Misbruik ... van machtDe RK Kerk & Glenn Mills,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | Zie ook Weblog 129: 'Pedofiele' paters? De RK Kerk en seks - 15 maart 2010 |
Niet alleen sommige priesters en de RK Kerk ... maar ook de huidige media lijken geobsedeerd te zijn door seks. Het ruime merendeel van de berichten hierover gaat over ongewenste seksuele handelingen van individuele priesters of broeders en op de verkeerde reactie van de kerk hierop. Deze had deze mensen destijds al direct moeten schorsen, uit moeten bannen, tot zondebok moeten verklaren.
Nu dit laatste eindelijk wel gebeurt denkt men dat het probleem opgelost is. Nu de rotte appels uit de mand zijn verwijderd kan de boer rustig verder met zijn glanzende maar door insectiden zwaar vergiftigde appels. Men verzuimt nogal eens naar de mand zelf te kijken, naar het systeem waarbinnen de ongewenste seksuele handelingen plaats vonden.
Noem het, desgewenst, seksueel misbruik, dit was mogelijk op momenten binnen de context van een totalitair machtsmisbruik waarin men tot absolute gehoorzaamheid aan de machthebbende gedrild werd, dag en nacht, week na week, maand na maand, jaar na jaar dagelijkse praktijk. Kijk naar het een, de ongewenste seksuele handelingen - het kwam (te vaak) voor als gebeurtenis - maar kijk dan ook naar het andere: het totalitaire systeem van continu machtsmisbruik.
Een cruciaal gegeven is dat in deze instituties niet alleen de kinderen, maar ook de volwassenen in de ban raakten van dit totalitaire systeem. Niet alleen de kinderen, ook de volwassenen werden ontmenselijkt. Sommigen werden ronduit sadistisch en ze genoten hiervan.
Kennelijk werden er heel diepe oerdriften gewekt en uitgeleefd - de beschaving verdween. Onder het mom van 'de kinderen beschaving bijbrengen' kregen oeroude driften hun kans om te herleven.
Ook misbruik van seks vond plaats, op geheime momenten en plaatsen. Maar het misbruik van macht was overal en altijd, continu en in alle aspecten van het leven openlijk en duidelijk zichtbaar - en onontkoombaar, tot op het sadistische af.
De Sade is niet zozeer de schrijver van spannende verhalen met veel seks, hij is eerder een filosoof, de filosoof die schrijft over de macht. De spannende verhalen zijn een literaire vorm. De meeste tekst bevat lange filosofische betogen, gelardeerd met de verhalen. Lees niet snel door naar het volgende verhaal, maar zie wat hij eigenlijk bedoeld heeft te zeggen.
Hij kritiseert de macht en de corruptie van de toenmalige geestelijkheid en wereldlijke overheid, maar wil daarmee ook laten zien wat er gebeurt als macht, elke macht, zijn gang kan gaan. Dan gaat het mis: tot de dood er op volgt. Macht corrumpeert. Hij heeft het ervaren: hij schreef zijn boeken in gevangenschap.
Hij heeft het niet meer mee mogen maken, maar na hem gaven de Jacobijnen en Napoleon hem zijn gelijk: macht corrumpeert. Macht trekt aan, oogt even leuk en spannend, maar corrumpeert uiteindelijk en leidt zo tot schuld en angst.
De clou van het plot van zijn boek Juliette is dat hij een geheim briefje verstopt (excuseer: 'ergens intiem') in het lijk van het meisje. Het is een briefje met verwijten aan de duivel en een vraag aan God om vergeving, vergeving van schuld wegens machtsmisbruik.
Een dergelijk gebed zou de huidige kerk, zij het graag op een minder sadistische wijze, niet misstaan.
De gewraakte handelingen vonden vooral plaats op seminaries en kostscholen. Hiervan vallen de volgende kenmerken op:
| Het waren gesloten gemeenschappen met |
| een sterk hiërarchische structuur, |
| een sterk religieus-dogmatische ideologie, |
| een lichaamsvijandige cultuur, |
| een sterke taboeïsering van alle seksualiteit, dus |
| een strenge scheiding van jongens en meisjes, mannen en vrouwen en |
| een 'opvoedings'-ideologie die uitsluitend gericht was op disciplinering, dwz gehoorzaamheid, en uitschakeling van individualiteit, identiteit, eigen kleding, mening en gevoel. |
Het waren totale instituties, zoals Goffman ze noemt.
Nu lezen we van mensen die zeggen dat hun identiteit hun afgenomen is, zich niet ontwikkeld heeft omdat ze ongewenste seksuele handelingen moesten ondergaan. Dit kan, maar het is logischer om eens verder te kijken naar de context waarin deze handelingen en identiteitsberoving plaats vonden.
Dan zien we dat het gehele systeem erop was gericht de eigen identiteit in de kiem te smoren in plaats van te ontwikkelen, en wel met behulp van een 'opvoedings'-methodiek die dag en nacht gevoeld werd als een onontkoombare overmacht in alle facetten van het leven: eten, slapen, wassen, leren en 'recreëren'.
Het eerste, die ongewenste gebeurtenissen, kan en zal de identiteit beschadigd hebben, maar het tweede, het continue systeem van identiteitsonderdrukking, moet de identiteit wel zeker beschadigd hebben.
Ja, maar ook nu zien we dezelfde tendensen nog werkzaam: in en buiten de RK Kerk.
| De eerstgenoemde kenmerken zien we nog steeds in de kerk, | ||||||
| de laatstgenoemde zien we nog volop aanwezig in
|
De kerk reageert nog steeds als een gesloten bolwerk van ongehuwde oude mannen met een sterk dogmatische en een sterk seksvijandige ideologie. Daarmee toont zij zich blind voor de context waarin de ongewenste handelingen plaats vonden, blind voor zichzelf, blind voor zelfkritiek. Men benoemt de individuele daders tot zondebok, stuurt deze de woestijn in en meent dan van het kwaad geschoond te zijn.
Men ziet niet dat de kern van het misbruik machtsmisbruik was, men ziet niet hoe wijd verbreid dit machtsmisbruik is geweest in alle facetten van het internaatsleven - en niet hoe zeer er nu nog steeds overmatig gebruik is van macht.
Zaken van en voor de kerk, kan men zeggen, maar de andere genoemde tendens, die van de leerfabrieken en de opvoedkampen, is voor de gehele samenleving van belang.
Daarom moeten we toch echt even kijken naar die totale instituties. Eerst naar die van vroeger, die nu gesloten zijn, dan naar een zeer recente: de Glen Mills School die nu spoedig gesloten zal worden, maar ook naar de huidige praktijk binnen de muren van onze tbs-instellingen.
Dit doen we door in de volgende bijlagen (klik op de links) samenvattingen en citaten weer te geven van:
| E,M. Beekman, Bevroren jaren,
Ten Bosch Zutphen 1993 De jonge Simon, nog geen zes, plaste in zijn bed. Speciaal voor hem kwam de toezichthouder van de zes- tot twaalfjarige jongens elke ochtend naar hem toe om hem hard te slaan. | ||||
| Hans Koekoek, Het Groenestein syndroom of: Een
lege plek in Den Haag, Fontein 1982 "Die zusters hebben ernstige fouten gemaakt, maar het waren fouten van individuele mensen. De lijn die werd aangegeven was goed, maar niet ieder kon die lijn volgen." (Een voormalige directrice op p 136 - cusivering Tw) | ||||
| Jos Perry, Jongens op kostschool; het
dagelijkse leven op katholieke jongensinternaten, Bruna
1991 "Inspecterende blikken: ze waren er niet alleen in die douchehokjes maar eigenlijk overal. [...] Typisch kostschool: het voortdurend je bespied voelen, continu op je hoede moeten zijn. De merkwaardige interesse die deze mensen altijd aan de dag legden. Naderhand leg je dat erotisch en seksueel uit." "De geest van kritiek, dat wil zeggen: zelf nadenken en tegenwerpingen verzinnen, was dus een pest. Maar erger nog dan pest was de particuliere vriendschap." | ||||
| Jean Severeijns, Het vermoeden, Nigh & Van Ditmar 1986 "Het systeem functioneert, de massa gedraagt zich als een kudde willoze schapen, apathisch, kritiekloos. Leven is je conformeren aan een systeem." | ||||
| Irun Scheifes, Handen boven de dekens; herinneringen
aan Don Rua, De Groene Amsterdammer 1 april
2010 "Een luisterend oor, dat is wat het slachtoffer krijgen kan. Nee, niet de excuses voor het wangedrag, niet de mededeling dat het systeem verrot is [curs. Tw] , niet de smeekbede om vergeving ... Een luisterend oor, dat is wat het slachtoffer geboden wordt. Maar dan dient het slachtoffer zich met zijn verkrachter te verzoenen en over de zaak verder te zwijgen, om wille van de eenheid van de gemeenschap." | ||||
