Citaten uit

Is incest liefde? 

0-25, september 2003

Incest is een poging tot liefde en een manier om het gezinsevenwicht te herstellen, meent de Duitse therapeut Bert Hellinger volgens een bericht in Trouw in juni. 
 Hellinger zou kinderen laten zien dat ze als slachtoffer van incest geprobeerd hebben het gezin bij elkaar te houden. 
Vindt Hellinger dat inderdaad, en hoe denken zijn collega-therapeuten daarover?

Margreeth van Haaften, 
psycholoog in Lelystad, werkt volgens de methode van Bert Hellinger: 

'Bert Hellinger zoekt bij incest altijd naar de liefde die erachter schuilgaat. Volgens hem komt  een vader tot incest vanuit een gemis, een gevoel van leegte. 
Hij kan bij zijn vrouw bepaalde liefde niet vinden en zoekt dit vervolgens bij zijn kind. Dat kind laat de incest toe vanuit loyaliteit en liefde voor de ouders. En het voelt onbewust aan dat het op deze manier een belangrijke rol vervult. Door het toelaten van de incest hoopt het kind te voorkomen dat het gezin uit elkaar valt.'

'Bij volwassen incestslachtoffers kan het helend werken te zien dat de incest voortkwam uit liefde en loyaliteit. Door het kind dit te laten zeggen tegen de ouders in zichzelf kan er heling ontstaan. En het kind hoeft dan niet vanuit wrok en woede naar de ouders te kijken. Tegelijkertijd is het goed voor een kind om tegen de dader, bijvoorbeeld de vader, te zeggen: "De verantwoordelijkheid voor wat er gebeurd is ligt bij jou. Ik ben alleen maar het kind." 

'Incest wordt door de maatschappij negatief gelabeld, incest is per definitie fout. Maar dat helpt een incestslachtoffer niet.' 

'Bert Hellinger zegt dat zijn uitspraken nooit letterlijk genomen mogen worden. Ze zijn bedoeld om bij de cliënt iets in beweging te brengen.' 

Martine Delfos, 
therapeut en publicist in Utrecht:

'Ik ken de theorieën van Hellinger niet, dus ik kan alleen maar reageren op het stuk in Trouw. Zijn ideeën komen uit de systeemtheorie van Nagy over het gezinsevenwicht en ze staan bol van de mannelijke moraal. Het gevaar is dat het lijkt alsof je er allen mee kan verklaren.  De uitleg dat een man incest pleegt omdat hij bij zijn vrouw tekort, komt is allang achterhaald.'

'De systeemtheorie kan een gevaarlijk middel zijn in handen van maatschappelijk werkers, omdat de theorie te eenzijdig kan worden gebruikt. Er wordt een logica gevormd die het kritisch denken doodslaat  De systeemtheorie is bovendien nauwelijks wetenschappelijk onderzocht.' 

'De methode van Hel1inger komt sektarisch over, omdat die het eigen kritische denken van  mensen niet toelaat.  Mensen hebben behoefte aan duidelijkheid en deze theorie zegt: "Het zit zo in elkaar". Mensen die dit overnemen laten hun eigen "ik" los. Genezing kan alleen vanuit  een eigen "ik" en niet vanuit een ander.' 

'Mensen met trauma's hebben per definitie een schuldgevoel. Een seksueel misbruikt kind  denkt altijd: "Het is mijn schuld". Als een therapeut vervolgens zegt: "Je deed het voor  het gezin, uit liefde, denkt een kind als volwassene: "'Ohhh, dus het komt door mij". En het lijkt die kwellende schuldvraag kwijt te zijn. Daarvoor in de plaats komt een nobel motief, het redden van het gezin. Ondertussen weet het kind toch: "Er is iets niet goed, er klopt iets niet". Maar de verklaring van de therapeut klinkt logisch en het kind en de volwassenen worden erin meegesleurd. Ik geloof dat dit schadelijk kan zijn voor mensen die seksueel misbruikt zijn, omdat er toch in doorklinkt: "Het is wèl mijn schuld." 

'Mijn kritiek op veel hulpverlening voor slachtoffers van seksueel misbruik is dat hulpverleners meteen zeggen: "Het is jouw schuld niet". In plaats van cliënten zelf dat schuldgevoel te laten onderzoeken. Ik vraag eerst: "Waaróm heb je het eigenlij gedaan?", zodat een cliënt zelf kan onderzoeken wat er is gebeurd. En pas dan kan het schuldgevoel worden losgelaten. Doordat mensen met schuldgevoelens rondlopen, jan Hellinger terrein winnen. 

Anja Tavenier, 
psychotherapeut in Den Haag, werkt met incestslachtoffers:

'Ik heb het artikel in Trouw niet gelezen. Ik ben wel bezig met een boek van Hellinger, maar ik heb het nog niet uit. Mogelijk zijn de citaten over Hellinger uit hun verband gerukt. Ik neem aan dat Hellinger bedoelt dat incest een ziekelijke poging tot liefde is. Seks met een kind is altijd grensoverschrijdend en niet toelaatbaar. Kinderen zijn inderdaad vaak erg loyaal jegens hun gezin en staan soms dingen toe om te zorgen dat het gezin niet uiteenvalt. Sommige kinderen zeggen dan ook: "Ik dacht dat het normaal was, dat het bij iedereen zo gebeurde". Maar dat is een kind opzadelen met een te grote draaglast.' 

Peter van Leening, 
contextueel therapeut in Bilthoven, werkt met incestslachtoffers: 

'Gezinsevenwicht is inderdaad belangrijk, zelfs essentieel voor het goed functioneren van het gezin als systeem. Maar bij het bewaren van dat evenwicht moeten ook de gezinsgrenzen gewaarborgd worden. Een incestpleger doet dat duidelijk niet en kan iemands leven behoorlijk beïnvloeden. Wanneer de dader niet wordt aangesproken op het misbruik,  zoals bij Hellinger, blijft het onevenwicht in het gezin juist bestaan. Bij incestproblematiek is het van belang dat het slachtoffer erkenning krijgt van de dader voor het aangedane onrecht. Dat draagt bij aan het ontschuldigend proces.