Iedere schaduw wordt een spook

Francisco van Jole

De Vk 1 mei 1999, column "Digitaal"

Meer dan een half jaar geleden staarde een bevriende collega me aan over een glas bier en zei bedeesd: 'Ik denk dat die hele Zandvoortse kinderporno - affaire uiteindelijk een grote zeepbel zal blijken.' Geschrokken keek ik om me heen. Had iemand het gehoord? Hij waagde het immers het grootste mediaschandaal uit de zomer van 1998 ter discussie te stellen.

Ik boog me voorover en antwoordde zachtjes, als een dissident in een Servische herberg. Ja, dat gevoel heb ik ook. Maar je kunt die twijfel niet uitspreken. Dat overleeft je niet.'

Kinderporno is voor onze tijd wat hekserij was voor de middeleeuwen. Het Kwaad bestaat maar de vraag waar het plaatsgrijpt blijkt vaak niet te beantwoorden. Het is zo'n verschijnsel waarbij het gebrek aan bewijs geen twijfel zwaait maar juist het bewijs vormt. Waarbij het gebrek aan daders in principe iedereen tot verdachte maakt en de definitie van het delict wordt uitgebreid om toch maar vooral bevestiging te krijgen. Wie nu nog zegt dat hij Lolita een intrigerende roman of film vindt, bestempeld zichzelf tot verdachte. Wie de in de jaren zeventig zo populaire foto's van David Hamilton nog steeds in huis heeft, riskeert sociale verbanning. Iedere schaduw wordt een spook.

Bij zaken als deze worden simplisme en raffinement inwisselbaar, wordt domheid een bewijs van doortraptheid. Aanvankelijk ging het verhaal dat de Zandvoortse bende, die volgens de politie uiteindelijk slecht een enkele persoon omvatte, kinderporno verspreidde via Internet. Dat bleekt maar ten dele waar. De bende exploiteerde een bulletin board, een soort elektronische prikbord waarop je kunt inbellen (met een modem), dat niets te maken had met Internet. Zou het om tweedehands auto's zijn gegaan dan was ieders conclusie geweest dat hier personen betrof die hopeloos achterliepen. Maar nu het om kinderporno gaat, was de aanwezigheid van die oude techniek juist een bewijs van hun goede organisatie. Het gebruik van een afgesloten systeem toonde 'immers' aan dat ze zich doelbewust afschermden. Het feit dat zo'n bulletin board system in feite ook een politiekfuik is omdat in principe elke bezoeker via zijn telefoon nummers is te achterhalen en als middel eigenlijk dus helemaal niet zo slim, werd als niet ter zake doende genegeerd.

Kinderporno bestaat en het is van het grootste belang dat kwalijke verschijnsel aan te pakken. Maar de zomer bestaat ook, evenals de gretigheid voor rellen bij media, die de veiligheid van het gemakzuchtigheid aansluiten bij publieke verontwaardiging en de journalistieke onkunde aangaande Internet. De zomer hoeft van mij niet bestreden te worden maar wat tegengas voor de andere zaken zou geen kwaad kunnen. Wees op uw hoede, het is al mei.