Citaten uit

De nodeloze doden van Limestone

Frank Kools, Trouw 19 januari 2004

De Amerikaanse staat Alabama heeft een recordaantal gevangenen. En zet al zijn gedetineerden met hiv of aids bijeen in één gevangenis: Limestone. De zorg die zij daar krijgen is minimaal. Limestone tekent het failliet van het Amerikaanse gevangenissysteem, zeggen mensenrechtenorganisaties:
,,Sommige gevangenissen zijn voortgekomen uit plantages. Iets van die wegwerpmentaliteit met mensen is blijven hangen''

Steve Falletta (42) is al weer enkele maanden op vrije voeten. Maar nog altijd wordt hij gekweld door zijn traumatische ervaringen in de Limestone-gevangenis nabij het stadje Harvest in het noorden van Alabama.

,,Ik zat, zonder ter dood veroordeeld te zijn, veertien maanden opgesloten in niets minder dan een dodencel.''

Falleta's misdaad was niet gewelddadig: fraude met credit cards. Toch zat hij in één grote ruimte met moordenaars, verkrachters en drugshandelaars. Omdat hij (sinds 1995) met het hiv-virus besmet is en Alabama alle gedetineerde mannen met hiv of aids in Limestone bij elkaar zet, ongeacht hun misdaad. [...] In zijn gevangenistijd telde de hiv- en aids-afdeling van Limestone ongeveer 240 gevangenen.

Net als iedereen die aidsremmers of medicijnen nodig had, moest Falleta elke nacht om drie uur opstaan en buiten in de pillenrij gaan staan. [...] Hoewel artsen het innemen van aidsremmers op een nuchtere maag sterk afraden, moesten gevangenen in Limestone hun pillen 's ochtends vroeg slikken voor het ontbijt. [...] Het gevolg was dat gevangenen misselijk werden of hun pillen weer uitbraakten. Wie 's ochtends te ziek of te zwak was om in de pillenrij te staan, kreeg niets. Niemand wees mensen erop hoe gevaarlijk het is een medicijnenkuur niet trouw te volgen.

Alabama is niet de enige Amerikaanse staat die seropositieven en aids-patiënten in aparte afdelingen opsluit. [... A]ndere staten laten hun gevangenen met hiv- of aids alleen apart slapen. Overdag werken, eten of studeren zij met anderen gevangenen. Alabama heeft als de enige staat in Amerika een totale scheiding [...] doorgevoerd. De hiv- en aidsgevangenen van Limestone moeten eten, slapen en ontspannen in één ruimte en mogen totaal geen contact hebben met anderen. [...]

Na jaren procederen verloor het Zuidelijk Centrum voor de Mensenrechten (SCHR) in Atlanta (Georgia), dat voor een rechtvaardig justitiebeleid in Amerika's Deep South vecht, in 2001 het gevecht tegen het principe van de 'segregatie'. Rechters vonden veiligheid een valide reden voor de totale scheiding. Staten die integreren hebben meer nieuwe hiv-besmettingen in hun gevangenissen.

Maar medio januari betoogt het Centrum opnieuw voor een rechtbank dat de variant die Limestone in praktijk brengt ,,onmenselijk'' en ,,zeer gevaarlijk'' is voor deze groep gevangenen. In Limestone worden gevangenen met hiv of aids medisch juist veel slechter verzorgd dan de andere gevangenen. Bovendien is hun behuizing zo beroerd dat zij, juist met hun verminderde weerstand, snel nieuwe infecties oplopen, zo zal het Centrum de staat voor de voeten werpen.

,,Gevangenen zitten opgesloten in een voormalige opslagruimte'', zegt Lisa Zahren die voor het Mensenrechtencentrum de Limestone-zaak volgt. ,,Eén grote zaal, waarin allemaal stapelbedden dicht op elkaar staan, waardoor besmettelijke ziekten gemakkelijk om zich heen kunnen grijpen. In de zomer is het er bloedheet, omdat er geen airconditioning is.''
Falletta vult aan:
,,'s Winters is het er vreselijk koud, omdat er geen verwarming is. Wij kregen niet meer dan een laken en een deken om onder te slapen.''

