Lijst 3: De ergste landen 

- Onderlinge steun 
- Iran 
- Syrië 
- Turkije 
- Rusland 
- China 

Onderlinge steun 

Rusland en China horen allebei bij 'de ergste landen'. Op een, in Westerse ogen, absurde wijze steunde China collega-land Rusland onlangs. Direct nadat de Nobelprijs voor de Vrede was toegekend aan de Chinese Liu Xiaobo, riep China een eigen Prijs in het leven: de 'Confucius Vredesprijs', toegekend door het 'Chinese Internationale Vredes-onderzoek-centrum'. 

Het denken van De Partij in China is voor ons niet meer te volgen. 

Rusland en Iran behoren beide tot de ergste landen op het gebied van de mensenrechten. Rusland steunt Iran hardnekkig door dik en dun vanwege olie- en gasbelangen en vanwege hun samenwerking in de nucleaire industrie. Dit blokkeert de besluitvorming in de Veiligheidsraad. 

Op zijn beurt werkt Iran op atoomgebied nauw samen met Pakistan en Noord-Korea, het allerergste land op dit gebied, waar we echter nauwelijks informatie over hebben, zo dicht zit dat land. 

Wel hebben we de informatie dat De Grote Leider en zijn omgeving daar in grote luxe leven, terwijl een op de vijf kinderen er volgens Unicef leidt aan ernstige ondervoeding, met groeistoornissen en ernstige ziektes tot gevolg. Rijst is er een luxe. Alle Noord-Koreanen lijden honger. Ze zijn dunner en kleiner dan de mensen in Zuid-Korea. Het officiële rantsoen is onlangs teruggebracht van 400 naar 200 gram per persoon per dag. Voor het Westen is er het grote probleem dat het allerminst zeker is dat eventuele voedselhulp ook werkelijk bij deze kinderen terechtkomt. 

Iran 

2007: Duizenden websites en boeken verboden ... alles war moreel verderfelijk wordt gevonden ... films waarin mannen en vrouwen dansen ... Verboden: ieder boek dat 'ideeën verspreidt die seculier, liberaal, feministisch, nihilistisch,  of dat de oosterse cultuur vernedert'. Websites van internationale media (BBC, New York Times, Guardian) worden herhaaldelijk geblokkeerd, evenals websites, vooral die welke in het Farsi (Perzisch) geschreven zijn. 

Shirin Ebadi is een bekende advocate, verdedigster van vele opposanten. In 2003 ontving zij de Nobelprijs voor de vrede voor haar werk. De autoriteiten namen echter het daarmee verkregen geld van haar af, en meteen ook maar al har andere bezittingen. Zij ontdekte dat zij zelf bovenaan stond op een dodenlijst. Dus verblijft zij nu buiten Iran. Zij kritiseert niet alleen Iran, maar ook Europa, omdat dit te veel dictators steunt. Zij vertelt dat haar dochter nu ook rechten studeert in Iran, en dat zij opmerkelijk weinig leert over de shari'ah. Kennelijk, zegt zij, wil het regiem geen jutristen hebben die de shari'ah echt kennen, zodat niemand de regering op dit punt kan controleren. 

Omid Mirsayafi, blogger, 29, heeft zelfmoord gepleegd in de gevangenis, waar hij zat wegens 'belediging van de (geestelijke) leiders van het land'. Hem werd medische zorg onthouden; was ziek en erg depressief (maart 2009).

Ook Hossein Derakshan, blogger, Canadees van Iraanse oorsprong, zit vast om dezelfde reden: belediging van de religieuze leiders. Iran's president wil de zaak in hoger beroep herhaald zien (april 2009). 

Haleh Esfandiari & Kian Taibaksh, wetenschappers, zijn vastgezet wegens 'het voorbereiden van een zachte revolutie' (idem). 

