Citaten uit

De brulapen lezen Nietzsche

Hoe de überseksueel de metroseksueel verving, en plaatsmaakt voor de Echte Man

Stine Jensen, NRC Handelsblad 28 juli 2006

Wat wil de moderne man? Geen salade, geen kruidenthee en geen goed gesprek. Geef hem maar bier en seks. Maar zijn eenzaamheid is er uiteindelijk niet minder om.

In plaats daarvan is hij gaan überbrullen als een leeuw en gaan überbriesen als een stier.

De man anno 2006 heeft genoeg van emo-metro-über. Hij wil geen salade, geen kruidenthee, geen lila overhemden en geen goed gesprek over gevoel. Hij wil bier, humor en seks.

En hij laat dat weten met boeken als

van Tucker Max [...].

[...]

Laatstgenoemde wordt gezien als de grondlegger van de zogeheten fratire, literatuur die niets van doen wil hebben met

[...]

Bierbedrijven veren uiteraard op van al dit borstgeroffel. Bavaria, bekend van de reclame waarin brave huisvaders hun mannelijkheid herontdekken, bracht onlangs een zelfhulpboek voor mannen op de markt: Men are from Bars, Women are From Venus van Lee S. Hout , die de auteur zou zijn van Tough Guys Dont Wear Velvet. In het begeleidend persbericht schrijven ze dat ze hopen dat de metroseksueel voorgoed van het toneel is verdwenen en dat de man weer terug is in een tijd waarin zijn rol als jager en verzamelaar meer dan ooit onder druk staat. Wie het boek open slaat, treft een flesje bier aan.

De mannelijke backlash is een treurig feit. De Boston Globe repte onlangs van een Menaissance, en doelde daarmee niet op de opmars van de politiek bewuste, beschaafde überseksueel die Salzman voor ogen had. Het is een schreeuwerigere platte, primitieve, vulgaire mannelijkheid.

Maar het hoeft niet vulgair: er wordt ook intellectueel geëmasculiniseerd. Harvey Mansfield, politicoloog en hoogleraar aan Harvard, betoogt in Manliness dat mannelijkheid een onbenutte kracht is in de samenleving. In zijn doorwrochte betoog, gelardeerd met talrijke voetnoten om zo zijn soms volstrekt onnavolgbare en conservatieve boodschap een geleerd tintje te geven, probeert de professor met behulp van mannelijke denkers als Darwin, Nietzsche, Plato, Burke en Aristoteles duidelijk te maken dat we af moeten van de genderneutrale maatschappij. De genderneutrale maatschappij is een maatschappij waarin mannen en vrouwen (maar vooral vrouwen) onafhankelijk zijn, en waarin van mannen verlangd wordt dat zij hun mannelijke gevoelens onderdrukken.

[...]

[.... O]m zijn traditionele politieke ontwerp van de samenleving te presenteren moet Mansfield eerst aantonen dat het nodig is dat mannen en vrouwen hun traditionele natuurlijke plaats in de samenleving kennen.

In de ontwerpen voor een conservatieve politieke staatsinrichting zien we dit vaker, en Nederland kent ook zijn Mansfields: in de boeken van onder anderen Bart Jan Spruyt (Lof van het conservatisme), Andreas Kinneging (Geografie van goed en kwaad) en Ad Verbrugge (Tijd van onbehagen) treffen we gelijksoortige lofzangen op traditionele rolverdelingen tussen mannen en vrouwen - de herwaardering van mannelijkheid en mannelijke waarden vormen een kernachtig onderdeel van de conservatieve beweging.

Hoe serieus moeten we deze rots mannelijke brulapen nemen?

Niet al te serieus, zou je op het eerste gezicht denken. Vrouwen hebben inmiddels zoveel vrijheid en macht verworven dat ze wel tegen een stootje kunnen, om zon bierreclame kun je best lachen, en met zoveel onduidelijkheid over zijn rol slaat de man als een holbewoner gewoon wat paniekerig om zich heen, soms met bier in zijn handen, soms met de verzamelde werken van Nietzsche.

