Opinie # 33
Politiek correct - ook wetenschappelijk correct?
Een mozaïek:
over kokkels, gas, moraal, tbs-ers, recidivecijfers,
ketchup en kamerleden
Wetenschap zoekt naar waarheid, moraal zoekt naar juistheid,
de politiek zoekt oplossingen waar belangen strijdig zijn.
Deze drie typen discussies mengen zich soms in een rondedans
waarin de politiek, althans op korte termijn, het laatste woord heeft.
Kokkels
Aardgas
Politiek, moraal en wetenschap
Tbs-ers
Recidivecijfers
Over Ketchup-gooiers
Wat is nu correct?
Wat kunnen wij doen?
Kokkelvisserij is schadelijk, weten we
De Waddenzee, cultuurerfgoed, vormen een ecologisch systeem.
Nitraten en fosfaten voeden de algen, kokkels doen zich tegoed aan deze algen,
maar op hun beurt leven vogels weer van kokkels. De kokkelvisserij gaat flink
tekeer: mechanisch woelt men de bodem om, waardoor het
bodemsysteem ontregeld raakt en de vogels hun voedsel missen, dus gaan
uitsterven. De kokkelvisserij biedt aan ongeveer 75 mensen werkgelegenheid.
Onderzoek → rapport → samenvatting →
persbericht → krantenkoppen
Er vond een gedegen onderzoek plaats, hetgeen leidde tot een
rapport. Voor het publiek werd door een tekstschrijver een samenvatting gemaakt
door er bepaalde punten uit te lichten. Vanuit die samenvatting werd een
persbericht gemaakt, de kranten maakten daar artikelen van en zetten daar een
kop boven.
Nu was een van de conclusies dat het niet geheel zeker
was dat de schade aan de vogelstand geheel en alleen door de
kokkelvisserij werd veroorzaakt. Er is ook een kans dat de vogels minder
te eten hadden doordat de kokkels minder voedsel hadden, namelijk minder algen, doordat het water van de Waddenzee schoner was geworden en zo minder
nitraten en fosfaten bevatte.
Hier ging er iets mis. De samenvatting voor het publiek werd
achteraf slordig genoemd, niet geheel in overeenstemming met het rapport. De
samenvatting legde grotere nadruk op de kans dan op wat vrijwel zeker
was. De voorzitter van de onderzoekscommissie nam er althans afstand van.
Het politieke besluit
Minister Veerman besloot aanvankelijk, hierin gevolgd door een
kamermeerderheid, op grond van de samenvatting - het rapport zelf was nog niet
verschenen - dat de kokkelvisserij niet afgebouwd hoefde te worden maar zeven
jaar de tijd krijgt om zichzelf te gaan reguleren.
De lijn van denken
Het rapport vermeldt klip en klaar dat de kokkelvisserij
schadelijk is. Eerlijkheidhalve wordt er een kleine onzekerheidsmarge bij
vermeld: "Er is een kans dat ...".
Nu kan de politiek twee lijnen van denken volgen. In volgorde
van logica:
De politiek legde aanvankelijk de eerste
conclusie naast zich neer, vaart op die onzekerheidsmarge, besluit niet
de schadelijke visserij af te bouwen, maar nog een kans te geven. De lijn van
denken is hier: De wetenschap zegt 'vrijwel zeker A', maar wij doen toch B.:
"lijn 2". Waarom? Deze is politiek correct omdat men de economie hier
voor het milieu laat gaan. Niet dat die kokkels zoveel bijdragen aan de
economie, maar men vreesde schadeclaims.
Later, in juli 2004, stapt de politiek toch over op lijn
1 door de kokkelvisserij per 1 januari 2005 te verbieden, maar geeft de vissers
tot die datum nog wel even de kans om maar liefst acht miljoen kilo te mogen
vangen.
Dit kan echter niet doorgaan, want in middels heeft het
Europese Hof zich uitgesproken en zeer strenge restricties bevolen. Kort daarna
besloot de Nederlandse Raad van State ook het opvissen van die acht miljoen ton
te verbieden.
Meer details en verwijzingen naar bronnen staat in
Lees meer over kokkels en aardgas in de Waddenzee.
Schuin boren is niet schadelijk, wisten we al
Al vanaf 1999 staat het vrijwel vast dat schuin boren naar
aardgas, vanaf de kust dus, niet schadelijk is voor de Waddenzee.
Eerlijkheidshalve is er is een kleine marge opengelaten: een kans dat dit
toch anders uitpakt.