Roxana Saberi, Iraans-Amerikaans journaliste, 31, lang als free-lance journalist werkzaam geweest in Iran, is direct na aankomst in Teheran opgepakt toen ze een fles wijn kocht; ze werd direct veroordeeld tot acht5 jaar wegens 'spionage' - iets wat niemand gelooft. Nadat president Obama zich ermee bemoeide, bemoeide ook president Ahmadinejad ermee. Hij droeg het OM op in beroep te gaan (idem). 

Shahriar Mandanipour, 50, romanschrijver, is in 2006 Iran ontvlucht naar de Verenigde Staten. Daar bouwde hij zich in Iran een dossier op. Nadat hij nog een boek over de censuur gepubliceerd had, zagen zijn vrouw en dochter zich in 2009 ook genoodzaakt te vluchten, in hun geval naar Maleisië. Het boek had de vorm van een 'absurd en soms grappig' liefdesverhaal, in het Perzisch danig gecensureerd (Censuur, een Iraans liefdesverhaal; Uitg. Mouria). 
Een eerder boek van hem ging over een oude man die vanuit zijn appartement uitkijkt op een dierentuin en die geobsedeerd raakte door de gekooide dieren. In dit geval begreep de censor de symboliek niet. (Bericht: Trouw 16 januari 2010)

Dertig bloggers gearresteerd (mensenrechtenactivisten en oppositiegroepen) in maart 2010 op verdenking van 'deelname aan een Amerikaans cyberoorlog-netwerk'. 
In Iran zijn miljoenen binnen- en buitenlandse websites geblokkeerd door de cyberpolitie. 
Er zijn "ongekende maatregelen genomen om te voorkomen dat de oppositie gebruik maakt van westerse websites, e-mail en sociale netwerken". 
Er worden pro-regerings-bloggers opgeleid als "jonge officieren in de oorlog". Er is een cyber-wetgeving aangenomen tegen mensen die "heiligheden te schande maken" en die (de juistheid van) het religieuze systeem "in twijfel trekken". De technische omwegen zijn geblokkeerd: "Error 404, u woont in een verboden land". 
Bij de viering van het vuurfeest [een duizenden jaren oud Zarathustrisch feest] vernauwt zich de bandbreedte en zijn alle kranten verboden. 
het volk wordt opgeroepen "waakzaam te zijn" en alle verdachte uitingen te melden. (Thomas Erdbrink, NRC Handelsblad 16 maart 2010)

Jafar Pahani, filmmaker, werd tot zes jaar veroordeeld wegens 'propaganda tegen het islamitische systeem'. Hij mag geen films meer maken, geen interviews geven en Iran niet verlaten. Vrijwel al zijn films zijn verboden. Hij werd ook beschuldigd van het bezit van "obscene films": westerse films. (December 2010)

Mohammad Ali Dadkhah (m) & Nasrin Sotoudeh (v), advocate, kregen negen respectievelijk elf jaar gevangenis en een beroepsverbod van tien jaar wegens het 'in gevaar brengen van de nationale veiligheid' - een bijzonder flexibele en daarom vaak gebruikte aanklacht (juli 2010).

Nog vreemder is de aanklacht tegen een journalist die net kort geleden is vrijgelaten. Hij had drie jaar vastgezeten omdat hij politiek had bedreven ... 
Denk maar niet dat de politieke elite om dezelfde reden daar wordt vastgezet ...

Mahnaz Mohammadi & Maryam Majd, resp. journaliste, 34 en persfotografe, 25, werden aangehouden op het vliegveld op het moment dat ze naar Duitsland wilden vertrekken om het wereldkampioenschap vrouwenvoetbal te verslaan.

Pegah Ahangarani, actrice, wilde een blog schrijven over hetzelfde kampioenschap vrouwenvoetbal. De dag voor haar vertrek zegde zij haar reis af omdat zij gewaarschuwd was door de autoriteiten. Even later was ze spoorloos verdwenen. Kennissen vonden haar terug in de beruchte Evin-gevangenis in Teheran. (juli 2011)

Vrouwenvoetbal ... ja, dat kan natuurlijk niet in Iran ... 
Er kan meer niet in Iran: het land zou miljoenen 'criminelen' hebben volgens de minister van telecommunicatie Reza Taghipoer, die het omzeilen van de internetfilters tot een misdrijf heeft verklaard. Men maakt in Iran massaal gebruik van een omweg door zich te verbinden met een computer of server in het buitenland en van daaruit ongecensureerd het Internet op te gaan. 

