Vanaf het midden van de jaren zeventig legden deskundigen uit de geestelijke gezondheidszorg, politici, vertegenwoordigers van politie en justitie, de media en het grote publiek een steeds verder groeiende belangstelling aan de dag voor seksueel misbruik van kinderen (in het vervolg afgekort met "SMK"). Uiteindelijk zou deze bezorgdheid zich vanuit de Verenigde Staten naar andere landen, waaronder Nederland, uitbreiden. Veel van de aandacht voor SMK is gericht op de mogelijke gevolgen voor het psychisch welbevinden. SMK wordt zowel in de media als in de beroepsliteratuur gewoonlijk afgebeeld als een buitengewoon traumatische ervaring, als een "bijzondere aanslag op de geestelijke gezondheid van volwassenen". Zo stelden de auteurs van een recent artikel in het belangrijkste tijdschrift in Amerika op het gebied van de klinische psychologie bijvoorbeeld dat 'seksueel misbruik van kinderen als vrijwel geen andere gebeurtenis traumatisch is', waarmee zij in feite stellen dat er voor jonge mensen nagenoeg geen ervaringen bestaan die erger zijn dan deze. Uit het veld van de geestelijke gezondheidszorg klinkt nogal eens de poging om veel van geestelijke stoornissen onder volwassenen, zo niet alle, als een gevolg van SMK te verklaren.
De algemene opvatting die uit de laatste twintig jaar na voren komt, is dat SMK een aantal basiseigenschappen heeft:
Deze eigenschappen gaan zowel op voor patiënten die in therapie zijn (dat wil zeggen in klinische steekproeven) als voor mensen die niet in therapie zijn (niet-klinische steekproeven). Ons onderzoek van de afgelopen jaren was gericht op het bestuderen van deze veronderstelde basiseigenschappen van SMK. De vraag die wij ons gesteld hebben, en die wij in deze lezing trachten te beantwoorden, is: Heeft SMK voor diegenen die het meegemaakt hebben op grote schaal geleid tot een intense psychische schade die voor beide geslachten in gelijke mate opgeld doet?
Voordat we ons onderzoek nader beschrijven, is het van belang om de gebruikte terminologie te bespreken. De term SMK wordt in de psychologische literatuur gebruikt ter beschrijving van nagenoeg alle seksuele interacties tussen kinderen of pubers en significant oudere personen, en voor interacties tussen kinderen of pubers van dezelfde leeftijd waarbij dwang een rol speelt. Het ongericht gebruik van deze term en gerelateerde begrippen als "slachtoffer" en "dader" is door een aantal onderzoekers bekritiseerd, omdat zij vraagtekens plaatsen bij de wetenschappelijke validiteit. Zoals een van hen opmerkte, slagen onderzoekers er vaak niet in om een onderscheid aan te brengen tussen 'misbruik' in de vorm van schade, berokkend aan een kind of puber, en 'misbruik' in de vorm van een schending van maatschappelijke normen. Dit is een wezenlijk probleem omdat niet voetstoots aangenomen kan worden dat de schending van een maatschappelijke norm schade tot gevolg heeft. In dat verband merkte een andere onderzoeker op dat onze samenleving geneigd is om in zaken rondom seksualiteit 'onrechtmatigheid' met 'schade' gelijk te stellen, maar 'schade' kan niet uit 'onrechtmatigheid' afgeleid worden. Weer een andere onderzoeker heeft beweerd dat het ongenuanceerd gebruik van terminologie die geweld, dwang en schade postuleert, het geloof weerspiegelt en bevestigt dat deze interacties altijd schadelijk zijn, wat een objectieve beoordeling in de weg staat. In eerder onderzoek hebben wij experimenteel aangetoond dat mensen die wetenschappelijke rapportages lezen van niet-negatieve seksuele interacties tussen adolescenten en volwassenen, beïnvloed worden door het gebruik van negatief geladen termen als SMK.
De problemen rondom de wetenschappelijke validiteit van de term SMK komen wellicht het duidelijkst naar voren wanneer de herhaaldelijke verkrachting van een vijfjarig meisje door haar vader - wat zonder twijfel ernstige schade tot gevolg heeft - geplaatst wordt tegenover een vrijwillige seksuele relatie tussen een seksueel rijpe vijftienjarige jongen en een niet-verwante volwassene, waarvan de schade, hoewel het een schending van maatschappelijke normen betreft, wellicht niet aantoonbaar is. Door beide zeer ongelijke zaken in dezelfde categorie SMK te plaatsen, wordt een wetenschappelijk valide inzicht in beide fenomenen ondermijnd.
Met in acht name van deze waarschuwingen met betrekking tot de tekortkomingen van de term SMK zullen wij deze term niettemin tijdens deze lezing gebruiken, omdat het gebruik zo wijdverbreid is onder de auteurs van de onderzoeken die wij onderzocht hebben. Verderop in onze lezing, nadat wij onze gegevens en analyses gepresenteerd hebben, zullen wij nog terugkomen op de wetenschappelijke validiteit van deze term. Dit gezegd hebbende zullen wij de term SMK, in het licht van het momentaan gebruik van deze term, definiëren als een seksuele interactie die al dan niet een lichamelijk contact impliceert (zoals bijvoorbeeld in het geval van exhibitionisme, waarbij geen lichamelijk contact plaatsvindt) tussen ofwel een kind, een puber of een adolescent en iemand die substantieel ouder is, of tussen twee kinderen, pubers of adolescenten van dezelfde leeftijd waarbij van gebruikmaking van dwang gesproken kan worden.
[Noot: adolescent is vertaald als 'puber of adolescent'.]