Citaten uit

Het gevaar van georganiseerd wantrouwen
Frank Furedi,
Door Thijs Broer,
VN, 12 mei 2001

[...] In Culture of Fear (1997) betoogt Frank Furedi, hoogleraar in de sociologie aan de universiteit van Kent, dat de westerse samenleving steeds vatbaarder wordt voor collectieve angsten. Blijkbaar raakte het boek een gevoelige snaar, want het vond internationaal grote weerklank.

In een maatschappij die ieder risico probeert buiten te sluiten, stelt Furedi in zijn boek, moet schade altijd verhaald worden: pech wordt niet langer geaccepteerd. Zo raken we steeds verder van huis: het toenemend aantal claims versterkt het onderling wantrouwen, met meer claims tot gevolg.

Nu, vier jaar later, stelt Furedi vast dat de claimcultuur nog veel overheersender  is geworden dan hij indertijd vreesde.

"Dit soort Anglo-Amerikaanse preoccupaties," zegt hij, "is steeds meer een wereldwijd verschijnsel geworden. Ook Nederland wordt er meer en meer door beïnvloed. We staan nog maar aan het begin van dat proces en zijn nog niet in de buurt van het einde."

[... V]olgens Furedi is de vrees voor 'Amerikaanse toestanden' helemaal niet zo irreëel.

"Alle politiek correcte preoccupaties beginnen in Californië," zegt hij, "het in sociaal opzicht meest gefragmenteerde, geatomiseerde deel van de wereld. Daar krijgen obsessies en onzekerheden van mensen de meeste aandacht. Een paar maanden later slaat zo'n verschijnsel over naar de Amerikaanse oostkust, dan komt het naar Engeland en een jaar later verspreidt het zich over de rest van Europa."

Zo ging het bijvoorbeeld met de aandacht voor emotionele schade en de bijbehorende claims om smartengeld. En met het gezondheidsfanatisme. En met chronische vermoeidheid. En met de claims van zieke rokers. En met de bezorgdheid over seksueel misbruik tussen kinderen, dat in  Amerika peer child abuse wordt genoemd.

Furudi spreekt die woorden uit met enig misprijzen.

"Vroeger heette dat nog gewoon doktert je spelen, maar tegenwoordig schijnt het een probleem te zijn. Die onzin begon in Californië, en langzamerhand zit de hele westerse wereld er nu aan vast."

Uiteindelijk krijgt ook Nederland last van overzeese politiek-correcte preoccupaties waar tevoren nog nooit iemand van had gehoord.

"Nederland is een betrekkelijk beschaafd land," zegt : Frank Furedi. "Maar het is langzamerhand wel rijp voor allerlei Anglo-Amerikaanse dwangneuroses."

Zo vertonen ouders de toenemende neiging hun kinderen en zichzelf syndromen aan te praten. Mede daarover gaat Furedi's nieuwste boek Paranoid Parenting, dat eerder dit jaar verscheen.

"Ouders zijn tegenwoordig dolblij als ze ontdekken dat hun kinderen iets mankeert. In het verleden zouden zulke kinderen lui genoemd worden, of dom of stout. Maar nu hebben ze een syndroom dat alles moet verklaren. [...] Zo worden opvoedingsmoeilijkheden getransformeerd tot medische kwesties."

[... H]et probleem is: zodra je van een bepaalde kwaal hebt gezegd dat hij er is, is hij er ook.

"Het is droevig," zegt Furedi. "Zodra mensen hebben vastgesteld dat ze ziek zijn, gaan ze ernaar leven." [...]

De socioloog Kees Schuyt heeft erop gewezen dat de juridisering van de samenleving gezien kan worden als substituut van het wegvallende vertrouwen in elkaar en in de overheid: het recht als een nieuwe vorm van cohesie. Maar volgend Furedi werken juridisering en consumentenactivisme op den duur ontwrichtend voor de democratie. [...]

Willen we een samenleving waar alle belangrijke beslissingen worden genomen in de rechtszaal? Of willen we een samenleving waarin die beslissingen worden genomen in het politieke debat? Dat is de enige manier waarop je die ontwikkeling kunt keren. [...

"Een van de dingen die ik geleerd heb, is dat vergissingen en negatieve ervaringen net zo belangrijk zijn als de goede. Daardoor worden we wie we zijn. Ik maak me er zorgen over dat we ons in deze tijd zozeer proberen te beschermen tegen de boze buitenwereld, dat we álle beleving buitensluiten. De krampachtige angst voor ervaringen kan uiteindelijk afbreuk doen aan ons mens-zijn."