Citaten uit

Generatiegetto's

René van Woudenberg, Trouw 28 augustus 2004

Filosoof René van Woudenberg fileert tweewekelijks het hedendaagse denken. Vandaag:

Taken en leeftijdsfases.

Wie nadenkt over de levensloop van mensen, zal al snel op de gedachte komen dat er levensfasen zijn. En als vanzelf kom je dan op de gedachte dat de verschillende levensfasen gekenmerkt worden door verschillende taken die opgepakt moeten of kunnen worden. Weten hoe te leven is op zijn minst voor een deel weten wat je taken zijn. Als je weet welke taken er voor je liggen, komt er structuur in je leven.

[...]

Ook bij de jeugd horen bepaalde taken, geen taken die mooi in een schoolcurriculum kunnen worden vastgelegd maar niettemin: taken. We bewijzen er niemand een dienst mee te doen alsof die taken niet bestaan. Toch hoor ik er maar bitter weinig over. Laat ik daarom voor eigen rekening enkele van die taken proberen te benoemen.

Een eerste taak in deze periode is het zich vormen van een goed beeld van zichzelf. Dat wil zeggen: ontdekken waarvoor je belangstelling hebt, wat je sterke en wat je zwakke plekken zijn en ermee leren omgaan. Het lijkt me dat ouders hier een belangrijke en helpende taak hebben. Ze moeten hun kinderen helpen met deze taak door ze op een veilige wijze met een diversiteit van contexten en personen in aanraking te brengen.

[...]

Waarom dat moet? Omdat jongeren aldus kunnen ontdekken wat hen aantrekt en wat niet, wat hun sterke en hun zwakke kanten zijn, wat ze fysiek en mentaal aankunnen: word je onzeker in een niet-vertrouwde context of daagt die je juist uit? Ben je een avonturier of een kat-uit-de-boom-kijker? Ben je een Einzelgänger of heb je een sterke sociale drang? Door dit alles heen krijgen jongeren de kans een van de hun opgedragen taken te vervullen: het zich vormen van een goed beeld van zichzelf. Doe je dat niet, dan blijft er huiswerk liggen dat in een latere fase alsnog gemaakt moet worden.

Een tweede taak staat hier niet los van, maar noem ik toch even apart: dat jongeren zich in de sociale wereld een plaats moeten veroveren. Ze moeten leren vrienden te maken en vrienden te worden, leren bij welke groepen ze zich willen aansluiten en bij welke niet. Ze moeten leren relateren maar ook leren hun eigen grenzen in acht te nemen.

Een derde taak der jeugd is dat men zich een beeld van de wereld moet gaan vormen, een eigen rudimentaire 'wereldbeschouwing' moet gaan opbouwen. Zo'n wereldbeschouwing omvat onder andere een bepaalde kijk op morele kwesties, zoals de waarde van leven, het leren aanmerken van bepaalde dingen als waardevol en van sommige andere dingen als waardeloos. Het omvat ook een bepaalde kijk op schoonheid en kunst, op politiek en op de samenleving, op de dood en op God.

[...]

Een laatste taak die ik wil noemen is het ontdekken wat voor soort leven, persoonlijk en professioneel, men wil gaan leiden. Jongeren moeten immers keuzen maken inzake opleiding en vorming. Dit is enorm belangrijk omdat dit alles in zo onnoemelijk sterke mate bepaalt hoe de jaren 25+ eruit zullen zien. Het is de taak der jeugd te ontdekken wat voor rol ze in de samenleving wil en kan innemen, welke verantwoordelijkheden ze willen en kunnen dragen. Ook moeten jongeren ontdekken of ze een partner willen hebben en zo ja, van wat voor type er dat dan een zal zijn. Ze moeten, denk ik, leren dat er naast 'blinde' krachten in hun leven, zoals genen, hormonen en adrenaline, ook nog het nuchtere en sensitieve denken is over wat voor leven ze willen leiden, een nadenken over criteria voor partnerkeuze.

Ik zeg dit laatste met enige nadruk, omdat ik bij jongeren zelf merk hoe groot de behoefte is aan een gesprek hierover. De paar tieners voor wie ik een 'vertrouwde derde' ben, vragen mij wel eens 'René, hoe ging dat nu bij jou, verkering? Waarom ben je getrouwd?' Deze vierde taak wordt enorm vergemakkelijkt wanneer de eerste taak, de verwerving van zelfkennis, goed is vervuld.

[...]

Voor de uitvoering van de taken der jeugd zijn de ouderen naar mijn stellige mening onmisbaar. Ik vrees echter dat de ouderen de taken die er voor hen in dit opzicht zijn, veel te gemakkelijk laten liggen.

Ik roep daarom op tot intergenerationeel contact en teken ernstig protest aan tegen ontwikkelingen die leiden tot een gettovorming van generaties: generaties die zich opsluiten in clubs en clubjes van leeftijdsgenoten. De vensters moeten open.