Citaten uit

Terug naar ouderwets financieren met middelen die iedereen begrijpt

Arnoud W.A. Boot [*], NRC Handelsblad 20 september 2008

[* Hoogleraar financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam] 

De huidige kredietcrisis laat, net als de crisis van 1929, zien hoe weinig solide de fundamenten van ons financiële stelsel zijn. Een verschil is dat het toen de banken waren die de crisis verergerden omdat zij terughoudend waren in het verschaffen van liquiditeit terwijl zij nu te hulp schieten. Voor beide geldt wel: dat zij het kapitalistische stelsel op zijn grondvesten doet schudden. 

[...] 

De huidige kredietcrisis toont aan dat de fundamenten van ons financieel stelsel verre van solide zijn. En dit is een belangrijke overeenkomst met 1929. Ook toen schudde het financiële systeem op zijn grondvesten - na de Roaring Twenties, en nu na jaren van ongebreideld genieten op kapitalistische basis.

De jaren 20 waren met name voor Amerika euforische jaren totdat de beurscrash van 1929 daar een abrupt einde aan maakte. Deze episode doet denken aan de achter ons liggende jaren 90. Net als in de jaren 90 onderging de maatschappij in de jaren 20 grote veranderingen.
[...]
De economie realiseerde in beide decennia grote productiviteitsstijgingen en hoge werkgelegenheid, in combinatie met lage inflatie.

Het meest opvallende zijn ongetwijfeld de extreem hoge rendementen op de effectenbeurs in beide decennia.

[...]

Euforie gaat bijna altijd hand in hand met excessen.

[...]

Aan alle euforie komt ooit een einde en dat gaat zelden zachtzinnig. De euforie van de jaren 90 leidde weliswaar tot een zeer zware correctie op de beurs, maar de koersval had een beperkt negatief effect op de economie als geheel en op financiële instellingen in het bijzonder.

Maar, en dat is weer een verschil tussen 1929 en nu: toen verergerden de banken de crisis. Zij waren spinnen in het web van de beurshausse, via leningen betrokken bij de financiering van aandelenportefeuilles, en raakten dus prompt in financiële moeilijkheden toen de beurskoersen kelderden.

[...]

Bij de koersval van 2001 en in de huidige crisis is lering getrokken uit deze les. Het monetair beleid is ruim: de geldhoeveelheid wordt op peil gehouden. Agressieve liquiditeitsinjecties naar individuele banken moeten er daarnaast voor zorgen dat iedereen toegang heeft tot genoeg smeerolie, en niet ten onder gaat aan een gebrekkige toegang tot liquide middelen terwijl de desbetreffende instelling solvent is.

De agressiviteit waarmee dit laatste nu gebeurt, is echter uniek. Het risico bestaat dat zwakke partijen die mogelijk wel solvabiliteitsproblemen hebben, hier lang van hebben kunnen profiteren en op die manier de oplossing van de crisis niet alleen hebben vertraagd, maar ook verergerd.

[...]

Hier is een vergelijking met de Zweedse bankcrisis van begin jaren 90 op zijn plaats. Deze kon snel worden opgelost omdat de Zweedse overheid de zieke banken meteen overnam en reorganiseerde.

De huidige crisis heeft echter een moeilijker te behappen oorzaak (subprime hypotheken verstopt in allerlei complexe instrumenten), een veel grotere schaal en een betrokkenheid van zeer diverse en met elkaar verweven financiële instellingen.

[... ... ...]

Destijds bleef de crisis niet beperkt tot de Verenigde Staten.

[...]

De kredietcrisis van vandaag is automatisch een internationale crisis vanwege de verwevenheid in het financieel systeem. Maar ook de grote internationale kapitaalstromen door de lage besparingen in de VS (met dito betalingsbalanstekort) en de extreem hoge besparingen in bijvoorbeeld China, versterken de verwevenheid en maken het financieel stelsel steeds belangrijker. Deze kredietcrisis is dan ook een wereldwijde crisis.

De voedingsbodem van de huidige crisis is natuurlijk het onverantwoorde gedrag van financiële instellingen. Al dan niet door kuddegedrag gedreven hebben zij veel te veel risico's genomen. Maar toezichthouders treft ook blaam: zij hebben belangrijke steken laten vallen.

[...]

Huis-, tuin-, en keukenbanken die louter verantwoorde leningen verstrekken en zich financieren met deposito's (en goed zijn gekapitaliseerd) hebben geen probleem. Banken die of problematische activa hebben (rare instrumenten of slechte hypotheken), of zich (te) kort financieren op de financiële markt of weinig kapitaal hebben, hebben een probleem. En het probleem is groter naarmate ze er meer dan één van hebben. Alle drie tegelijk is overigens dodelijk.

[... ...]

Hoewel onvermijdelijk, heeft de kredietcrisis hiermee wel een nieuwe fase bereikt. Sommigen komen met een positieve interpretatie. De markt wordt opgeschoond, de zwakke broeders verdwijnen. De financiële sector wordt gesaneerd.

Je kunt het ook negatiever bekijken. Marktpartijen hebben eigenlijk de handdoek in de ring gegooid en zijn opzoek naar dekking. In het geval van de zakenbanken die intrekken bij commerciële banken (de huis-, tuin-, en keukenbanken met deposito's) komt weer een extra rekening te liggen bij de overheid.

De bescherming die depositohouders krijgen - veelal gegarandeerd door de overheid - is blijkbaar belangrijk om een stop te zetten op de ontmanteling van zakenbanken. De overheid heeft hiermee weer extras risico's op zich genomen.

Een andere consequentie is dat er nog grotere banken ontstaan. Dit creëert grote problemen voor de toekomst. Individuele banken worden onmisbaar, en overheden worden overgeleverd aan deze spelers.

[... ... ... ...]

Vrije-markteconomen zullen ook zeggen dat monopoloïde situaties niet goed zijn voor innovatie en vernieuwing. Innovatie en vernieuwing zijn de kern van menselijke vooruitgang en het democratisch kapitalistische systeem.

[... ...]

Voor toezichthouders en overheden is er wel een heel belangrijke les: innovaties toestaan in de financiële markten zonder deze eerst zelf te begrijpen, en zonder gelijktijdig een toezichtstructuur te ontwerpen, is levensgevaarlijk. Het publieke belang is te groot. Het had dus bijvoorbeeld nooit zo mogen zijn dat een niet gereguleerde markt in derivaten ontstond die alle spelers als dominosteentjes aan elkaar koppelt.

[...]

De infrastructuur van het toezicht moet gelijke tred houden met de uitbreiding van nieuwe activiteiten.

[...]

Maar er is veel meer nodig. De oneindige en ongrijpbare verwevenheid in de financiële sector moet op enige wijze worden beheerst. Zoals het nu is geregeld, is het voor toezichthouders niet te overzien en maatschappelijk onacceptabel. De kredietcrisis van 2008 en de lessen die hieruit worden getrokken raken het hart van het kapitalisme.