Citaten uit

Adviesraad wil einde aan oorlog over geheugen

Esther Rosenberg, NRC 27 januari 2004

Therapie leidde tot stroom aan hervonden herinneringen

De laatste jaren speelden in diverse rechtszaken hervonden herinneringen over seksueel misbruik een rol. De Gezondheidsraad keurt dit af.

Zo gebeurde het vaak de afgelopen tien, vijftien jaar: een vrouw met ernstige problemen zocht steun bij een psychotherapeut. In de loop van de behandeling kwamen herinneringen naar boven, flarden soms, die verwezen naar seksueel misbruik in haar jeugd.

[...]

Het onderzoek 'Omstreden herinneringen' dat de Gezondheidsraad vandaag presenteert, nam 2,5 jaar in beslag. Het moet een einde maken aan de maatschappelijke onrust én aan de memory wars van de jaren tachtig en negentig. Psychologen, psychotherapeuten, psychiaters en juristen buitelden in wetenschappelijke discussies over elkaar heen over de vraag of iemand een traumatische gebeurtenis als seksueel misbruik kan vergeten, om het zich vervolgens jaren later tijdens therapie voor het eerst weer te herinneren.

Emeritus hoogleraar psychologie Walter Everaerd was voorzitter van de commissie van de Gezondheidsraad, die zich over deze vraag boog.

Kan iemand seksueel misbruik vergeten?

,,Ja. We hebben vastgesteld dat dat kan, tegen onze intuïtie in. Want emotionele ervaringen worden doorgaans sterker in het geheugen opgeslagen dan gewone gebeurtenissen en worden daardoor in het algemeen juist heel goed herinnerd. Dat we eerst dachten dat het niet mogelijk was, is heel erg voor degenen die hiermee te maken hebben gehad.''

[...]

De Gezondheidsraad stelt vast dat het door therapie eveneens mogelijk is herinneringen op te halen aan gebeurtenissen die niét hebben plaatsgevonden.

,,We dachten dat het geheugen een harde schijf is, waarop alle herinneringen integraal worden opgeslagen. Dat is niet het geval. Er is sprake van een meervoudig geheugen. Dat betekent dat verschillende aspecten van een herinneringen - emoties, visuele beelden, gehoorsensaties - op afzonderlijke plaatsen in het brein worden opgeslagen. Het ophalen van een herinnering gaat gepaard met selectie, waardoor makkelijk fouten gemaakt worden. De selectie wordt bepaald door de situatie waarin iemand zich op dat moment begeeft, door de sociale omstandigheden. Ook al wordt zo'n herinnering als authentiek beleefd, hij kan aanzienlijk afwijken van de daadwerkelijke gebeurtenis in het verleden.''

Kan een goede therapeut het verschil zien tussen een fictieve en een niet-fictieve herinnering?

,,Nee. Alleen als hij de feiten kent. Daarom moet een therapeut geen getuigenverklaring afleggen over een patiënt. Voor een therapeut doet het er niet toe, of een gebeurtenis echt is gebeurd of niet. Therapie gaat niet over waarheid, de belevenis van de patiënt is een gegeven.''

Waaruit verklaart u de vele fictieve herinneringen aan seksueel misbruik in de jaren tachtig en negentig?

,,De afgelopen tien, vijftien jaar was seksueel misbruik een belangrijk onderwerp. Voor veel hulpverleners was het daarom het eerste waar ze aan dachten, ze waren gepreoccupeerd. Als een vrouw ernstige, maar vage klachten had en het even niet duidelijk was waardoor het kwam zei de therapeut al gauw: `Heb je misschien iets meegemaakt in je jeugd?' En dan: `We gaan proberen herinneringen op te halen'. Dat gebeurde door hypnose of door andere suggestieve behandelingen. Iedere therapeut weet dat problemen worden gereguleerd als er een uitleg is, een kloppende verklaring voor de problemen. Bovendien werd gedacht dat als iemand heel gedetailleerd over seksueel misbruik vertelde, dat het dan wel waar moest zijn.''

[...]