Van onderzoek via via naar krantenkoppen en publiek
Ook hier werd de marge opgepakt. Het was in die tijd niet politiek
correct om voor boren in de Waddenzee te zijn. Men bleef dus tegen boren.
Het vorige politieke besluit: volgens 'lijn 2'
De politiek besloot dus eerst om geen risico te lopen en niet te gaan
boren. Wel wilde men nader onderzoek. Men volgde de marge van onzekerheid en
niet de vrijwel zekere conclusies. Waarom? Men volgde de politiek correcte lijn
van toen en legde de wetenschappelijke conclusies in een la.
Het nieuwe politieke besluit: volgens 'lijn 1 & 2'
Ook het nieuwe onderzoek gaf aan dat boren veilig was en dat de
marge van een risico gering was. Nu volgde de politiek een andere lijn,
"lijn 1", namelijk om nu de vrijwel zekere conclusie te volgen
en het risico in de gaten te houden. Intussen was de publieke opinie minder
milieubehoudend geworden. Men denkt nu eerder aan de economie. Bovendien was de
commissie slim: aardgas levert geld op en daarmee kunnen de kokkelvissers
schadeloos gesteld worden en stoppen.
De politiek besloot echter gelijktijdig om
inzake de kokkelvissers "lijn 2" te volgen en deze visserij
niet te stoppen. Het is kennelijk nu politiek correct om de economische belangen
boven die van het milieu te laten gaan, ook al is men dan wetenschappelijk
bepaald niet correct bezig.
Men debatteert zelfs zonder kennis van feiten. Hier stelt
Wouter van Dieren, milieuonderzoeker, tegenover:
"Eerst boekie lezen, dan debatteren."
Meer details en verwijzingen naar bronnen staan in
Lees meer over kokkels en aardgas in de Waddenzee.
Politiek, moraal en wetenschap
Wij vermeldden al eerder, in opiniestuk
# 12, Moraal en Wetenschap, voorbeelden waarin moraal - of politiek of
andere belangen - botsten met de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Wij
vermeldden daar voorbeelden van. Hier noemen we
nog enkele voorbeelden uit het buitenland.
Biotechnologie en bio-ethiek
H.A.J Hofland noemt het voorbeeld van de biotechnologie. In Europa heerst
twijfel of het manipuleren met producten schadelijk kan zijn voor de
volksgezondheid. In de VS staat het, politiek gesproken, al vast dat dit een
zegen voor de mensheid is - lees: voor de Noord-Amerikaanse boeren die men daar
gaarne politiek te vriend houdt.
Patrick Moore geeft scherpe kritiek op een Greenpeace rapport
dat het kweken van genetisch gemodificeerde gewassen bestrijdt. Hij noemt het een
klassiek voorbeeld van ideologisch gebruik van wetenschap met verdraaiingen van
feiten en valse interpretaties, tekstmatig ondersteund met sterk ideologisch
gekleurde tot hysterisch aandoende beweringen.
Prof. Dr. Elisabeth Blackburn werd per telefoontje uit het Witte
Huis plotseling ontslagen uit de bio-ethiek commissie, nadat zij kritiek had
geuit op een advies van deze commissie inzake het winnen van stamcellen uit
menselijke embryo's. De onderzoeksresultaten zouden gemanipuleerd zijn
weergegeven om een negatief advies uit te kunnen brengen. Zij werd vervangen
door drie nieuwe leden van uitgesproken conservatieve snit. Onafhankelijke onderzoekers verdwijnen
uit adviescommissies en worden vervangen door aan het bedrijfsleven gelieerde
onderzoekers.
We gaan keren nu terug naar Nederland en bespreken twee andere
kwesties waarin het politiek correcte denken wetenschappelijk niet correct
blijkt te zijn.
Politiek correct
In mei 2004 ontvoerde een tbs-er met onbegeleid verlof een
meisje. Een ernstig misdrijf dat gelukkig nog relatief goed afliep. Onmiddellijk
viel de Kamer over de verantwoordelijke minister van Justitie Donner heen met
vragen om uitleg en om maatregelen, variërend van beter toezicht tot het
afschaffen van alle verloven omdat het recidive risico bij (op verlof
zijnde) tbs-ers zo hoog was. Politiek correct, vast wel, maar wetenschappelijk
niet correct.
Wetenschappelijk niet correct
Dit risico is niet hoog: het is ongeveer een promille.
Lager kan haast niet. Hoe dan ook is het beduidend lager dan het algemene
recidive cijfer. De recidivecijfers van tbs-gestelden zijn niet hoger, maar
lager dan de algemene recidive cijfers: 20 tot 55 tegen 68%, en voor
zedendelicten beduidend lager. Wetenschappers,
behandelaars en onderzoekers, riposteerden door het belang van verlof aan te
geven - anders wordt het risico later pas echt groot - en door naar de cijfers
te verwijzen.