| Marita
Mathijsen, Nonnenopvoeding, NRC
Handelsblad 17 april 2010 "De meisjes moesten met hun handen boven het laken in slaap vallen. Ze gingen zaterdags in een bad waarvan de nonnen het water met poudre de pudeur ondoorzichtig gemaakt hadden, zodat voorkomen werd dat de meisjes hun eigen lichaam zagen. Er waren geen spiegels waarin de meisjes zichzelf in vol ornaat konden bekijken." | ||||
| Joep Dohmen, Doodsbang voor zuster
Feliciana - Misbruik - Ook nonnen maakten zich schuldig aan
mishandeling en misbruik - NRC Handelsblad 22 april
2010 "Lichamelijkheid en tederheid werden in kindertehuizen en gestichten van zusterordes zoveel mogelijk genegeerd, volgens de getuigenissen. Er hing in de regel een hardvochtig en repressief klimaat. Dat leidde tot vernederingen en bruut geweld, soms met sadistische trekjes." | ||||
| Elsbeth Etty, Eerwraak op z'n rooms
in een naargeestig milieu, NRC Handelsblad, 12
februari 2010 Boekbespreking van: Gerard van Westerloo, De pater en het meisje; De Bezige Bij 2010 "Uit alles blijkt echter dat wat haar ouders Tineke hebben aangedaan veel traumatischer is geweest." | ||||
| Iris Pronk, Geloof in Glen Mills bleek
een hype, Trouw 26 maart 2010 „Van een gevoelsmens een robot maken, dat was wat ze in de praktijk met je deden”, aldus Terence, één van de oud-studenten van heropvoedingschool Glen Mills. | ||||
| John Maes, Schandvlek op de jeugdzorg; het
einde van de Glen Mills School, De Groene Amsterdammer 1
april 2010 'Alle dubieuze methodes van Glen Mills, een hele lijst, zijn in strijd met de wet.' | ||||
| Ferdi Pijnboom,
|
De moderne leerfabrieken waarin de docenten de namen van de leerlingen niet kennen laten we hier, ter wille van de omvang, maar even buiten beschouwing omdat er in het onderwijs een duidelijke tendens is naar terugkeer tot kleinschaligheid, onlangs nog vurig bepleit - eerder: geëist - door prof. Juliaan van Acker in zijn net uitgekomen boek jeugdzorg en reclassering, harde kern jongeren en Marokkaanse relschoppers, besproken o.a. in Trouw 26 april 2010.
In deze bijlagen is de context geschetst waarin de ongewenste seksuele handelingen plaats hebben gevonden.
In de citaten zijn voornamelijk de vroegere kinderen aan het woord. Weggelaten zijn de brieven en verklaringen, toespraken en jaarverslagen van de directeuren en bisschoppen: hoogdravende taal, zelfverheerlijking, trots, sprekend over 'de blijde kindergezichtjes' en zo meer; volkomen naast de dagelijkse realiteit en gespeend van elke vorm van zelfkritiek. Ideologie in de 'zuiverste' vorm.
| We zien een volstrekt autoritair systeem vol, vaak sadistisch aandoend, misbruik van macht. |
| We zien een permanente 'veroordeling' van het lichaam als zondig. |
| We zien jongens en meisjes in volstrekte apartheid leven - het andere geslacht als gevaar. |
| We zien een totale afwezigheid van seksuele vorming, een volstrekt taboe. |
| We zien een totale afwezigheid van elke vorm van zelfkritisch denken; de autoriteit heeft gelijk, punt uit klaar. |
In deze ideologie waren ook de religieuzen zelf opgevoed. Zij hebben nooit de kans gehad hun seksualiteit en emotionaliteit als menselijk gegeven te erkennen en te ontwikkelen, evenmin als hun sociale vaardigheden. Zij bleven zelf op kinderlijk of puberaal niveau in dit opzicht. Bij gebrek aan een volwassen partner konden de kinderen als plaatsvervangend object van liefde en lust gezien worden.
Lust, liefde? De benadering van de kinderen was vaak genoeg ronduit sadistisch. Ook dit kan een vervanging zijn als positieve liefde taboe is, een omkering in het tegendeel.
Dit is althans de strekking van een vrij oud Duits boek waarvan, althans in de oude en slechte kopie die ik ervan bezit, geen jaartal en uitgever is vermeld, genaamd Liebliche Knaben door Dr Ernst von Ellenbach, kennelijk een psychiater.