Iran blokkeert en filtert miljoenen sites en blogs omdat ze ingaan tegen de islam en tegen de staat. Volgens de regering is 'Het Westen', uiteraard in een geheim complot, bezig de jeugd van het land 'te hersenspoelen' - nee, de staat, de imams, mullahs en ayatollahs doen dit niet. 

Syrië 

Journalistiek is in dit land vrijwel onmogelijk: er komt geen buitenlander in. De oppositie wordt al vele jaren hevig onderdrukt. Op lidmaatschap van de Moslim Broederschap staat zelfs de doodstraf.  

Vele websites zijn geblokkeerd, waaronder religieus gevoelige sites, Amazone, Hotmail, Facebook, YouTube, MSN Messenger, Google Earth en Menassat ('platform', een platform voor journalisten en bloggers in de Arabische regio). In internetcafé's is identificatie verplicht. 

Wie kritisch schrijft, kan de Inlichtingendienst aan de deur verwachten. De hoofdredacteuren van de kranten worden vanuit de politiek benoemd. Particuliere media hebben geen vergunning om over politiek te schrijven, tenzij ze natuurlijk eigendom zijn van de president of de zoon van een minister. Journalisten worden op allerlei manieren gehinderd: geen perskaart, wel een reisverbod - dan wel gearresteerd voor 'het verzwakken van het nationale sentiment' of 'het verspreiden van onjuist nieuws'. . Alleen wie sateliet-televisie heeft, kan een glimp van de waarheid oppakken. Het regiem werkt nauw samen met Iran, dat nu niet om zijn vrijheid en mensenrechten bekend staat. 

Tarek Biassi, blogger, werd in 2007 opgepakt en veroordeeld tot drie jaar cel vanwege een kritisch artikel over de Syrische 'veiligheids'-diensten. 

Mohammed Dak al-Bab heeft al eerder zes jaar gevangen gezeten. In 2008 is hij opnieuw vastgezet omdat hij schending van mensenrechten documenteerde en kritiek had op het Ministerie van 'Informatie', dat niet naar waarheid informeert. 

Karim Arbaji, blogger en moderator van akhawia.net ('broederschap'), een online jeugdforum, werd in 2009 tot drie jaar veroordeeld wegens  het 'verspreiden van valse informatie die het nationaal gevoel kan verzwakken'. Dat het Ministerie van 'Informatie' hetzelfde doet, dat kan straffeloos. 

Tal al-Mallohi, 19-jarige blogster, werd in december 2009 opgepakt en geïsoleerd vastgezet wegens 'spionage voor de Verenigde Staten'. Zij schreef niet over Syrië, behalve dan een gedicht waarin zij de onvrijheid van meningsuiting kritiseerde, maar vooral over het lot van de de Palestijnen. Negen maanden later hadden haar advocaten nog geen dossier gezien en was er nog steeds geen proces. Pa sin februari 2011 werd zij veroordeeld wegens 'het verschaffen van informatie aan een ander land': zij had de Amerikaanse ambassade in Kairo aangeschreven en informatie verstrekt. 

'Samir', een jonge blogger, schrijft vanuit het buitenland. Maar ook daar leest de regering mee. Hij en meerdere van zijn collega's werden gearresteerd (maart 2010). 

