Citaten uit

Het leven verzilveren

Oorlog is kinderspel vergeleken met de bezetting van Irak

Joris Luyendijk, NRC 29 maart 2003

Hoe konden de Amerikanen de reactie van het Iraakse volk zo verkeerd inschatten? Men rekende op een herhaling van 1991 toen het Iraakse volk in opstand kwam tegen Saddam Hussein nadat de geallieerden zijn troepen uit Koeweit hadden verjaagd. Maar zo lijken de Irakezen het ditmaal niet te zien.

Het onverwacht taaie verzet waar de Amerikaanse en Britse troepen nu tegenaan lopen bij hun opmars naar Bagdad is peanuts in vergelijking met wat hen wacht als Saddam eenmaal ten val is gekomen. De oorlog zullen de Amerikanen nog wel winnen, maar de bezetting wordt een bloedige puinhoop. Een puinhoop die het Midden-Oosten op zijn grondvesten kan doen schudden.

Dit zegt dr. Diaa Rashwan, de belangrijkste onderzoeker aan het Al-Ahram Centrum voor Strategische Studies in Kairo. Hij is politicoloog, gespecialiseerd in politieke islam en fundamentalistische bewegingen zoals Al-Qaeda.

[...] Wie bedenkt dat een universiteitsprofessor in Egypte in het beste geval driehonderd dollar per maand verdient, begrijpt hoe groot de verleiding kan zijn om in de werkelijkheid die dingen waar te nemen waarvan men vermoedt dat de Amerikanen ze willen horen.

Het beste voorbeeld van deze blikvernauwing is het wetenschappelijke debat over het martelaarschap, een kwestie die volgens Rashwan na de val van Saddam Hussein nog relevanter kan gaan worden dan die na 11 september al is geworden.

,,De klassieke benadering van moslimfundamentalisme en de cultus van het martelaarschap is om dit te reduceren tot iets anders'', zegt Rashwan. ,,Volgens deze zienswijze worstelen moslims die het martelaarschap nastreven, eigenlijk met een ander probleem: armoede, seksuele stoornissen, te snelle modernisering en urbanisatie of een traumatische ervaring met het Westen.''

Een anti-Westerse opstelling wordt consequent geanalyseerd als een afwijking. Men neemt impliciet aan dat de oorzaak ligt in een gestoorde psyche, in plaats van in een serie concrete grieven over de Westerse politiek en cultuur.

,,Het fundamentalisme is steeds behandeld als een politieke beweging die gebruik of misbruik maakt van religie. Maar zo'n benadering verklaart steeds minder. Ik denk dat we het martelaarschap moeten nemen zoals het is. Het martelaarschap is geen politieke overtuiging in de klassieke zin, het is een way of life. Er zijn kennelijk mensen vatbaar voor dat concept. Neem de kapers van 11september. Dat waren stuk voor stuk succesverhalen. Studeren in het buitenland, een boel geld. Dit was de elite. En toen gaven ze hun leven om zoveel mogelijk Amerikanen te doden.''

Anti-imperialisme geïslamiseerd

Net als veel andere analisten meent ook Rashwan dat er al jaren een `fusie' in de lucht hangt tussen het moslimfundamentalisme aan de ene kant en het pan-Arabisch nationalisme aan de andere. ,,Bin Laden heeft het anti-imperialisme geïslamiseerd'', zegt Rashwan, ,,hij zegt hetzelfde als Nasser in de jaren '60, maar dan met een islamitisch vocabulaire. En hij boekt resultaten. Het Westen staat weerloos tegenover moslims die bereid zijn met hun leven te betalen voor een aanslag.

[...] De aanslagen van 11 september waren een godsgeschenk voor de neo-conservatieve haviken in Amerika, meent Rashwan, omdat ze nu de kans kregen een agenda door te drukken die ze al veel langer voor ogen hadden. ,,De bezetting van Irak biedt de Arabische fundamentalisten dadelijk eenzelfde soort kans.''