Normen en waarden
inzake intimiteit en kinderen
Door Een Tegenwichter
Met
de relatie tussen volwassenen en kinderen (de opvoeding) is vaak een hoop mis
doordat kinderen wel materiële verzorging krijgen, terwijl er liefde, aandacht,
en aanraking ontbreken. Met betrekking tot het seksuele is het nog armzaliger
gesteld. Kinderen verkeren seksueel in dezelfde situatie als vrouwen in het
Victoriaanse tijdperk: hun seksualiteit wordt ontkend, veronachtzaamd en
onderdrukt. Een belangrijk deel van hun lichaam en hun gevoelens worden niet
geaccepteerd. Dat kan gevoelens van niet begrepen worden, eenzaamheid en
frustratie met zich meebrengen. Een hoop van deze problemen worden veroorzaakt
door vrij algemeen voorkomende waarden en normen. Ik zal er een aantal noemen en
aangeven hoe ze doorwerken in de omgang met kinderen.
Preutsheid
Onder
preutsheid versta ik met name angst voor het lichaam, voor naaktheid en voor
lichamelijke genietingen. Bij seks is de schaamte het grootst en de neiging
bestaat om alles wat met lichaam, aanraking en tederheid heeft te maken als
seksueel te zien.
In
de omgang met kinderen gebeuren vanuit deze houding twee dingen:
In
feite wordt het seksuele tegelijkertijd ontkend én tot ongekende proporties
opgeblazen. Bij kinderen kan daardoor een seksuele spanning ontstaan (in
psychologische zin) die het lichamelijk en emotioneel functioneren kan gaan
overheersen en blokkeren. Het seksuele kan niet worden doorleefd en blijft
daardoor een negatief stempel drukken op aanverwante zaken als lekker in je lijf
zitten, je gemakkelijk voelen in de nabijheid van anderen, aanraking, en om
kunnen gaan met liefde en intimiteit.
Opvoeding
in een sfeer van preutsheid heeft ook als nadeel dat er niet gemakkelijk over
seksualiteit gepraat kan worden en het voor kinderen ook heel moeilijk zal zijn
om bijvoorbeeld over ongewenste seksuele ervaringen te beginnen.
Voortplantingsdenken
Een
van de meest overheersende normen is nog steeds dat seks er alleen is om
kinderen te verwekken. In het ergste geval doen mensen inderdaad alleen aan seks
om kinderen te verwekken. Bij de meeste mensen mag gelukkig ook het genieten en
het liefhebben een rol spelen. Wat van deze norm echter is blijven hangen is de
eenzijdige gerichtheid op geslachtsgemeenschap en het orgasme (vooral van de
man). Voor de kinderen heeft deze norm tot gevolg dat het seksueel zijn van
kinderen gemakkelijk kan worden ontkend omdat zij zich immers nog niet kunnen
voortplanten (vóór de puberteit) of omdat dit als ongewenst beschouwd wordt
(een flinke periode ná de puberteit). Seksualiteit is iets voor later.
Door
de op voortplanting gerichte invulling van seksualiteit zit er voor kinderen
niks anders op dan wachten, waarmee seksualiteit verwordt tot iets dat je niet
net als andere dingen spelenderwijs kan leren. Veel kinderen ervaren dat je
eerst zogenaamd niet toe bent aan seks en je het op een bepaald moment ineens
helemaal moet kunnen. Daarom is het natuurlijk ook nodig om kinderen op een
bepaalde leeftijd door middel van mondelinge en geschreven voorlichting
van alles over seks bij te brengen: de dingen die ze in het dagelijks leven niet
meekrijgen.
Een
ander nadeel van het voortplantingsdenken en de enge invulling van seksualiteit,
als zou deze alleen geslachtsgemeenschap inhouden, die dit tot gevolg heeft, is
dat wanneer volwassenen seksueel iets met kinderen doen ('uitspoken') dit vaak
helemaal niet bij de ontwikkeling van kinderen aansluit. Eerst hebben kinderen
helemaal geen seksualiteit en plotseling worden ze geconfronteerd met een
gefrustreerde en ongecontroleerde volwassen seksualiteit. Naast dat het in die
gevallen om dwang kan gaant is het dus ook nog eens de vorm die schade aanricht.
Veruit de meeste volwassenen verstaan de taal der liefde niet die hen in staat
zou moeten stellen om aan te sluiten bij de persoonlijkheid en de ontwikkeling
van kinderen. De getraumatiseerde kinderen zijn hiervan het bewijs.
Heteroseksualiteit
Heteroseksualiteit
als norm is in feite een mengeling van verschillende andere normen. Er zit in
dat seks voor de voortplanting is, er zit preutsheid in (homofobie), en er
zitten normen in over rolpatronen van hoe mannen en vrouwen zich zouden moeten
gedragen. Normen die grote gevolgen hebben voor de relatie tussen ouders en
kinderen, en die voor kinderen een vrije ontwikkeling in de weg staan.
Heteroseksualiteit zoals die er in onze cultuur uitziet maakt dat vooral mannen
weinig ervaring hebben met (praten over) seksualiteit en het delen van gevoelens
van intimiteit met leden van het eigen geslacht. Dat maakt dat vaders hun zonen
in hun specifiek seksuele ontwikkeling niet of nauwelijks kunnen ondersteunen.
