Citaten uit
'Een zwarte bladzijde in het
asielbeleid'
Nathalie Boerebach over de ama-campus
Petra Vijn, in: O-25, april 2005
Interview
De ama-campus is mislukt.
Dat blijkt uit de eindevaluatie van de campussen.
Nathalie Boerebach zag de problemen aankomen. Ze is directeur van de Stichting
Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers Humanitas (SAMAH), die opkomt voor de
belangen van ama's.
Alleenstaande minderjarige asielzoekers van 15 tot en met 18
jaar zijn twee jaar bij wijze van proef opgevangen in campussen. De eerste
campus werd in november 2002 in Vught geopend, de tweede in februari 2003 in
Deelen. Die tweede campus sloot binnen het jaar de deuren. Vanaf dag één maakten
de bewoners bezwaar tegen de opvang en vonden er incidenten plaats op de
campussen. De eindevaluatie door Justitie bevestigt het falen van de campus: de
beoogde terugkeer van ama's naar hun eigen land kwam niet tot stand. Daarom is
op 1 januari ook de campus in Vught gesloten.
Vóór de opening van de campus kwam er al veel kritiek
in de media en van verschillende organisaties op onder andere het
gevangenisachtige regime. Was de campus bij voorbaat gedoemd te
mislukken?
'Ja. [...]
We hadden de campusmethodieken in handen gekregen en daar stonden
stuitende dingen in. De jongeren kregen een druk programma zonder tijd
voor zichzelf. Bovendien moesten ze uniformen dragen. We hebben toen de
Landelijke Ama-raad, een inspraakorgaan van de jongeren zelf, de methodiek
laten lezen. De raad heeft een aantal voorspellingen gedaan en die zijn
bijna allemaal uitgekomen. Dat de jongeren zouden gaan vechten, weglopen
en staken. Er is maar één voorspelling niet uitgekomen. [...]'
Volgens het evaluatierapport moest de campus de ama's
afschrikken. Werkte dat?
'Ik vind het schandalig dat de Nederlandse overheid een
instituut overeind hield dat moest werken als afschrikmiddel. Nederland
heeft stukken ondertekend, zoals het VN-Verdrag voor de Rechten van het
Kind, waar in staat dat we jongeren bescherming moeten bieden, omdat zij
hier asiel aanvragen. En als overheid moet je ernaar streven dat zo goed
mogelijk te doen.' |
|
De campus
Uit de Eindevaluatie ama-campus; opvangen en opvoeden van alleenstaande minderjarige
asielzoekers blijkt dat de campus niet heeft gefunctioneerd.
De totale kosten van de campussen in Vught en Deelen zijn
opgelopen tot dertig miljoen euro. Er zijn ongeveer tweehonderd incidenten
gemeld, voornamelijk vechtpartijen tussen bewoners.
Van de 436 ama's die op de campus verbleven, zijn er zes
vrijwillig teruggekeerd naar hun land van herkomst. Van deze zes waren er
twee jonger dan 18 jaar. Drie waren er 21 en een zelfs 27 jaar.
In totaal zijn er 115 jongeren met onbekende bestemming
van de campus vertrokken. 24 Jongeren zijn uit eigen beweging teruggekomen
of elders in het land opgedoken, de andere 91 zijn weggebleven. Veel
jongeren die met onbekende bestemming zijn vertrokken, verblijven
waarschijnlijk illegaal in Nederland, voornamelijk in de grote steden.
Sommigen hebben zich elders in Europa gevestigd. Weggelopen jongeren
zonder papieren veranderen soms hun naam. |
|
|
|
|
|
[...]
Ama's op de campus mochten niet integreren in de
Nederlandse samenleving, ze moesten bezig zijn met hun
toekomstperspectief: terugkeer. Maar de meeste asielzoekers denken pas aan
terugkeer als ze uitgeprocedeerd zijn. Heeft het wel zin om aan terugkeer
te werken op een campus?
'Ik vond het een misvatting dat het COA, het Centraal Orgaan opvang
asielzoekers, jongeren niet wilde laten integreren, maar op de campus
wilde houden om te voorkomen dat ze dubbele boodschappen zouden krijgen.
Ze moesten maar één ding horen op de campus: terugkeer naar eigen land.
Maar omdat de jongeren niet op het campusterrein hoefden te blijven, zagen
ze ook hoe het eraan toe gaat in de Nederlandse samenleving. Dat zet een
jongere aan het denken over hoe de toekomst er ook uit kan zien.'