Zo ging het mis met de persberichten over een onderzoek
"naar tbs-gestelden", die dan "voor 85%" zouden recidiveren.
Hier is met de verslaggeving of het schrijven van de artikelen in de pers iets
misgegaan: het
was 85% van slechts zeventien personen waarvan zestien de behandeling
hadden afgebroken, dus bij wie men dit gevaar vermoedde. Wat gemeten is, is
dus niet de recidive van de tbs-er, maar de mate van juistheid van
de zorgen van de kliniek over mensen die juist niet (uit)behandeld waren.
De recidive is veel lager dan vaak beweerd wordt en in elk geval lager dan het
algemene recidivepercentage.
De
Kamer liet zich leiden door emoties en trok zich van de feiten even niets aan:
wilde politiek correct zijn, maar was wetenschappelijk incorrect.
Zie ook:
Bronnen en cijfers over Tbs-ers
Politiek correct
Net zoiets gebeurt al jaren rond de kans op recidive van
zedendelinquenten. Steeds weer lezen we dat deze cijfers hoger zijn dan het
algemeen recidivecijfer. Recent schreef Livestro nog over "meer dan
negentig procent" (VN 16 oktober 2004). Dit is zo 'algemeen bekend' dat inmiddels menig
psychologisch, psychiatrisch en reclasseringsrapport dit vermeldt en er in het
advies van uitgaat. We horen het in de rechtszaal vermelden door de aanklager en
door de rechter. Allemaal erg politiek correct. Het is alleen niet waar.
Wetenschappelijk niet correct
Recente krantenberichten
kwamen op grond van recent Nederlands onderzoek tot een algemeen recidivecijfer
van 68%. Een onderzoek in de VS komt tot hetzelfde
algemeen recidivecijfer. Hetzelfde onderzoek noteert 3,3% als recidivecijfer
voor zedendelicten.
Een recent onderzoek in Nieuw Zeeland geeft van behandelde
zedendelinquenten een recidivepercentage van 5% aan. Nu was hier de
onderzoeksgroep niet groot, dus kijken we verder.
Recent Nederlands onderzoek door het WODC geeft voor
zedendelicten recidivepercentages tussen de 4,2 en de 8,7%, afhankelijk van de
verstreken tijd.
Twee recente Nederlandse onderzoeken naar behandelde
zedendelinquenten geven beide een recidive van 10% aan.
Het meest recente en gedegen onderzoek op dit gebied is nog
altijd dat van Hanson en Bussière, "Predicting Relapse: A meta-Analysis of
Sexual Offender Recidivism Studies", 1998. Dit was een meta-analyse, d.w.z.
een onderzoek naar een groot aantal andere onderzoeken met in totaal dus vele
onderzochten. In dit onderzoek komt als recidivecijfer voor zedenzaken 13,4%
naar boven, tegen een algemeen recidivecijfer van 36,4%: dus drie keer zo laag.
Dit onderzoek wordt besproken in:
Gieles, F.E.J., Over recidive
gesproken..., Een meta-analyse
besproken.
Meer informatie staat in
Bronnen en cijfers bij "Recidive".
Staatsrechtskundig incorrect
Twee dames gooiden tomatenketchup naar minister Verdonk. Niet
braaf natuurlijk en ze werden dan ook opgepakt. Omdat de Rechter-Commissaris het
weliswaar niet braaf, maar toch ook weer niet zo'n ernstig misdrijf vond, liet
deze ze weer vrij in afwachting van onderzoek en rechtszaak.
Weer stond direct de Tweede Kamer op zijn kop en riep weer
minister Donner ter verantwoording. Alle aanwezige kamerleden vroegen hem
waarom het OM de twee niet 'gewoon' weer hadden meegenomen.
"Het moet de minister van Justitie hebben geduizeld. Het
negeren van een rechterlijk bevel door het OM? [...] Tevergeefs wees de
minister erop dat het OM dan in strijd zou hebben gehandeld met de beginselen
van de rechtspraak."
Britta Böhler & Victor Koppe, Kamerleden zijn gevaarlijker dan
ketchupgooiers; NRC 14 juli 2004.
