Onafhankelijke media

Farid Tabarki, De Helling, Lente 2004

Uit frustratie met de gevestigde kranten en tv-stations heeft de actiewereld zijn eigen medium opgericht: Indymedia.org. 'Iedereen is zijn eigen journalist', is de slogan. De relevante vraag van een lezer: "Moet ik het nieuws geloven dat ik lees op Indymedia?"
Farid Tabarki is redacteur van De Helling,

Dit is een kleine greep uit de koppen van de nieuwspagina van Indymedia.nl, een onder linkse activisten veel gebruikte website. Indymedia stelt zich op haar openingspagina voor als: 

"een onafhankelijk lokaal en mondiaal vrij communicatie-orgaan. Indymedia biedt een andere kijk op het nieuws door een open publicatie methode van tekst, beeld & geluid." 

Het gaat hier om de Nederlandse afdelingvan Indymedia.org, voluit Independent Media Centers, die ontstaan is uit de anti-globaliseringsbeweging.

De eerste Indymedia-site werd opgezet door een groep media-activisten tijdens voorbereiding van de WTO-bijeenkomst van 1999 in Seattle. Gedurende de bijeenkomst werd de website gevuld met verhalen, foto's en video's van de protesten. Al snel werd de website ontdekt door activisten van over de hele wereld en door de 'reguliere' media. Inmiddels zijn er verspreid over alle continenten zo'n 120 Indymedia-sites, sommige nationaal, andere regionaal of lokaal, zoals die uit Luik (België): www.liege.indymedia.org .

Deze verschillende Indymedia-sites werken geheel onafhankelijk, behalve dat ze, om die naam te mogen dragen, aan een aantal eisen moeten voldoen. Elke Indymedia-site, die ressorteert onder een van de Indymedia-domeinen, kan naast de vereiste minimale regels, z'n eigen regels vaststellen. Ambazonia.indymedia.org (zuid-Kameroen) kan er dus andere regels op na houden dan mumbai.indymedia.org (Bombay).          

Kogels

Indymedia is ontstaan uit frustratie in de globaliserings-beweging over de berichtgeving door de zogenaamde 'corporate' media. De gevestigde kranten en tv-stations zijn in handen van grote mediabedrijven en deze richten zich in hun berichtgeving op de wensen van de 'powers that be; zo luidt de klacht. 

Een sprekend voorbeeld is het in eerste instantie ontkennen van het gebruik van rubberen kogels door de politie tijdens de protesten in Seattle, waarbij de media zich geheel baseerden op de persberichten van de autoriteiten. Vervolgens bleek dankzij Indymedia met eigen verslaggeving vanuit de frontlinies (foto's van rubberen kogels) dat deze berichtgeving domweg niet klopte. 

Nieman Reports Magazine, een Amerikaans tijdschrift voor mediakritiek, verbonden aan de Harvard Universiteit, noemde dit leunen op de autoriteiten door de gevestigde pers de 'corporate filter'. Gezien de toename van de concentratie van mediabedrijven, al in 1983 beschreven door Pulitzer-prijswinnaar Ben Bagdikian in zijn standaardwerk The Media Monopoly, valt er veel te zeggen voor dit uitgangspunt van Indymedia. Zijn zij het alternatief waar mediaconsumenten op zitten te wachten?

Voor de makers van de Independent Media Centers zit in de geclaimde onafhankelijkheid de legitimatie voor hun bestaan. Die onafhankelijkheid wordt vooral uitgelegd als financieel onafhankelijk van bedrijfsleven of overheden. Je hoeft niet lang op Indymedia te surfen om een discussie tegen te komen over dit onderwerp. 

Neem bijvoorbeeld de subsidiëring van het Europees Social Forum afgelopen najaar in Parijs. Had het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken geen geheime agenda bij het verstrekken van 500 duizend euro aan de organisatoren van het ESF? Werd het evenement juist niet daardoor dermate groot zodat de activisten erin zouden verzuipen? De vragen hierover worden bijna altijd gevoerd onder het kopje: leading questions, maar de kernvraag over Indymedia wordt niet gesteld. Wat is onafhankelijke berichtgeving?

