Europese sexuologie

Een beknopte geschiedenis

1997 # 3

Omstreeks 1900 begon er een periode van wetenschappelijke vooruitgang op sexuologisch gebied. Het onderzoek naar de verschillende aspecten van de vita sexualis van de mens kwam in Europa (in medische kringen) in de belangstelling te staan. Ofschoon vele inzichten en theorieën van toen thans achterhaald zijn, werd destijds de grondslag gelegd voor een meer systematische aanpak. 

Het onderzoek begon zich in Berlijn te concentreren, vooral rondom het wetenschappelijk instituut van MAGNUS HIRSCHFELD, dat zich vooral bezig hield met onderzoek naar de oorzaken van homosexualiteit. Zijn theorie van de sexuelle Zwischenstufen vond ingang, ofschoon niet iedereen het met hem eens was. 

Zijn standaardwerk Die Homosexualität des Mannes und des Weibes (eerste druk, Berlijn 1913, tweede druk 1920), en zijn vijfdelige Geschlechtskunde, Stuttgart 1926-1930, hebben vele jaren een duidelijk stempel op de geslachtskunde gedrukt. 

Magnus  Hirschfeld werd op 14.5.1868 in Kolberg geboren, studeerde geneeskunde (naast filosofie en wiskunde) en promoveerde in 1892 in Berlijn. Hij zette zich in voor een radicale sexuele hervorming en vocht voor sociale rechten voor homosexuelen. Onder zijn redactie verscheen het monumentale werk (twee geïllustreerde delen plus een bijlage) Sittengeschichte des Weltkrieges , Leipzig/Wien 1929-30. 

In 1931 gaf hij samen met J .Spinner Geschlecht und Verbrechen uit. Tevens was hij hoofdredacteur van de legendarische Jahrbucher für sexuelle Zwischenstufen, die tussen 1899 en 1923 bij uitgeverij Max Spohr, in Leipzig, verschenen. Deze jaarboeken bevatten veel waardevol historisch materiaal. De reeks was eens grotendeels in mijn bezit, maar liep tijdens de oorlog waterschade op. De eerste publicaties van MAGNUS HIRSCHFELD verschenen omstreeks 1890.

De eerste wetenschappers van voor 1900, en ook daarna, moesten tegen de maatschappelijke vooroordelen strijden. Er moesten vele taboe's opgeruimd worden. De moraal van de negentiende eeuw was een hinderpaal. Sommige onderzoekers werden voor hun inzet gestraft, zij werden al gauw beschouwd als pornografische auteurs. Hun boeken kwamen terecht in sexboekhandels.

De tweede wereldoorlog maakte abrupt een einde aan de Duitse sexuologie. Hitler sloot het lnstitut für Sexualwissenschcift (opgericht in 1919) en menig boek kwam op de brandstapel terecht. HIRSCHFELD was toen al uitgeweken naar Frankrijk, waar hij in Nice op 15.5.1935 stierf. Een groot man was heengegaan.

Het was ALFRED CHARLES KlNSEY In Amerika die de nieuwe start maakte buiten Europa (Sextual Behavior in the Human Male, 1948; en: Sexual Behavior in the Human Female, 1953), gevolgd door MASTERS & JOHNSON en vele anderen. De sexuologie werd een Amerikaanse aangelegenheid. 

Tegenwoordig zijn er In vele landen onderzoeksinstituten bezig met zeer geavanceerde research. Belangrijk werk wordt In Nederland verricht door het Nederlands Insituut voor Sociaal Sexuologisch Onderzoek (NISSO), en de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie (NWS), uitgever van het  Tijdschrift voor Seksuologie).

Na Wereldoorlog II kwam de eens zo belangrijke Duitse sexuologie maar moeizaam weer op gang. Er ontstonden nieuwe instituten en verenigingen. Toonaangevend Is de Deutsche Gesellschaft für Sexualwissenschaft DGFS e.V. met haar Zeltschrlft für Sexualforschung. In dit verband mag hier ook het artsentijdschrIft Sexualmedizin genoemd worden. De Duitse sexuologie is weer terug van weggeweest. 

Tijdens het schrijven van deze korte verhandeling kwamen veel herinneringen uit vervlogen jaren boven. Het was allemaal een beetje à la recherche du temps perdu, om met de Franse romanschrijver MARCEL PROUST te spreken.

Ik eindig, zoals MAGNUS HIRSCHFELD menigmaal deed, met per scientiam ad iustitiam, dat nog altijd actueel is.

Dr Frits Bernard, Februari 1997