De gevangenen hadden niets te doen, zegt Falletta. ,,We speelden een spelletje domino en dan nog maar een spelletje domino.'' Eigen projecten voor de aids- en hiv-gevangenen waren er amper en aan de activiteiten van de anderen mochten ze beslist niet meedoen. [...]

De pillenrij was maar een voorbeeld van de slechte medische verzorging, aldus de ex-gevangene, die nu van een klein invalidenpensioen leeft.

,,Echte controle was er niet. Eens in de vier maanden werd je opgeroepen, maar het onderzoek stelde niets voor. Je bloeddruk werd gemeten, je werd gewogen en dat was het. Zieken werden compleet verwaarloosd. Je zag de mensen soms gewoon wegteren. In mijn veertien maanden zijn er elf mensen gestorven. Dat is toch niet normaal?''

Het Mensenrechtencentrum huurde een aids-deskundige in om de sterfgevallen op de afdeling te onderzoeken. Diens bevindingen waren vernietigend. In Limestone stierven verhoudingsgewijs tweemaal zo gevangenen met hiv of aids als in gevangenissen in de rest van Amerika. En ,,de meest schokkende tekortkoming op medisch gebied is het aantal te voorkomen sterfgevallen'', schreef hij.

De expert geeft het voorbeeld van een 39-jarige man die de arts van de gevangenis

,,smeekt om sandwiches, omdat hij geen stevig voedsel verdraagt. Barst in tranen uit bij evaluatie. Ziet er uitgemergeld uit.''

De arts gaf de gevangene een middeltje tegen zijn diarree, maar niets tegen het gewichtsverlies. Hij stierf twee maanden later. ,,De patiënt is letterlijk de hongerdood gestorven'', oordeelde de expert in het rapport. Een geval van longontsteking bleef onbehandeld.

Een onderzoek dat de staat zelf liet uitvoeren bestempelde de gezondheidszorg in Limestone als ,,extreem slecht''. De hele gevangenis had één arts op tweeduizend mensen.

Volgens Zahren is Limestone symptomatisch voor Alabama's volkomen vastgelopen gevangenissysteem. Alle nadruk ligt op zwaar straffen. De staat heeft zijn strafwetten flink aangescherpt. Wie na drie veroordelingen, al is het voor winkeldiefstal, opnieuw wordt veroordeeld, krijgt automatisch levenslang, zonder recht op vervroegde vrijlating. Het aantal gevangenen steeg daardoor sinds begin jaren tachtig met 264 procent, terwijl de bevolking met slechts 14 procent toenam.

Alabama is aldus naar de vijfde plaats gestegen op de ranglijst van staten met de meeste gedetineerden. Maar ze staat onveranderd op de allerlaatste plaats wat betreft de uitgaven per gevangene. Ook qua medische verzorging geeft Alabama het minste uit van alle staten. Niet zo verwonderlijk dat de gevangenissen in deze staat zwaar overbevolkt zijn - Limestone herbergt er twee keer zoveel gevangenen als ooit bedoeld - en dat ze veel achterstallig onderhoud hebben.

Dat Alabama een van de armere staten van Amerika is verklaart niet alles, meent Zahren. Buurstaat Tennessee is ook niet rijk, maar geeft per jaar een half miljard dollar uit aan 18.000 gevangenen. Alabama heeft er negenduizend meer, maar spendeert slechts tweehonderd miljoen dollar. [...]

Alabama noemde de problemen in Limestone vooral een zaak voor het privé-bedrijf dat het contract voor de medische zorg had gekregen (gevangenistaken worden in Amerika geregeld uitbesteed). Maar onder dreiging van de rechtszaak heeft de staat onlangs het contract opgezegd en een nieuw bedrijf aangesteld. Dat heeft verbeteringen beloofd, onder meer door een tweede gevangenisarts aan te trekken.

Belangrijker nog: de gevangenisdirectie is begonnen de gevangenen uit de oude opslagruimte te halen en te verplaatsen naar gewone cellencomplexen. En de directie liet weten deze maand voorzichtig enkele 'gewone' programma's open te willen stellen voor gevangenen met hiv en aids. Op voorwaarde dat ze daarna meteen wel naar hun aparte complex gebracht worden. Zahren wil nog niet juichen:

,,We hebben het eerder meegemaakt. Als we een zaak aanspannen, geeft de staat ietsje toe om een veroordeling te voorkomen. Maar echt beter wordt het meestal niet.''