Citaten uit

'Rathergate' en de oude media

De journalistiek zal nooit meer hetzelfde zijn

Paul Belien, NRC 7 oktober 2004

Journalisten hebben hun waakhonden gekregen in de vorm van de 'bloggers'.
De affaire rond de Amerikaanse tv-journalist Dan Rather onderstreept dit,
meent Paul Belien.

[...]

Het feit dat de journalist niemand verantwoording verschuldigd is, was lange tijd de achilleshiel van onze democratie. Voor elke macht behoort er een tegenmacht zijn. Maar wie was de waakhond van de democratie die de journalisten in de gaten moest houden? Wie moest de tegenmacht vormen? In elk geval niet de politici, want die zouden daar alleen maar misbruik van maken. Zo bleef 'de vierde macht' lange tijd zonder waakhond.

Dat is nu de verleden tijd. De journalisten hebben hun waakhonden gekregen: de bloggers. Dit zijn mensen die op internet een logboek ('weblog' of 'blog') bijhouden met hun persoonlijke opmerkingen, waar iedereen kennis van kan nemen. Vaak leveren ze commentaar op de onmiddellijke actualiteit. In Amerika zijn er honderdduizenden blogs, en ook in Nederland en Vlaanderen groeit het aantal dagelijks.

Er zit uiteraard heel wat kaf tussen het koren, maar onder de talrijke bloggers zitten ook lieden die veel meer weten over zaken waarover journalisten schrijven dan deze journalisten zelf. Deze deskundigen dwingen de pers om zo waarheidsgetrouw mogelijk te zijn en om hun berichtgeving zonodig te corrigeren. Niets kan nog vrijblijvend worden beweerd.

Deze nieuwe realiteit werd de afgelopen weken in de Verenigde Staten duidelijk naar aanleiding van Rathergate, een zaak die een cesuur zal blijken te zijn in de geschiedenis van de media.

Centraal staat de invloedrijke journalist Dan Rather [... Deze] presenteerde op 8 september documenten die hem door een ,,zeer betrouwbare bron'' waren toegespeeld. Uit die documenten bleek dat president George W. Bush zich begin jaren '70 tijdens zijn dienstplicht in de Nationale Garde aan zijn verplichtingen had onttrokken. Bovendien zou hij daarbij van hogerhand zijn beschermd.

De papieren waarmee Rather zwaaide, waren, zo hield hij de kijkers voor, officiële documenten uit die periode. Andere media namen dit nieuws over [...].

Maar al een paar uur later schreven bloggers op internet dat dit niet waar kón zijn. Mensen die alles wisten van typemachines in de jaren '70, constateerden dat het lettertype op de papieren die Rather toonde, dertig jaar geleden niet bestond op typemachines. Ook werden er in de documenten superscripts (boven de regel geplaatste tekens) gebruikt die in de vroege jaren '70 in die vorm evenmin voorkwamen.

Rather hield vast aan zijn scoop en deed de bloggers af als amateurs. Een woordvoerder van CBS noemde ze denigrerend ,,kerels thuis die in hun pyjama stukjes schrijven'' heel wat anders dan de professionele journalisten van CBS. Op internet gingen steeds meer bloggers zich ermee bemoeien en vervolgens sijpelde dit door in de traditionele media.

Uiteindelijk wist heel Amerika dat het om valse documenten ging. Alleen Rather bleef het tegendeel volhouden, tot ook CBS op 20 september gedwongen werd te erkennen dat de documenten vals waren en dat de zender zich had laten misleiden.

Het belang van blogs was reeds eerder duidelijk geworden, toen de wereld dit jaar via blogs de controversieelste foto's uit de Abu Ghraib-gevangenis te zien kreeg. [...]

Dan Rather gaf de 'blogosfeer' echter de kans om de mainstream media een oplawaai te bezorgen, toen hij de dwaasheid beging om de bloggers de oorlog te verklaren.

,,Het was een oorlog'', zo zei David Brooks, columnist van de New York Times, ,,die hij niet kon winnen [...]. [...] Ze zijn met tienduizenden en ze zorgen ervoor dat wij, professionele journalisten, geen fouten kunnen maken, want zodra we een fout maken worden we daar onmiddellijk op aangesproken.''

De 'blogosfeer' kan een beroep doen op de expertise van de hele wereld, terwijl de geïnteresseerde lezer via de zoekmachines van internet steeds vlugger zijn weg naar de gewenste informatie vindt.

[...]

,,Omdat je miljoenen mensen hebt die blogs schrijven of lezen, vind je steeds een handvol experts over welk onderwerp dan ook'', aldus Last. ,,Door de blogosfeer ontstaat een markt van ideeën. Veel van die ideeën zijn onzin, maar die worden snel ontmaskerd.''

[...]

[... P]rofessor Philip Napoli van Fordham University [...]:

,,Bloggen geeft een nieuwe dynamiek aan de 24-uurs nieuwscyclus. De gemiddelde blog heeft niet veel lezers. Maar het is het domino-effect van een blog waarvan het bericht opgepikt wordt door andere blogs en door klassieke media, dat een paddestoelwolk kan doen ontstaan.''

Na Rathergate is in de VS het besef doorgedrongen dat de journalistiek nooit meer hetzelfde zal zijn. Het is een verheugende vaststelling. Net zoals in een democratie iedereen kiezer is en aldus bij de besluitvorming wordt betrokken, kan vandaag dankzij internet iedereen journalist zijn en bij de berichtgeving worden betrokken. Het maakt onze samenleving er niet minder, maar meer democratisch op.