'[... H]et klinkt tegenstrijdig, maar integratie is juist een
voorwaarde voor terugkeer. De jongeren staan midden in het leven, maken
vrienden en gaan naar school. Deze jongeren gaan veel constructiever om
met terugkeer. Zij kennen namelijk ook mensen met wie het fout is gegaan.
Mensen die niet geloofden in terugkeer en nu ergens als illegaal wonen. Geïntegreerde
ama's hebben een beeld van hoe moeilijk het is om illegaal in Nederland te
zijn. Ze praten met hun Nederlandse vrienden over terugkeer.' |
|
SAMAH
De Stichting Alleenstaande Minderjarige Humanitas (SAMAH) wil de
positie en participatie alleenstaande minderjarige en jong-volwassen
asiekzoekers tot 21 jaar verbeteren, zodat zij de kans krijgen goed te
ontwikkelen. De stichting heeft als doel de landelijke afstemming en coördinatie
van ama-activiteiten te verbeteren, de belangen van deze jongeren te
beharigen
en projecten te organiseren. SAMAH verzorgt veel activiteiten, zowel voor
beroepskrachten als voor ama's, en werkt daarbij veel met vrijwilligers.
Met de gegevens die SAMAH verzamelt, worden overheden en andere
instanties geïnformeerd over de gevolgen van het gevoerde beleid.
Daarnaast doet SAMAH
aanbevelingen om dat beleid te verbeteren. Door het vergroten van de
maatschappelijke betrokkenheid van ama's, het versterken van hun positie
en het werken aan een positieve beeldvorming, wil SAMAH het welzijn van
ama's én het Nederlandse asielbeleid verbeteren. |
'Op de campus leefden veel mythes, omdat de jongeren nooit de
kans kregen om kennis te maken met de werkelijkheid. Illegaliteit is daar geïdealiseerd,
omdat ze het niet kenden. [...]'
Heeft het zin om in een andere vorm door te gaan met het
campus-model?
'[...] Het experiment is mislukt. Het is prima dat Justitie die
conclusie getrokken heeft en op basis van de positieve elementen verder wil
gaan.'
[...]
'Wij vinden dat het tijd is voor een nieuwe terugkeergedachte.
Wij hebben een project dat bewijst dat het ook anders kan: JAN, Jonge Angolezen
in Nederland. De deelnemers willen zelf terug, op bepaalde voorwaarden. Betere
levensomstandigheden, een huisje en een baan, of verlaging van het aantal jaren
dienstplicht in Angola. Jongeren hebben zelf goede ideeën.'
Vindt u het ethisch onverantwoord om met jongeren aan terugkeer
te werken?
'Wel zoals het op de campus gebeurd is. [...]'
'Van de eerste lichting bewoners, waar we nog contact mee hebben
via onze helpdesk, heeft het grootste deel nog nachtmerries van de campus. En de
jongeren hebben veel vertrouwen verloren in beroepskrachten van het COA en
voogdij-instelling Nidos die op de campus werkten. Ik vind dat je niet zo
ingrijpend mag experimenteren met het leven van jongeren. Bovendien zijn de
psychische problemen van de ama's genegeerd. Daar werd echt te weinig aan
gedaan.'
[...]
Hoe moet het nu verder?
'De mooie faciliteiten van de campus, zoals de sportvelden en
het onderwijs, moeten in heel Nederland worden overgenomen. En ook de intensieve
begeleiding: mentoren die overdag aanwezig zijn, met je mee-eten en een band
opbouwen met de jongeren. [...]
[... E]r moet veel meer met de jongere zelf gewerkt worden; meer discussiëren
en samenwerken, omdat het over hun toekomst gaat. Die toekomst moet niet door
een ander bepaald worden. Het is waarschijnlijk het beste om de jongeren te
selecteren op land, zodat ze samen ideeën kunnen bedenken.'
'De campus is een zwarte bladzij in het Nederlandse asielbeleid.
Het experiment kostte veel geld en ik denk dat we dat beter hadden kunnen
besteden als er wat meer partijen bij waren betrokken. SAMAH zou goede ideeën
hebben gehad, zoals monitoring in het land van herkomst of een andere
inrichting van de campus. Elk experiment heeft zo zijn foutjes en voor- en
nadelen. Maar dit experiment is ten koste gegaan van veel jongeren en heeft ook
nog eens heel veel geld gekost.'
|
