liepen wij hier -- een groepje van vier verdween een oud vrouwtje met een boodschappenkarretje schielijk een zijstraat in. Bang voor óns."

"Het is er nu helemaal af, maar in het begin werden we door de buurt -- door jong en oud -- wel eens versleten voor verraders. Om ook op een andere manier bij te dragen aan de buurt organiseren we pleinfeesten waarbij iedereen wordt betrokken. We zijn bezig met scouting voor onze allerjongsten, dat houdt ze van de straat."

Om de hoek zit jongerencentrum Opportuna. Jongeren zitten buiten, roken, praten. Op het ritme van dreunende bassen wordt er getafeltennist. Geen alcohol, geen drugs. Een verzamelpunt voor de jeugd, een eigen honk. Hicham Darif zwaait de scepter. "De buurtvaders,worden door alle jongeren als positief ervaren."

Arrihani: "In Marokko wordt een kind niet alleen opgevoed door de ouders, maar ook gecorrigeerd door de bakker, de leraar , de buurvrouw. Iedereen leeft op straat, de sociale controle is groot. Dat is hier niet. In Nederland is het huisje-boompje-beestje, het individu. Als je hier je buurjongen een ruit ziet ingooien zeg je niks. Ik denk dat Marokkaanse ouders dat manco hebben onderschat. Die sociale controle brengen wij nu in de praktijk."

Jongerenwerker Rachid Douiyeb leidde onlangs een werkproject voor 30 probleemjongeren: "Kasten, schoolbanken, rolstoelen, speelgoed opknappen. Per vrachtwagen naar Marokko om ze  daar uitte delen aan scholen, ziekenhuizen, bejaarden. De jongeren zagen dat ze in het 'thuisland'  ook niet horen, de positie van de jongeren daar is niet rooskleurig, ze zijn de mogelijkheden hier gaan waarderen. Ze hebben nu allemaal een baan." ,

 "Zeven dagen in de week van acht tot één surveilleren we in wisselende samenstellingen. Van 'no go-area' is het hier leefbaar geworden." Woordvoerder Abderrahim Arrihani: "Onze jongeren worden gestigmatiseerd. De raddraaiers zijn maar een klein clubje."

Tachtig procent Marokkanen in de wijk...

"Dat is niet goed" , zegt buurtvader Ali Malouk (61) die zelf zes kinderen heeft. "Ik kwam in 1966 naar Nederland, toen ik 27 was. Was een van de eersten. Langzaamaan kwamen hier steeds meer Marokkanen wonen. Gezellig, ja. Maar hoe kan je hier nou integreren in de Nederlandse samenleving? Dat is een grote fout geweest van de overheid!"
Hij kent elke stoeptegel, straatsteen en alle jongeren: "Ik heb lesgegeven op die school. Het is altijd 'Há, meester Ali!"'

Zoals de buurtvaders de jongens in de gaten houden, gaat het andersom ook, "Hé vákkenvuller" schalt het over straat. Said Elaouati lacht, de verkoper-specialist uit de supermarkt herkent een oud-collega in het groepje. De jongens waarderen hun buurtvaders. "Het mooie is dat wij respect terugkrijgen. Ze willen ons niet teleurstellen, ons te schande maken. Dat is de wisselwerking."  Buurtvaders Elmorabet en Elkhattabi lopen keuvelend voorop.

Later op de avond valt wijkagent Ton Smakman binnen. "In het begin kreeg ik hier van zulke krummels (hij houdt zijn hand vijftig centimeter boven de grond) een grote mond. Dat leren ze van hun grote broers, dacht ik toen. Inmiddels kennen ze me allemaal, ik ben zelfs een ochtendje gaan voorlezen op school. Wat de buurtvaders hier hebben gedaan is fantastisch. Ik ben een gelukkig mens!"

Wat Arrihani doet als hij op zijn rondes een van zijn eigen drie kinderen van 16, 12en 7 jaar oud tegenkomt en betrapt op wangedrag?

Hij kan er kort over zijn: "Mijn kinderen zijn elke avond om zes uur binnen. Dat is de beste bescherming!"

Het is donker als we het pand ie verlaten. In een van Nêerlands voorheen meest beruchte wijken is onze auto na uren op een afgelegen plek te hebben gestaan helemaal heel. En dat terwijl de verslaggeefster -- die vooravond niet erg alert -- was vergeten het radiofrontje mee te nemen. Herhaal dát eens in centrum Amsterdam, waar junks je autoruit inslaan voor een rol drop of dronkelappen 'gewoon' voor de lol de zijspiegel van het portier trappen...