Er volgden uit de kamer voorstellen die regelrecht tegen de
beginselen en de wetten van de rechtsstaat in gaan. Sterker nog: de kamerleden
verlieten de voor onze rechtsstaat fundamentele scheiding van de wetgevende, de
uitvoerende en de rechterlijke macht: zelf slechts wetgever zijnde, formuleerden
zij meteen even een aanklacht ("staatsgevaarlijke actie") en zeiden
dat door de rechter - hier: de onderzoeksrechter! - "al een
veroordeling uitgesproken [had] kunnen worden".
"Men kan zich afvragen of dit niet 'staatsgevaarlijker'
is dan het spuiten met ketchup." (Idem)
Ook Trouw noemt met een woordspeling de actie van de Kamer
subtiel "Staatsgevaarlijk".
"Kennelijk kenden de kamerleden de feiten niet"
"Het verontrustende is dat het parlement daartoe [= tot maat houden] niet
in staat is [...]" (Trouw 28 juli 2004)
Men ging hier zo ver in de 'politieke correctheid' dat men
wederom wetenschappelijk - hier staatsrechtskundig, dus wel in een heel ander
type wetenschap dan die van het empirisch onderzoek - ronduit incorrect bezig was.
Men debatteerde al, maar had 'het boekie niet gelezen', in dit geval het wetboek
en de grondwet.
De rechter had dit allemaal wel goed gelezen en kwam tot een
uitspraak van slechts de achttien dagen dat de dames vast hadden gezeten. Hij
corrigeerde hiermee ook het openbaar ministerie, dat zei dat een dergelijke daad
"grenst aan terrorisme"... Politiek correct, dat zeker, waar is dit
ook waar en juist?
Correct is het ons inziens om in te zien dat we hier te maken
hebben met verschillende typen debat, ook wel discoursen genoemd,
die elk hun eigen regels hebben. Men dient zich dus bewust te zijn in welke
discours men zit en welke regels daar gelden.
Wij spraken hier eerder over in de
opiniestukken # 12, Moraal & Wetenschap, en in #
14, Discussie over incest, een moreel gevoelig onderwerp. We mogen hier nu
naar verwijzen en er iets aan toevoegen.
Men kan in de wetenschap de objectieve discours volgen
zoveel men wil, zelden zal men volkomen zekerheid kunnen bereiken. Ook kan men
in de praktische discours redeneren wat men wil om tot een juiste ethiek
te komen, helemaal eens zal men het nooit worden. Er blijven altijd marges over.
Het is aan de wetenschap om feiten aan te dragen, het is de politiek die dan de knopen moet
doorhakken. De media hebben op hun beurt een eigen rol in het debat. Men dient
zich echter bewust te zijn welke rol men speelt en in welke discours men zich
bevindt.
"Adviseurs moeten niet op de stoel van de politiek gaan
zitten, en de politiek niet op de stoel van deskundigen. Helaas is de praktijk
anders", constateert Guus Berkhout in: Het
risico van ongewenste adviezen, NRC 29 november 2003
[naar aanleiding van het onderzoek naar de geluidsoverlast rond Schiphol].
Wetenschappers moeten niet
zwichten voor opdrachtgevers. Ook in de onderwijssector staat de
onafhankelijkheid van het onderzoek onder druk, menen Bas Levering en Lennart
Vriens, NRC 5 december 2003.
"De liberale premier Thorbecke zei in 1862 in de Tweede Kamer dat de regering 'geen oordeelaar is van wetenschap en kunst'. Dat was en is nog steeds een wijs adagium. Het is snel met het vrije woord gedaan als de regering zich met de interpretatie gaat bemoeien en bepaalt wat al dan niet maatschappelijk verantwoord is. Dat behoort tot de verantwoordelijkheid van de media zelf. Dat is, nog een keer met Thorbecke sprekend,
'geene zaak voor de regering'."
(Trouw, redactioneel commentaar, 1 juli 2004)
Maar we mogen van de politiek toch wel
vragen om zich hierbij te baseren op de vrijwel zekere gegevens uit de
objectieve discours, en de best doordachte conclusies van de praktische
discours, ofwel om hier niet alleen politiek, doch ook wetenschappelijk correct
te zijn. "Eerst boekie lezen, dan
debatteren".
De wetenschappers mogen we vragen om onafhankelijk en weerbaar
te zijn.
Aan de media, de schrijvers, de pers en tv, mogen we toch wel
vragen om zorgvuldig te zijn in wat zij doorgeven naar het publiek, dus ook om
zich hierbij te baseren op de vrijwel zekere gegevens uit de objectieve
discours, en de best doordachte conclusies van de praktische discours, ofwel om
hier niet alleen politiek, doch ook wetenschappelijk correct te zijn. Geen
kreten svp, liever feiten en redeneringen.
Wat kunnen wij doen?
