Citaten uit

Mediaparasieten

Yoram Stein, Trouw 3 september 2004

Wat kunnen denkers zeggen over het nieuws, over wat krantenlezers schokt of juist koud laat? Tweewekelijks laten wijsgeren uit Trouws filosofisch elftal hun gedachten erover gaan. Vandaag: zijn de media medeverantwoordelijk voor terreur? Door gruwelijke beelden en verhalen te verspreiden, doen media immers precies wat de terroristen willen: angst aanjagen. Moet dat verboden worden? Wat is de functie van de media? Gaat het verlichtingsideaal van een vrije pers aan te veel vrijheid ten onder?

,,De persvrijheid wordt nauwelijks nog gebruikt waar die voor bedoeld is'', zegt Huib Schwab, filosoof en onderwijsinnovator. ,,De vrije pers werd altijd als iets wezenlijks gezien voor de democratie, omdat de pers de burgers informeerde, de macht controleerde, en een platform bood aan afwijkende meningen. Zo was het vroeger, maar nu niet meer. Het gaat nu vooral om verkoop - en kijkcijfers.''

Schwab: 

,,En niets blijkt beter te verkopen dan het afbreken van de moraal. Een onthoofding is bijvoorbeeld top. Vroeger waren media terughoudender. Als je een geval van suïcide in de krant zette, bleek het aantal zelfmoorden de volgende dagen toe te nemen. De media zeiden dan altijd: dan doen we het niet. Maar die ingetogenheid is weg.''

Volgens Schwab controleert de journalistiek de macht niet meer. 

,,Zij is zelf een supermacht geworden, maar dan een die door niemand gecontroleerd wordt. De media zeggen dat zij de neutrale boodschappers zijn die de werkelijkheid alleen weergeven. Maar door de schijnwerpers ergens op te richten, creëren zij hun eigen werkelijkheid.''

De terrorist heeft de media nodig en de media de terreur, zegt Schwab. Hij denkt dan ook dat de voordelen van terreur eerder zullen verdwijnen als we afspreken om er terughoudend over te berichten.

[...]

Wat de media beter kunnen doen, is de dieperliggende oorzaken van terreur zichtbaar maken, zegt Pott. 

,,Sinds 11 september zijn de media in de ban geraakt van paranoia en islamofobie. Elke moslim is nu een potentiële terrorist. Voor 11 september werden de Tsjetsjenen nog voorgesteld als vrijheidsstrijders die vochten voor onafhankelijkheid. Nu lees je dat het religieuze gekken zijn die zichzelf opblazen om in het paradijs te komen. De verslaggeving lijkt steeds meer op de fantasieën van het extreem-rechtse Amerikaanse tv-station Fox News.''

De taak van de media is die voorstelling van zaken te nuanceren, aldus Pott.

[...]

Pott:

,,Als ik spreek met intelligente Amerikanen, hoor je dat ze nog steeds in de propaganda geloven. Zo massief is de impact van Fox News dat iedere kritische stem gesmoord wordt.

[...]

,,De media zijn een noodzakelijke voorwaarde voor terreur, maar geen afdoende. Het terrorisme van deTsjetsjenen wordt eerder veroorzaakt door het grove geweld dat tegen hen gebruikt wordt. Het terrorisme wordt ook veroorzaakt door de ideologie waar het zich op kan beroepen: het islamo-fascisme.''

[...]

Dat een vrije pers belangrijk is voor democratie is een gedachte van de Verlichting, zegt Philipse.

,,Door het beluisteren van verschillende meningen en het bekijken van meerdere invalshoeken, kunnen mensen tot een geïnformeerd standpunt komen. Maar tegenwoordig gaat het meer om het emotionele effect. Het gevoel wordt belangrijker geacht dan de ratio. We moeten weer leren serieus na te denken. Wat we nodig hebben is met andere woorden een nieuwe Verlichting.''