Citaten uit

Bush doet goed op een verkeerde manier

Sjoerd de Jong

De Amerikaanse buitenlandexpert Walter Russell Mead over Irak, Europa en de nieuwe tijd

Walter Russell Mead: Amerika en de wereld.
De Amerikaanse buitenlandse politiek in een wereld vol bedreigingen
Het Spectrum, 219 blz.

De Amerikaanse omverwerping van Saddam Hussein was volkomen gerechtvaardigd, vindt de Amerikaanse buitenland-expert Walter Russell, want 'we zijn er nu beter aan toe'. Het nieuwe Amerikaanse buitenlandbeleid is bovendien in overeenstemming met een nieuw soort kapitalisme dat de wereld overspoelt. 'De Europese leftists zitten aan de verkeerde kant van de geschiedenis.'

[...]

Maar Mead, verbonden aan de Council on Foreign Relations [is] op tournee om zijn nieuwe boek Power, Terror, Peace and War te promoten [...].

Niet dat Mead geen harde lessen heeft voor het oude Europa. Integendeel. Half ironisch formuleert hij tussen neus en lippen door een ,,vijfpuntenplan voor Europa'' dat het continent van vakbonden en collectieve afspraken in staat moet stellen mee te komen met het ,,millenniumkapitalisme'' dat de Amerikaanse economie en samenleving al een nieuwe dynamiek heeft gegeven. Europeanen moeten

Nog prikkelender: Mead verdedigt het besluit van Bush om Saddam Hussein omver te werpen als ,,volledig gerechtvaardigd''. Al heeft Bush er in de aanloop en nasleep van de oorlog ,,een puinhoop'' van gemaakt.

,,Het was de juiste beslissing, ondanks alles. Onze politiek van containment was veel te kostbaar aan het worden, het werkte ook niet meer, en stelde Saddam in staat het Midden-Oosten naar willekeur te manipuleren. Er zat niks anders op dan in te grijpen.''

[...]

Mead licht op zijn Amsterdamse hotelkamer toe:

,,Al onze strategische kwesties in het Midden-Oosten - Irak, Al-Qaeda, en het Israëlisch-Palestijnse conflict -waren er na Clinton in feite slechter aan toe. Bush heeft daarna alle goeie dingen gedaan, maar op een verkeerde manier. Het probleem met Saddam was niet het vermeende bezit van massavernietigingswapens, maar zijn schending van de wapenstilstand na de eerdere Golfoorlog. Het was glashelder dat hij zich daar niet aan hield, ondanks de no fly zones. Dáár had Bush het over moeten hebben, veel minder over die wapens.''

[...]

,,De neoconservatieven zijn ontnuchterd, dat is winst. Niets gevaarlijkers dan intellectuelen in de politiek. Ze zullen nog wel van zich laten horen, maar ze zullen subtieler moeten opereren."

[...]

Arabisch fascisme

Walter Rusell Mead (52) is verbonden aan de Council on Foreign Relations. Dat is een prestigieuze denktank voor internationale betrekkingen, opgericht door het New Yorkse bedrijfsleven dat het belang van de rest van de wereld erkende. Voormalig journalist Mead maakte naam met de veelgeprezen studie Special Providence (2001) over Amerikaanse buitenlandpolitiek.

[...]

Mead onderscheidt [...] vier naar presidenten genoemde scholen die nog steeds een rol spelen in de Amerikaanse opstelling:

[...]

Mead wijst het idee van een 'botsing van beschavingen' met de islam van de hand: de godsdienst op zichzelf is geen gevaar voor het Westen, terreurgroepen als Al-Qaeda zijn dat wel. In zijn boek ziet hij zelfs kansen voor conservatieve moslims om zich met hun kritiek op het secularisme aan te sluiten bij Amerikaanse christenen. 'Arabisch fascisme' daarentegen, met zijn wereldse (Saddam Hussein) en religieuze variant (Osama bin Laden), is volgens hem een reële en riskante vijand.

Blijvend zal ook de verminderde Amerikaanse aandacht zijn voor Europa, dat vergeleken met het Midden-Oosten en Azië weinig gewicht in de schaal legt: het herbergt geen nieuwe bedreigingen of risico's voor Amerika.

,,De betrekkingen tussen Amerika en Europa zijn slecht gemanaged door Bush, dat is duidelijk. Maar er is ook een echt probleem: het zelfbeeld van het verenigde Europa, dat zichzelf ziet als een belangrijke speler op het wereldtoneel, strookt niet met het Amerikaanse perspectief. Voor ons ziet het er gewoon niet zo uit. Het zou anders worden als jullie Turkije erbij nemen. Dat zou Europa meer strategisch gewicht geven en in één klap een serieuze partij maken in het Midden-Oosten.''

[...]

Amerikaanse herleving

[...]

,,Vroeger werd armoede in de wereld gezien als geproduceerd door het kapitalisme. Nu toch meer als het gevolg van een tekort aan kapitalisme. Dat is een ommekeer in het denken. En één die goed aansluit bij bepaalde Amerikaanse culturele waarden die tijdens het Ford-isme onder de korenmaat werden geschoven.''

Reden waarom Mead spreekt van een ,,Amerikaanse herleving'', inclusief de religieuze connotaties van die slogan. Ook godsdienst beleeft een onmiskenbaar reveil in het opnieuw zelfbewuste Amerika. Het is een wending in blikrichting die volgens Mead partijlijnen overschrijdt. De keus voor Bill Clinton als Democratisch kandidaat in 1992 was er evenzeer een teken van als het aantreden van Bush. Het heftigste verzet tegen de nieuwe economische dynamiek komt volgens Mead ook niet van de armen, die er alles bij te winnen hebben, maar van ,,de administrateurs van het oude fordisme'': ambtenaren, intellectuelen, en het ,,gilde der geleerden'' dat zijn kennismonopolie aan diggelen ziet gaan door de economische modernisering en democratisering. ,,De petite bourgeoisie zal de klap on the chin moeten nemen'', zegt Mead, met de tevredenheid van een marxist die zich verheugt op het aanbreken van het arbeidersparadijs.

Waarin verschilt zijn beschrijving van het nieuwe millenniumkapitalisme als drijvende kracht achter de politiek eigenlijk van marxistische analyses, afgezien van het feit dat de etiketten 'goed' en 'fout' andersom hangen?

,,Ik ben om te beginnen geen economische determinist, die gelooft dat de verhouding van kapitaal en arbeid alles bepaalt. Politieke en culturele factoren die marxisten afdoen als 'bovenbouw' spelen ook een rol. En ik doe al helemaal geen voorspellingen over de wetmatige uitkomst van de geschiedenis.''

[...]

Behoort Walter Russell Mead eigenlijk zelf tot het 'gilde' van geleerden van wie hij hoopt dat hun kennismonopolie nu dan eindelijk verloren zal gaan?

,,Eh, ter verdediging: ik heb geen vaste aanstelling aan een universiteit. Ik moet mijn bestaan keer op keer rechtvaardigen door te blijven presteren. Ik ben dus nog niet zo bourgeois als ik zou kunnen zijn. Maar vergeet niet, de economische dynamiek die ik beschrijf werkt ook mondiaal. De tegenstelling tussen Eerste en Derde Wereld blijft de drijvende kracht van de geschiedenis. Op wereldschaal zijn wij in het Westen allemaal petits bourgeois die onze monopolies zullen moeten opgeven.''