Citaten uit

De ik-bv en de Chinezen

Ben Knapen, Column, NRC Handelsblad 1 oktober 2008

In diverse krantenkoppen is de afgelopen maand afscheid genomen van het kapitalisme. Het einde van een tijdperk is genoteerd, een nieuwe tijd breekt aan. Dat is een mooie gedachte, gemengd met een beetje leedvermaak. Maar zou het kloppen?

[... ...] 

In Washington is deze dagen veel verontwaardiging over de uitwassen van Wall Street. De party is over, riep de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi zondagavond strijdvaardig. Om vervolgens twee dagen later een fiasco te oogsten van wagneriaanse omvang. Maar markeert dit het begin van een nieuw tijdperk?

In deze rubriek is een paar jaren geleden - vooral naar aanleiding van boeken van Kevin Phillips - geregeld aandacht besteed aan de enorme verschillen tussen rijk en arm in Amerika. In diens berekeningen is zijn land weer op het niveau van rond 1900, toen een paar procent van de Amerikanen eigenaar was van meer dan de helft van alle kapitaal.

[...]

Phillips punt bleef steeds dat een cultuur van kapitalistisch extremisme, van de ik-bv, in een geglobaliseerde wereld een bom legt onder samenlevingen.

[...]

Nu is er woede in Washington. Ongetwijfeld worden een paar miljardairs figuurlijk opgeknoopt: opzichtig en met veel kabaal op het elektronische dorpsplein. Maar de contouren van een nieuw soort samenleving zijn daarmee nog niet in zicht, het vocabulaire ontbreekt. Misschien dat zich een nieuwe generatie met Obama al improviserend een weg baant naar dat nieuwe tijdperk. Maar woede is nog lang geen garantie voor verandering.

Schrijvend over zoiets groots als Een Nieuw Tijdperk is in dit verband een heel ander inkijkje tastbaarder. Daarvoor even terug naar augustus. President Bush is bij de opening van de Olympische Spelen in Peking. Achter de schermen krijgt hij een pijnlijk lesje in machtsverhoudingen. De Chinezen geven hem te verstaan dat het tijd wordt in te grijpen bij de hypotheekbanken Fannie Mae en Freddie Mac. De Chinezen hadden voor 376 miljard dollar in dit duo geïnvesteerd en voelen zich belazerd.

Twee weken later meldt zich de directeur van de Chinese denktank voor wereldeconomie Yu Yongding op eigen initiatief per mail bij het financiële persbureau Bloomberg: Als de Amerikaanse regering Fannie en Freddie in elkaar laat storten en internationale investeerders niet adequaat compenseert, zal dat catastrofale gevolgen hebben. Een dag later bericht de Financial Times dat de Bank of China bezig is uit Fannie en Freddie te vluchten.

De afloop is bekend, de Bank of China kreeg haar zin: Washington nam de zaken over.

Lange tijd had in Amerika als wijsheid gegolden - ook bij Fed-baas Bernanke - dat de Amerikaanse tekorten niet zo'n probleem waren, omdat China met zijn overschotten ergens heen moest en in feite vastgeklonken zat aan de Amerikaanse markt.

[...]

De verliezen van China zijn overzichtelijk en het totaalbeeld is anders: Amerika had vorig jaar nog een tekort op de handelsbalans van 750 miljard, China kon in datzelfde jaar 370 miljard dollar op de rekening bijschrijven.