Citaten uit

Het gif van het neoliberalisme tast alles aan

De idee van een risicoloze vrije markt is riskant, noodreddingen zijn niet afdoende

H.W. von der Dunk, NRC Handelsblad 30 september 2008

Toen de liberale maatschappij zegevierde deed censuur haar intrede: censuur op alles wat de winst kon schaden. We zien nu de gevolgen, meent H.W. von der Dunk.

De economische crisis die sedert twee weken de VS op hun grondvesten doet schudden, is het topje van de ijsberg genoemd. [... Dit] wil zeggen dat er veel meer in het geding is dan de ontploffing van de perverse kapitalistische winstbezetenheid in de VS of in tweede instantie in Europa en elders, waar men zich altijd op Amerika als vanzelfsprekend economisch kompas richtte.

[...]

De God van de Vrije Markt die sedert de jaren tachtig onbedreigd in het Westen heerste en naar de rest van de wereld werd geëxporteerd, heeft namelijk met zijn uitsluitende winst- en groeigebod alle sectoren van het openbare leven aangetast; niet het minst de culturele en wetenschappelijke. Wat zo fraai een paradigma heet - de sturende vooronderstellingen en morele uitgangspunten, het tapijt dat onder een tijdsgeest ligt - verandert alleen veel trager en later dan de reële omstandigheden.

[...]

Nadat de neoliberale politieke wending in de jaren tachtig school maakte en privatisering en individualisme de nieuwe mantra werden, leek er een lawine los te komen. Dat werd natuurlijk enorm bevorderd door de gelijktijdige ineenstorting van het sovjetimperium.

[...]

De vrije-markt-doctrine heeft een proces versneld dat al langer aan de gang was en diepere wortels heeft. Die hangen samen met de hele informatietechniek en de daardoor veroorzaakte verschuiving van realiteit naar beeldvorming, van het product naar zijn presentatie.

Het belang van de presentatie was bovendien een onvermijdelijke consequentie van de democratie met haar verkiezingsspektakel en permanente dwang tot vertekening van realiteiten in het belang van politieke macht en succes.

Ze staat tegenover de dictatuur dankzij haar formele vrijheid en humaniteit (niet onbelangrijk!) Maar het is een staaltje van ironie dat de liberale maatschappij, juist toen ze zegevierde, een verkapte innerlijke censuur heeft overgenomen. Een censuur op al wat reclame en winststreven kan schaden.

Juist de triomf van de vrije markt betekent de verduistering van het product door zijn reclame. Reclame impliceert een scheut bedrog. Effectieve reclame impliceert een flinke scheut bedrog. Gaandeweg is daarmee de presentatie op alle gebieden het enige geworden waar het om gaat.

En dat leidde snel tot een stimulering van bonte bellenblazerij, een denken dat bij alle verschillen mentaal verwant is aan de doorgeschoten bankspeculaties van het hypotheekstelsel. Het vereiste conformisme en aanpassingsdenken zijn subtiel totalitarisme. Althans voor wie niet maatschappelijk uit de boot wil vallen.

Het geldt min of meer voor alle sectoren. Een van de interessante voorbeelden zijn de universiteiten waarvan het bestaansrecht en de maatschappelijke betekenis vanouds op vrije waarheidsvinding heeft berust.

[... ...]