Opinie 18OnFortuynlijk Tegenwicht
Een tv-cultuur Een tv-cultuurWe leven ineens in een televisie-democratie. Daarin gaat het meer om de persoon en diens 'uitstraling' dan om de inhoud van de ideeën van een groep mensen. Dit heeft gevolgen. Tv moet spannend blijven. Het beeld schijnt om de zoveel seconden, of sneller, te moeten wisselen om de kijker aan de buis te houden. Zo krijgen we dan de one-liners, ook wel genoemd de 'Jip & Janneke taal". Politici moesten deze taal maar leren spreken, zo zeiden de campagneleiders. Het gevolg is versimpeling. Complexe problemen worden in een of enkele woorden aangeduid. Dit is tot daar aan toe en het kan verhelderend zijn, maar werkelijke analyses en oplossingen laten zich niet in simplismen vangen. Vooral als men dan zo ook nog beloftes gaat doen, schept men valse hoop. Dit schept dan weer een probleem als de politicus dit later moet komen uitleggen en toch zijn uitstraling en populariteit wil behouden. Lukt dit niet, dan wordt hij snel vervangen en begint het verhaal weer opnieuw. De echte oplossing, die veelal meer tijd kost, laat echter nog steeds op zich wachten. Een haatcultuurEr is veel gesproken over demonisering. Weliswaar werd Pim
Fortuyn na zijn dood ineens gezien als een tweede Erasmus of Kennedy, voordien
was er, naast verering, ook sprake van demonisering. Zodanig zelfs dat notoire
advocaten hiervoor niet alleen politici, maar zelfs de gehele redactie van de
NRC aanklaagden wegens het aanzetten tot haat tegen Fortuyn. Op hun beurt begonnen de tegenstanders daarvan die advocaten
weer aan te klagen wegens het aanzetten tot haat tegen de tegenstanders van
Fortuyn. Voordien waren er al een paar honderd aangiften gedaan tegen
Fortuyn zelf, ook weer wegens het aanzetten tot haat, in dit geval tegen moslims
en buitenlanders. Een gang naar de rechter valt nog aanvaardbaar te noemen als men conflicten op wil lossen - al lijkt het hier meer om politieke actie te gaan dan om waarheidsvinding door de rechter. Niet meer aanvaardbaar zijn de vele opgestuurde kogels en wapens naar politici, de bedreigingen en de hate-mails naar mensen met wie je het op een punt niet eens bent. Elsbeth Etty noemde dit de opkomst van "de haatcultuur" (NRC 26 mei 2002). Een week later, 2 juni, meldde zij zelf "ontelbare hate-mails" te hebben ontvangen. Zo gaat dit nu dus. Andere kranten rapporteerden dat er, o.a. onder jongeren een haatcultuur ontstaan is die zich uit in honderden SMS berichtjes, e-mails en speciale haat-web-sites. Sinds 11 september 2001 hebben vooral moslims het risico hieronder te lijden, maar ook zo ongeveer een kwart van alle scholiere, Een klaagcultuurHet is natuurlijk goed dat, als mensen klachten hebben, deze gehoord worden, maar klagen alleen zal niet helpen. Er is een sfeer ontstaan, onder andere in de nieuwere wijken, van 'Wij willen rustig in ons huisje leven in welvaart en welzijn. Zijn er problemen, dan moet 'de overheid' die problemen maar oplossen.' Dit wil zeggen: de problemen weghalen of weghouden, dus het verkeer, het lawaai, de rommel, de buitenlanders, de jeugd en hun scooters - en natuurlijk de wachtlijsten. Daarentegen moet de auto vrij baan hebben en de belasting mag wel wat omlaag. Wij bespraken hier al eerder dat de moderne actiegroep en niet een is voor de zwakkeren, maar tegen bijvoorbeeld asielzoekers in de buurt - maar ook tegen jongeren en zelfs tegen speelplaatsjes voor jongere kinderen. Mondigheid als "de opstand van de bange burger". De mondige burger let op zijn eigen welzijn, klaagt en legt de zorg voor de gemeenschap bij de overheid - die dus faalt als het beleid niet gedragen en mede ontwikkeld wordt door de gemeenschap. Dus maar weer klagen. Maar zo komen we er niet. Hedonisme als ideologie?Dit is een hedonistische [*] cultuur, ook wel consumentisme genaamd. Men consumeert de eigen welvaart, hoopt op het eigen welzijn - wat zo niet lukt, waarna men de schuld projecteert op de moderne demonen. Keus genoeg.
Nu hebben we tegenwoordig een beetje pech op het gebied van ideologieën:
We vervallen zo zachtjesaan in nihilisme of hedonisme. Het moet leuk zijn, alles moet altijd leuk zijn. Politiek moet leuk zijn. Iedere les op school moet leuk zijn. Werk moet leuk blijven - niks 'rondje om de kerk'! Laten het het leuk houden. Maar daarmee komen we er niet. Hoe gaan we verder?We hebben een nieuwe visie op de samenleving nodig - niet alleen een verlanglijstje, zo stelde de LPF al in het begin van de formatie. Het CDA zegt 'We hebben al een visie voorhanden', de VVD keek wat bedremmeld en was even stil. Je kunt de paarse verworvenheden wel afbreken, maar wat bouw je op? Waar wil je naartoe? Er is weer ideologie nodig, zo schreven Zijderveld en Houkema al (VN 12 mei 2002), maar de vraag is dus wel even: welke (meervoud) dan? Naar ons idee in elk geval niet dit hedendaagse hedonisme of consumentisme. Er zal iets langer nagedacht moeten worden.
Het is alsof het debat hierover ineens weer opengebroken is. Het kwam al op gang direct na 11 september 2001 en het is "op flamboyante wijze" en "charismatisch", zoals vele kranten het beschreven, ook opgepakt - in elk geval op een manier die velen aansprak en die velen ertoe aanzette om weer mee te gaan doen met samenleven, debatteren en politiek - ook aan het geven van tegenwicht. Het is aan ons, de overlevenden, om het voort te zetten. "Dode vissen drijven met de stroom mee, levendige zwemmen
er tegenin" Zie ook: Opinie # 28, dd 6 mei 2003In memoriam... een
jaar later ... en hoe verder?
|