Maar minder grappig wordt het, als je bedenkt dat de emasculinisering ook haar gewelddadige kanten kent. Het boek van Salzman stipt aan (te kort helaas) dat mannelijkheid een kernwaarde is onder jonge allochtonen uit de lagere sociale klasse en jongeren die zich tot fundamentalistische groepen voelen aangetrokken. In het hart van het islamitisch terrorisme staan mannelijke waarden als moed, opoffering en lef - en deze waarden worden gevoed door een hevige afkeer van de zachte gendergrenzen in het Westen.

Bovendien is de backlash wel degelijk een aansporing om je serieus in mannen te verdiepen.

Om daar achter te komen verkleedt Norah Vincent zich een jaar als man en schrijft haar ervaringen op in Self-Made Man. Vincent gaat te werk in de traditie van zowel de antropoloog als de undercover journalist (...).

 Ze omschrijft zichzelf als een unconflicted lesbian (Ik probeer geen seksuele identiteitscrisis op te lossen) die op het idee kwam om de man als soort te onderzoeken toen ze ooit voor de grap als man verkleed uitging. Als vrouw kon ze nooit onzichtbaar over straat. Nu staarde er niemand naar haar en kreeg ze zelfs een vriendelijk klopje: Hey dude!

Eerst moet ze een geloofwaardige man worden. Daartoe wikkelt ze een strak verband om haar borsten, bindt een neppenis voor (...), brengt met make-up stoppels aan, zet een bril op, bedenkt een naam (Ned) en huurt een stemcoach in.

Met de nodige zelfspot en humor typeert Ned in verschillende hoofdstukken, met antropologische titels als vriendschap, liefde, seks, leven, werk, het leven van de verschillende subsoorten van de (Amerikaanse) man.

Ned bezoekt onder meer een bowlingclub, een seksclub, een mannenklooster en een praatgroep voor mannen. Vincent had verwacht dat ze als man eindelijk al die dingen kon doen die ze als meisje niet kon en waar ze stiekem jaloers op was: wijdbeens en luidkeels door de wereld gaan. Maar tot haar verbazing is de man allesbehalve vrij:

Somebody is always evaluating your manhood. Whether its other men, other women, even children.

Mannen zijn, zo concludeert Vincent, enerzijds veel erger dan vrouwen zich ooit kunnen voorstellen (zie vooral het sekshoofdstuk, waar Vincent nachtclubs bezoekt en opvangt hoe de mannen over vrouwen praten en denken), maar anderzijds ook een veel beter en sympathieker soort dan ze had verwacht. De wijze waarop mannen elkaar bijvoorbeeld met respect behandelen in vriendschappen en elkaar daarin niet buiten sluiten, tref je niet bij vrouwen aan; bij hen speelt altijd een gevoel van concurrentie mee.

Ondanks de ongecompliceerde male bonding is de man eenzaam: man zijn betekent ook voortdurend afgewezen worden, vooral door vrouwen. Vrouwen wenden per definitie hun blik van je af en zien je vrijwel altijd als een potentiële agressor die iets van ze wil.

De antropologische wijsheid dat de studie naar een andere stam misschien wel meer zegt over je eigen soort, neemt Vincent ter harte: ze spaart de vrouw niet. Hilarisch is het hoofdstuk over haar pogingen om een vrouw te versieren. Ik luisterde uren naar hen, hoe ze bijna elke minuut vulden met stompzinnige details over hun persoonlijke leven, over mannen van wie ze nog steeds hielden, gescheiden waren, over kamergenoten en collega's die ze haatten.

Knap van Vincents boek is dat je werkelijk iets meer van het mannendom gaat begrijpen, hoe mannen op elkaar lijken en van elkaar verschillen en hoe ze brullen maar ook worstelen - net als vrouwen trouwens.

Tot slot staat Vincent stil bij de veeleisende vrouw die alles van een man wil:

Misschien, zegt Vincent, kunnen we dit niet onmiddellijk verwachten, misschien zelfs nooit.

Mannen en vrouwen, concludeert Vincent, leven in parallelle universa en hebben uiteenlopende agenda's. Zelf is ze na haar ervaring als man opgelucht, blij en trots om weer een vrouw te zijn.

[...]