Citaten uit

Wetenschappers moeten niet zwichten voor opdrachtgevers

Ook in de onderwijssector staat de onafhankelijkheid van het onderzoek onder druk, menen Bas Levering en Lennart Vriens, NRC 5 december 2003

Zijn wetenschappers wereldvreemd? Prof. Berkhout, voorzitter van de commissie-geluidsnormen voor Schiphol, werd door de toenmalige minister Netelenbos en later door staatssecretaris Schultz onder druk werden gezet om de meetgegevens van de commissie aan te passen. Hij is daar terecht zeer verontwaardigd over (Opiniepagina, 29 november), maar hij had het kunnen weten als hij het boek De onwelkome boodschap, of hoe de vrijheid van de wetenschap bedreigd wordt (1999) van Köbben en Tromp had gelezen. Daarin wordt gedetailleerd verslag gedaan van de manier waarop financiers van onderzoek menen eigenaars van de uitkomsten van het onderzoek te zijn.

Dat vraagt om weerbare wetenschappers, mensen die niet alleen de rug recht houden als de vragende partij twijfelt aan de onderzoeksresultaten, maar ook leren om te gaan met initmiderende praktijken. Intellectuele weerbaarheidstraining zou derhalve onderdeel moeten zijn van elke wetenschappelijke opleiding.

Voldoende weerbaarheid bij wetenschappers zou ook de politiek goed doen. Het drama van de uitbreiding van Schiphol is een beschamend voorbeeld van het democratisch tekort. Politici doen de onverenigbare beloften van uitbreiding van de luchthaven en tegelijk beheersing van de lawaaioverlast, en willen dat vervolgens door wetenschappers laten verhullen. Als die zich daarvoor niet willen lenen, heeft de politiek een probleem. Want veel mensen hebben nu juist hun geloof in het openbaar bestuur verloren omdat in het democratisch besluitvormingsproces de feiten er niet toe lijken te doen.

[...]

Berkhouts credo dat wetenschappers niet op de stoel van de politiek moeten gaan zitten en de politiek niet op de stoel van deskundigen klinkt aantrekkelijk, maar zijn invulling getuigt van een gebrek aan inzicht in het politieke proces. In dit land wemelt het niet alleen van naïeve wetenschappers, maar helaas ook van naïeve politici. Politici kijken veel te vaak te hoog op tegen de wetenschap en laten zich dan zogenaamde objectieve wetenschappelijke feiten als politiek dwingend opdringen.

Maar een wetenschappelijk feit is nog geen politieke norm. [...]

Als het om de eigen rollen van politici en wetenschappers gaat, valt er op de organisatie van het wetenschappelijk onderzoek het een en ander aan te merken. De gewenste onafhankelijkheid is allesbehalve gegarandeerd.

[...]

Dat weerbare wetenschappers een zeldzaamheid zijn ligt ook aan de manier waarop het wetenschappelijk onderzoek is georganiseerd. Het hoogst gewaardeerde universitair onderzoek is ook in de sociale wetenschappen vooral naar het model van de natuurwetenschappen ingericht. Daarin is weinig ruimte voor een individuele kritische houding en de druk van het programma is groot. In het wetenschappelijk onderwijs is de ruimte voor aandacht voor kritische thema's almaar kleiner geworden.

[...]

Dr. B. Levering en Prof.dr. L.J.A. Vriens zijn verbonden aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht.