Malika el Ayadi, Trouw, 24 oktober 2003
Preventief fouilleren komt steeds vaker voor. In Rotterdam is het een succes, blijkt uit een rapport van juristen, politie en gemeente.
Rotterdammers voelen zich veiliger op straat. Maar er klinkt ook kritiek.
,,Politieonderzoek krijgt iets onvoorspelbaars. Het kan leiden tot een oplopend conflict tussen burgers en overheid'', vreest strafrechtdocent John Blad van de Erasmus Universiteit.
[...]
Nu [...] is het eerste evaluatierapport verschenen over het middel preventief fouilleren dat het wapenbezit in de Maasstad terug zou moeten dringen. Het rapport van de driehoek spreekt van een succes. Rotterdammers, zo lijkt het, voelen zich nu veiliger op straat. Bovendien staat een grote meerderheid achter de aanpak.
Maar er klinkt ook gemor. Strafrecht-docent John Blad van de Erasmus Universiteit kreeg dat van zijn studenten te horen.
,,Sommigen wonen in Spangen en die beginnen het gefouilleer aardig zat te worden. Een keer begrijpen ze wel, maar na de vijfde en zesde keer krijgen ze er genoeg van. Je wordt steeds opgehouden, terwijl je op weg bent ergens heen. Dat verklaart misschien waarom juist de bewoners van de Tarwewijk, waar het langst is gefouilleerd, de gemeente een lager cijfer hebben gegeven.''
Tot nu toe zijn het geluiden in de marge.
[...]
Het aantal gewapende overvallen in de Maasstad is gedaald. Ook heeft de politie
vier procent meer wapens in beslag genomen.
[...]
In 1999 werd onder de noemer Risk de Millinxbuurt in Rotterdam onderworpen aan de eerste preventief fouilleer-actie. De politie nam wapens in beslag, maar de rechter oordeelde dat de actie onrechtmatig was.
Het ging precies zoals de bestuurders hadden verwacht. Voor hen was de uitspraak geen nederlaag, maar een succes. De actie liet immers zien dat de politie wapens vond, maar daar niets tegen mocht doen. Het Tweede Kamer-lid Van de Camp van het CDA diende daarop een wetswijziging in om preventief fouilleren mogelijk te maken.
[...]
De wet werd toch ingevoerd in september 2002. De overheid vond de oplossing niet in het wijzigen van het wetboek van strafrecht, waar de rechten van verdachten nauwgezet staan beschreven, maar in die van het bestuursrecht. De nieuwe wet hield in dat een burgemeester op basis van artikel 151b van de Gemeentewet 'veiligheidsrisicogebieden' mocht aanwijzen. De officier van justitie kreeg de mogelijkheid om op grond van artikel 50, 51 en 52 van de Wet Wapens en Munitie voor maximaal twaalf uur preventief fouilleren toe te staan in het door de politie en gemeente aangewezen gebied.
Vorig jaar jaar vond in Rotterdam de eerste Nederlandse fouilleeractie plaats. De maanden daarop stond het onderwerp preventief fouilleren bij veel gemeenten op de agenda. Den Helder, dat last heeft van Antilliaanse criminelen, volgde de Maasstad. Maar Spijkenisse liet in dezelfde maand weten er niets voor te voelen.
Ook de rest van Nederland reageert verdeeld.
 | Schiedam stemde unaniem voor, |
| Amsterdam bracht het zelfs meteen in de praktijk, maar |
| Gouda vond het middel te zwaar en zelfs een ongepast middel. |
| Het Drentse Emmen verwelkomde op haar beurt de nieuwe wet met open armen, maar |
| Wageningen kent geen 'no-go-area's' en weigerde. |
Niemand in Nederland heeft op dit moment een overzicht over welke gemeenten meedoen.
De Rotterdamse driehoek schrijft in het nieuwste rapport Wapenstilstand dat preventief fouilleren 'zichtbare en overtuigende resultaten' oplevert. De cijfers gaan over de periode vanaf de start tot en met juni dit jaar.
[...]
Sinds het begin hebben agenten in de Maasstad 18.697 keer burgers preventief gefouilleerd. Het gaat om in totaal vijftig acties, waarbij 578 wapens in beslag zijn genomen. Hiervan zijn 23 vuurwapens. Het leeuwendeel, 353, zijn steekwapens. Verder nam de politie 140 slagwapens in beslag en 7 nepwapens. Op de lijst 'overige wapens' turft de politie 55 keer.
In totaal zijn er 653 mensen aangehouden. [...]
Het Centrum voor onderzoek en statistiek (COS) heeft aan 1250 Rotterdammers gevraagd wat zij vinden van preventief fouilleren. Van de autochtonen is 84 procent het ermee eens, bij de allochtonen is dat een stuk minder, namelijk 58 procent. Als een gemiddelde wordt genomen van alle ondervraagde Rotterdammers is het opvallend dat zowel hoog als laag opgeleiden overwegend voor de acties zijn, namelijk 73 procent.
Op de veiligheidsindex, een model waarmee wordt gemeten hoe veilig de stad zich voelt, is Rotterdam stadsbreed een beetje naar boven gekropen: van 5.61 naar 5.64. Wie zijn blik richt op de wijken ziet dat de veiligheidsindex in de Tarwewijk, waar vijf maanden lang is gefouilleerd, merkwaardig genoeg is gedaald: van 3.6 naar 3.5. Stadsbreed zeggen de cijfers weer dat het vertrouwen omhoog krabbelt: van 38 naar 40 procent.
Strafrechtdocent John Blad van de Erasmuniversiteit vindt dat het tijd is dat onafhankelijke onderzoekers eens gaan kijken naar het middel.
[...]
Zo'n onderzoek kan volgens Blad ook aantonen hoe groot het draagvlak nu werkelijk is onder de Rotterdammers. [...]
[... B]ovenal heeft Blad principiële bezwaren.
,,We hebben het zo goed geregeld in Nederland dat als je geen strafbare feiten pleegt, je vrij bent van politieaandacht. Dat is nu weggevallen. Politietoezicht krijgt iets onvoorspelbaars. Als ze je staande houden mogen ze overal in. In je tas, je koffer en je jas. Op den duur kan dit zelfs leiden tot een oplopend conflict tussen burgers en overheid.''
De driehoek ziet dat allerminst zo. Ook het kabinet niet. In het regeerakkoord staat dat de mogelijkheden voor het toepassen van preventief fouilleren zullen worden uitgebreid met 'specifieke openbaar-vervoer-trajecten en vervoersassen'. Op deze trajecten kunnen alle passagiers worden gefouilleerd. Rotterdam zocht ook uit of personen op scholen en op schoolpleinen preventief kunnen worden gefouilleerd. Omdat scholen geen publieke toegankelijkheid kennen volgens de wet, kan de driehoek ze niet als 'veiligheidsrisicogebied' aanwijzen. Ook geparkeerde auto's waarvan de eigenaar niet aanwezig is, mogen niet doorzocht worden. Bij grote sportwedstrijden of andere evenementen mag dat weer wel. De overheid vraagt dit zelfs.
[...]
Blad:
,,Deze vorm van politiek, sypmtoombestrijding, is relatief nog jong. In het buitenland, waar ze dit al langer doen, wordt nu openlijk gezegd dat preventief fouilleren de relatie met andere bevolkingsgroepen onder druk heeft gezet. Kijk maar naar Franse voorsteden die nog altijd in brand staan. Daar betalen ze de prijs voor wat eerst een snelle oplossing leek.''