Prikbord

Volgens de Van Dale is 'onafhankelijk': 'niet door iets bepaald of geregeld'. Indymedia neemt dit letterlijk door alles te plaatsen wat haar wordt aangeboden. In de disclaimer van Indymedia.nl valt te lezen dat dit 'open posting'-principe de vrijheid van meningsuiting bevordert. Iedereen is gerechtigd om een artikel te publiceren op de Indymedia website mits deze niet van fascistische, pornografische of commerciële aard is. De berichten (tekst, foto's, audio en video) die gepost zijn in de open nieuwslijn van Indymedia NL behoren vervolgens toe aan de betreffende auteur. Expliciet wordt vermeld dat het niet altijd mogelijk is voor Indymedia om de waarheid van de berichten te garanderen.

Indymedia.org noemt zich een vrijplaats voor 'passionate tellings of truth'. Indymedia.nl heeft het over 'subjectieve standpunten' van 'mensen van de straat':

"We doen dit uitrespect en liefde voor mensen die zich inzetten voor een betere, mooiere wereld, waarvan het werk niet of verdraaid weergegeven wordt in de reguliere media."

De vraag over de onafhankelijkheid en betrouwbaarheid van de berichtgeving wordt daarmee afgeschoven en maar al te vaak wordt de lezer het bos in gestuurd omdat lang niet altijd duidelijk is wie de afzenders van de 'postings' zijn. In de FAO (frequent!y asked questions) van Indymedia vind je de relevante vraag: 'Moet ik het nieuws geloven dat ik lees op Indymedia?'. Het antwoord is een wedervraag: 'Moet je nieuws geloven dat ie leest op CNN.com?'.

Indymedia is geen journalistiek medium omdat het kenmerk daarvan is dat het selecteert en duiding geeft. De 'corporate filter' van de reguliere media is bij Indymedia vervangen door geen filter. De slogan van Indymedia Israël is dan ook: 'you are your own journalist'.

Oneerbiedig geformuleerd betekent dat: zoek het maar uit. De kracht van Indymedia zit daarom vooral in haar prikbordfunctie voor de eigen gemeenschap. De voornaamste producten zijn oproepen tot actie en verslaglegging van actie. Analyses over een duurzame en sociale samenleving zijn spaarzaam en niet altijd even samenhangend. Dat is niet zo verwonderlijk: de meeste activisten zijn een stuk beter in het protest dan in het formuleren van alternatieven.

Russisch

Indymedia.nl verloor in 2002 een rechtszaak aangespannen door de Deutsche Bahn (DB), het Duitse treinbedrijf. Indymedia.nl moest alle directe en indirecte links verwijderen naar twee bepaalde pagina's met informatie over hoe treinen te vertragen dan wel te saboteren zijn, gepubliceerd in verband met protesten tegen nucleaire transporten. Deze jurisprudentie is van belang omdat er van het internet weinig overblijft als het niet is toegestaan om links op je pagina's te plaatsen die naar door de rechter verboden materiaal verwijzen. De redenering van de rechter volgend, is het bijvoorbeeld niet mogelijk om vanuit indymedia.nl te
linken naar alle andere Indymedia-sites, omdat daar de links, die verboden zijn verklaard in Nederland, nog wel gewoon staan. Indymedia.nl kan voorlopig nog niet in hoger beroep vanwege gebrek aan financiële middelen.

Voor buitenstaanders geeft Indymedia de gelegenheid tot een kijkje in de keuken van een indrukwekkend netwerk van organisaties en activiteiten, dat het lokale verknoopt met het nationale en mondiale. Een lokale misstand kan zo razendsnel over de hele wereld weerklank krijgen.

Opvallend is overigens dat er maar weinig Indymedia-sites te vinden zijn in landen die moeite hebben met de democratische grondrechten. Zo komt er geen Indymedia-geluid uit Birma, China en Syrië, en evenmin uit Rusland. Latijns-Amerika doet het wel weer goed met zo'n vijftien sites, Europa met 34 en de VS met 50. Zo bezien lijkt het vrije publiceren een speeltje voor de al bevoorrechten. De toegankelijkheid van de sites is bovendien niet erg groot: de teksten over hoe je een eigen Independent Media Center kunt opzetten, zijn niet beschikbaar in het Russisch, Chinees of Arabisch. Indymedia is misschien welonafhankelijk, maar niet bepaald strategisch.