Monogamie
Voor
veel mensen geldt de norm dat seksualiteit alleen goed is binnen een vaste
langdurige relatie, met name het huwelijk. In dat licht wordt seksueel contact
van kinderen onderling of met volwassenen afgewezen. Kinderen kunnen de keuze
voor een vaste relatie immers nog niet maken. Het hypocriete is dat die
volwassen er vaak zelf niet in slagen om relaties lang te laten duren. In
aansluiting op de huwelijks- en voortplantingsmoraal komt de monogame norm neer
op het idee dat seksuele en andere intieme gevoelens maar op één persoon
gericht mogen zijn. Plezier beleven aan 'iets met een ander' wordt afgewezen en
geassocieerd met negatieve zaken als misbruik en bedrog. Ook wordt onmiddellijk
gedacht dat er met de bestaande relatie wel iets mis zal zijn. In het verlengde
van bovenstaande associaties wordt contact met kinderen waarin seksualiteit een
rol speelt automatisch opgevat als een ziekelijk afreageren van huwelijks- of
persoonlijke problemen. Dat hoeft echter niet noodzakelijkerwijs zo te zijn; het
kan het geval zijn.
Het
monogame denken is een ontkenning van de eigenheid van mensen. Ieder mens is
immers anders en kan een ander niet zomaar vervangen. Monogamie als norm komt
neer op wantrouwen en hebzucht, met liefde heeft het niets te maken.
Seksualisering
Seksualisering
tenslotte is het verschijnsel dat mensen te veel aan seksualiteit ophangen. Er
ontstaat een oversekst patroon dat met zich meebrengt dat allerlei gevoelens
niet meer op een andere wijze kunnen worden geuit dan via seks. Seks om
onuitgesproken conflicten mee te bedekken. Seks om liefde te suggereren waar
geen liefde is. Seks om gevoelsarmoede mee te compenseren. Mannen doen hier
gemiddeld veel meer aan dan vrouwen en veel porno staat er ook bol van. De seks
waar het hier om gaat is van een minder leuke soort omdat het contactarm is en
prestatiegericht. Schadelijk voor kinderen die ermee worden geconfronteerd.
Zedenwetgeving
Onze
cultuur kan niet met kinderseksualiteit omgaan omdat de gangbare seksualiteit te
weinig kinderlijk is. Ze is niet speels genoeg, niet lief genoeg, te eenzijdig
genitaal en te ongevoelig. Onze seksualiteit staat los van het dagelijks
leven en aanraking in het algemeen, is te weinig communicatief, moet te veel
betekenen, staat bol van vaste patronen, wordt te veel als een vaste verbintenis
opgevat en is bovendien vaak te hard, te agressief en te weinig invoelend. In
die optiek is het niet verwonderlijk en om pragmatische redenen misschien zelfs
wel wenselijk dat seks met kinderen tot 16 jaar oud verboden is.
Op
dit moment is er een discussie gaande om de grens op te trekken naar 14 jaar.
Op dit moment is vrijen met kinderen van 12, 13, 14 en 15 een zogenaamd
klachtdelict. Dat betekent dat er alleen tot vervolging wordt overgegaan als
er een klacht wordt ingediend door het kind zelf, de ouders of de persoon of
instantie die de ouderlijke macht over het kind heeft, en de klacht na
onderzoek gegrond verklaart wordt. Als het om een wederzijds gewenste relatie
blijkt te gaan, wordt de klacht niet als gegrond verklaart. De leeftijdsgrens
van 12 jaar is destijds ingesteld omdat kinderen op die leeftijd ook beperkte
rechten verkrijgen. Zo kunnen kinderen vanaf 12 jaar bijvoorbeeld naar de
rechter stappen en hebben ze een stem in bij wie ze gaan wonen bij
echtscheiding van de ouders. Nederland is op het gebied van de zedenwetgeving
een van de meest vooruitstrevende landen in de westerse wereld.
In
de zedenwetgeving zijn (o.a.) tal van gedragingen beschreven die verboden zijn
op grond van hun seksuele karakter. Op die manier is lopen op straat niet
verboden, maar doe je dat naakt dan is het weer wel verboden. Kinderen liefdevol
aanraken is niet verboden, zodra bepaalde lichaamsdelen (geslachtsdelen) daarbij
een rol spelen echter weer wel. Naaktfoto's van kinderen zijn niet verboden,
maar hebben die foto’s een seksueel karakter dan weer wel. Mensen in dienst
hebben die diensten verrichten is niet verboden, zijn het seksuele diensten dan
weer wel. De zedenwetgeving is lichaamsdelen-, en situatiegericht. Dat heeft tot
gevolg dat de werkelijke problemen, hoe ironisch, niet bij naam worden genoemd.
Die worden namelijk niet veroorzaakt door seks, het seksuele karakter of het
gebruik van specifieke lichaamsdelen, maar zijn het gevolg van zaken als
onvrijwilligheid, manipulatie, dwang en geweld. Met achterhaalde termen als
ontucht, eerbaarheid en het woord 'zeden' zelf, wordt de plank misgeslagen. In
een vrije, gelijkwaardige en prettige sociale verhouding kan seks niet
schadelijker zijn dan wat gestoei met kussens. Seks is van zichzelf alleen maar
leuk en fijn.