'Also sprach herr Doktor Ernst': hij duidt het slaan van kinderen op de blote billen als een dubbele vervanging, Ersatz of omkering.
| Als liefde niet mag, dan maar intimiteit met slaag; |
| als de voorkant taboe is, dan de achterkant maar bewonderd. |
Dit doen taboes met de seksualiteit van mensen: via een omweg vindt de seksualiteit toch haar weg, zij het flink vervormd, wellicht zelfs ziekelijk. Daar moet een psychiater maar eens naar kijken.
Het traumatische van de ervaringen zit 'm mogelijk meer in de context dan in de handelingen zelf: het feit dat er in een klimaat dat alle seks taboe en zondig verklaart, ineens wel seks plaats ging vinden door dezelfde paters die de zonde zo vaak hadden gepredikt. Voorts zit het 'm vast ook wel in in het veelal sadistische element van het continue machtsmisbruik. Ook in het feit dat de kinderen die ervan vertelden niet geloofd werden - 'Een pater doet zoiets niet'.
Er is geen erkenning; schuld wordt niet bekend zodat vergeving en verzoening niet mogelijk is. De ervaring kan niet geplaatst en niet verwerkt worden, blijft innerlijk aanwezig en gaat daar traumatisch domineren, obsederen.
Zwijgen, ontkennen, bagatelliseren, de doofpot dicht proberen te houden; de media, homoseksualiteit, de vrijmetselarij, de satan, de secularisatie of de zestiger jaren de schuld geven; complotten bedenken, zich slachtoffer noemen, geen verantwoordelijkheid nemen. Wel spijt betuigen maar geen schuld bekennen. Als het niet anders kan worden er individuen als zondebokken weggestuurd.
Het systeem wordt niet bekritiseerd, het blijft onveranderd: de hiërarchie, de macht, het celibaat, het afwijzen van de vrouw en van de seksualiteit (condooms bijvoorbeeld), alles blijft in stand. Het is dat de seminaries en kostscholen al door het proces van secularisatie zijn verdwenen, anders waren die ook nog gehandhaafd.
Wel gaat men nu strenger selecteren aan de poort: priesterstudenten worden nu gescreend op homoseksualiteit, dan wel "psychologische zwakheden [*]" [**], alsof het daar aan ligt.
[* Ja, welke dan? Narcistische trots (isolement, ivoren toren), zelfoverschatting, dogmatische rechtlijnigheid; vervreemding van het eigen gevoel, van de realiteit, van de mensen; onvermogen tot werkelijk sociaal contact, tot echte intimiteit?]
[** Trouw 29 april 2010, Leonoor Kuijk, Golf van meldingen van misbruik]
Het systeem screent men niet.
Intussen zijn diverse bisschoppen al afgetreden in verband met het (in de doofpot stoppen van het) seksuele misbruik; pas onlangs trad er ook een Duitse bisschop op, niet omdat hij gevreeën had maar omdat hij kinderen "op sadistische wijze" geslagen had (Trouw 23 april 2010). Weer zien we de man eerst ontkennen, dan bagatelliseren en de verantwoordelijkheid buiten zichzelf leggen:
"Mixa ontkende aanvankelijk dat hij kinderen heeft geslagen. Maar zijn vermeende slachtoffers hielden vol en getuigden onder ede van ranselpraktijken. De bisschop gaf tenslotte toe dat hij 'af en toe een oorvijg' niet helemaal kon uitsluiten, maar dat dat paste bij de gewoontes van die tijd."
(NRC Handelsblad 22 april 2010 - curs. Tw)
Het is niet de bisschop maar 'de tijdgeest' die verantwoordelijk is. Zou het? De tijdgeest veranderde, bepaalde problemen bleven.
Dit zijn de domst denkbare reacties. Als de RK Kerk nog niet toe is aan zelfkritiek, laat men dan op zijn minst een public relations manager aanstellen die niets goedpraat maar helpt om schuld te bekennen en de weg naar de mensen communicatief weet terug te vinden - niet als 'de macht' maar als 'ook een medemens' met 'ook zijn zwakheden'.
Duidelijk is dat het geschetste autoritaire en streng besloten systeem van gescheiden jongens en meisjes, van angst (dus obsessie) voor seksualiteit en emotioneel onontwikkelde volwassenen een voedingsbodem vormden voor ongewenst seksueel handelen. Haal dit allemaal weg en we zijn er van af? Zo simpel ligt het nu ook weer niet.
