Citaten uit

In het spookhuis Amerika

Samuel Huntingtons angst voor de ontbinding van de verenigde Staten

Ben Knapen, NRC 14 mei 2004

Deze week verscheen het nieuwe boek van de politicoloog Samuel Huntington, die tien jaar geleden opzien baarde met 'Clash of Civilizations'. Hij maakt zich zorgen over de Amerikaanse identiteit. Multiculturalisme en Spaanstalige immigranten dreigen de natie regelrecht op te blazen, maar zijn zijn aanbevelingen niet erg defensief? 

   Samuel P. Huntington: Who are we?
   The Cultural Core of American National Identity. 
Simon & Schuster, 448 blz., 26,50. 
De Nederlandse vertaling 
Wie zijn wij? komt uit bij 
Anthos/Manteau, 
   352 blz. 26, 95

In een fundamenteel opzicht mag je Amerika vergelijken met landen als Egypte, India of Israël. Het zijn allemaal landen met een dominante en prominent aanwezige godsdienst, die alle uithoeken van het dagelijks leven bestrijkt. Bijna negentig procent van de Amerikanen beschouwt zichzelf als Christen, eenzelfde score haalt de hindoe-religie in India en de islam in Egypte, het joodse geloof valt in Israël wat lager uit.

Europeanen beseffen dat maar half en het valt met Amerika ook niet meteen zo op als in India of Egypte, want daar is het anders en kleden ze zich er ook naar. Amerikaanse taal en cultuur zijn vertrouwd, de Hollywood-enclave zet je doorgaans op het verkeerde been en wie in New York City arriveert vanuit Europa wil nog wel eens geloven dat dát Amerika is en daar merkje er niet zoveel van en al helemaal niet op het eerste gezicht.

Maar Amerika is een zeer christelijke natie geworden, opnieuw geworden eigenlijk, en de intensiteit van de verandering heeft het karakter van een aardverschuiving. De religieus-conservatieve beweging van de jaren tachtig en negentig is vergelijkbaar met vroegere bewegingen als die voor de burgerrechten van de zwarten of de emancipatie van de vrouw. Ook die hebben de samenleving ingrijpend veranderd en er is geen reden meer om aan te nemen dat de Great Awakening spoorloos zal overwaaien. 

[...]

Als Huntington de balans opmaakt, blijft er niet zoveel over. Het Amerikaanse credo bestaat nog wel als bron van identiteit maar de lijm - het protestantisme zonder God - is weg. Wat er dan van dit Verlichtingscredo overblijft is politieke ideologie en dat houdt een natie niet bij elkaar. Daarvoor is emotionele zingeving nodig, het gevoel ergens bij te horen. Dit 'ergens' hoort de natie te zijn, maar dat blijft alleen goed gaan zolang de natie wordt beschouwd als de 'culminatie van een lang verleden vol inspanningen, opofferingen en toewijding' , in de woorden van de Franse filosoof van een eeuw geleden, Ernest Renan. En dit nu is minder en minder het geval.

Behalve het credo dat in het luchtledige komt te hangen, is er in Amerika dan nu het intense geloof. Het is pregnant aanwezig en domineert de ideologische onderstroom van het land. Huntington weet niet goed wat hij ervan moet vinden. Als stichtend element van nationale cultuur schiet het schromelijk tekort, want het is devotie in gedrag, maar losgezongen van de traditionele anglo-protestantse cultuur en leidt voor het hetzelfde geld tot Ku Klux Klan-achtige uitwassen.

[...]