Van de Odenwaldschule in het Duitse Heppenheim is nu bekend dat er "duizenden" strafbare seksuele handelingen zijn gepleegd die intussen zijn verjaard, maar die wel plaats hebben gevonden na de seksuele revolutie van de jaren zestig.
| Op Duitse elite-school hoorde seksueel misbruik er gewoon bij - Duizenden strafbare handelingen zijn allemaal verjaard - Antoine Verbij, Berlijn, Trouw 24 maart 2010 |
Dit was een seculier elite-internaat niet grootschalig opgezet maar georganiseerd in 'gezinshuizen'. De school had een vrij, een democratisch en een stimulerend klimaat. In vele aspecten dus vrijwel het tegendeel van de hierboven beschreven kostscholen en seminaries.
Toch vernemen we hier ook van seksuele handelingen. We mogen vermoeden dat de sadistische component, gezien het klimaat daar, er heeft ontbroken. Wellicht zijn hier ook gewenste handelingen bij, maar in elk geval ook - in elk geval achteraf - ongewenste.
Het zit kennelijk dieper - in de mens zelf, in de genen. Seksualiteit zoekt zich altijd een weg. Is de gewenste weg afgesloten, dan maar andere wegen gezocht, waaronder - door de partner - mogelijk ongewenste wegen.
"Seksueel misbruik is geen katholiek probleem, geen Nederlands probleem, maar een menselijk probleem. Overal waar mensen zijn vindt misbruik plaats. Zelfs de beste inspanningen om dit te voorkomen kunnen seksueel misbruik niet uitbannen."
(James Kennedy, Waar mensen zijn is misbruik; Trouw 24 april 2010)
De internaten en kostscholen zijn vrijwel verdwenen. Glen Mills wordt gesloten, maar de tbs-instellingen en die voor daderbehandeling blijven rustig doorgaan met hun duizend gedragsregeltjes in plaats van echte behandeling van het innerlijk. Men komt er depressiever uit dan men er in ging.
|
|
Het geloof in disciplinering is onuitroeibaar. Nog steeds wil men opvoedkampen, strenge natuurlijk.
Anna Woltz schetst in de serie 'Het Nederland van morgen' (NRC Handelsblad 23 april 2010) zelfs een toekomstbeeld waarin alle opvoeding van jongs af aan in internaten plaats vindt, uiteraard door professionals en met volop rust, reinheid en regelmaat.
| Lees het Evangelie eens. Dit gaat over een heel bescheiden iemand, arm, zonder enige pracht of praal ('Geen steen om zijn hoofd op te leggen'), wars van macht (geen paard maar een ezel) en wars van dogma's ('adderengebroed!'). Gewoon bevriend met vrouwen. Hij had uitstekend contact met de mensen van zijn tijd. |
| Constateer dat het celibaat niet bijbels/evangelisch is, maar middeleeuws en gericht op de erfenissen van de priesters; een ideaal wellicht, maar schaf de verplichting af. Laat vrouwen toe en uw kerk zal opbloeien. |
| Zie af van macht: democratiseer - Vox populi Vox Deo. |
| Zet uw dogma's om in vragen. |
| Word eens zelf-kritisch. |
| Word eens zelf-kritisch. |
| Zet uw dogma's om in vragen. |
| Zie af van macht; word therapeut, genezer, in plaats van 'behandelaar', gedragsveranderaar, bemoeial. |
| Constateer dat de moderne psychologie en psychiatrie het innerlijk, de psyche, verlaten heeft en zich beperkt tot gedrag, uiterlijk, aanpassing. Laat het innerlijk weer toe, van uw patiënt en van uzelf, en uw kliniek kan gaan genezen, helen, weer hele mensen laten zien. |
| Lees Jung en Rogers eens. |
| Heb niet alleen oog voor de spannende incidenten, de seks, maar ook voor de context. Deze is, in het geval van de seminaries en kostscholen, een continu (dag en nacht, overal en altijd, jarenlang) misbruik van macht. |
| Wees zelfkritisch op uw dogma van het geloof in disciplinering. Er is meer aan de hand. |
| Voor u geldt Vox poluli Vox Dei niet altijd: het volk denkt niet altijd goed na en zou wel eens een tikkeltje misleid kunnen zijn door sommigen van uw collega's en de manier waarop de media deze alle ruimte geven. |
| Voor u geldt eerder Sapere aude, durf na te denken. |
| Zet vooral de tendens tot terugkeer tot kleinschaligheid voort; keer terug tot het werkelijke contact, dus als persoon met persoon, tussen leraar en leerling. Let maar eens op hoeveel plezier in uw vak dit zal teruggeven. |
|
|