Ali al-Abdallah, journalist, werd in 2008 gearresteerd en veroordeeld, samen met twaalf intellectuelen die de Verklaring van Damascus hadden ondertekend, een document waarin gevraagd wordt om politieke hervorming van Syrië. Zij werden veroordeeld wegens 'het verspreiden van vals of overdreven nieuws' en 'het verzwakken van het nationale sentiment'. 
Toen hij op 23 juni 2010 de gevangenis verliet, werd hij opgewacht door de politieke 'veiligheids'-dienst die hem meteen terugstuurde en voor de militaire aanklager bracht. Dit was omdat hij vanuit zijn cel een kritisch artikel over Iran had geschreven. Dit is dan 'het bederven van de relaties met een ander land', wat strafbaar is. Andermaal zal de advocate Razan hem verdedigen, al zegt zij: "het makat niet uit wat wij doen of zeggen tijdens de rechtszaak. De veroordeling is een politieke beslissing." (Remco Andersen, Trouw 28 juni 2010)

Muhannad al-Hassani, advocaat, werd in juni 2010 veroordeeld tot drie jaar wegens 'het verspreiden van valse informatie' en het 'verzwakken van het nationale moreel/sentiment'. 

Haitham al-Maleh, voormalig rechter en nu prominent mensenrechtenadvocaat die al eerder zes jaar heeft vastgezeten, is in juli 2010 veroordeeld met dezelfde aanklacht, twee dagen nadat hij in een interview, uitgezonden door een satellietzender in Londen, de corruptie van politici en de mensenrechtensituatie in Syrië had besproken. Hij moest zich melden bij de 'veiligheids'-dienst, deed dit niet, en werd toen de dag erna door drie mannen in burger op straat opgepakt en voor de militaire rechtbank gebracht. Bij die rechtbank worden buitenlandse waarnemers niet toegelaten en is beroep niet mogelijk. 
Ook zijn advocaat werd opgepakt. Volgens zijn zoon deelt hij een cel van zestig vierkante meter met zestig anderen. Voor zijn diabetes krijgt hij gene medicijnen. Zijn advocaat mag hij niet spreken, lectuur niet ontvangen, boeken niet lezen (NRC 5 juli 2010). 

In 2011 barstte de opstand in Syrië los. Nu, november 2011, zijn er al 3.000 doden geteld. Mensen worden bijna huis aan huis bij duizenden gearresteerd, opgesloten en gemarteld.

Ali Farzat, 60, cartoonist, redacteur van al-Domari,  voorzitter van de Arabische Cartoonisten Organisatie, winnaar van de Prins Claus Prijs in 2002 en de Sacharovprijs in 2011, werd in augustus 2011 door gemaskerde leden van de 'veiligheids'-dienst ontvoerd en gemarteld. Zijn handen werden gebroken. Het was 'slechts een waarschuwing', zeiden de mannen. Hij werd met verschroeide baard en een zak over zijn hoofd langs de weg teruggevonden. Hij moest onmiddellijk een operatie aan zijn ruggengraat ondergaan. 

Artsen en verplegers zijn moeilijk als dissident te beschouwen. Toch zijn zij die de gewonde opposanten hadden verzorgd, nu zelf opgepakt en gefolterd (oktober 2011). 

We noemen nog slechts één naam: 

Hamza al-Khatib (el-Hatip), dertien jaar, vermoord en ernstig verminkt terugbezorgd, zoals het gruwelijke filmpje op YouTube laat zien. 

"Doodt geen kinderen in Syrië"
"Hamza el-Hatip, 13 jaar, met marteling vermoord"

Turkije 

Het verbieden van informatie is al een oude en langdurige traditie in Turkije. In 2008 zijn er meer dan duizend websites van het internet gehaald. Ook YouTube is er onbereikbaar. Bloggen is er simpelweg verboden in 2008. Ook buitenlandse kranten kunnen lange tijd onbereikbaar zijn. 

Turkije is dan rijk aan gevoelige punten, zoals het beledigen van Atatürk of het leger, het propageren van een onafhankelijk Kurdistan of het noemen van de Armeense genocide van 1915. Alleen via omwegen weten mensen soms iets te bereiken. 

In 2010 is het niet veel beter. YouTube is weer bereikbaar, zij het na het verwijderen van de 'beledigingen' van Atatürk, het leger, de president. Duizenden andere websites blijven geblokkeerd. 
De premier Erdoğan wil de diplomaten vervolgen die hem, blijkens WikiLeaks, beledigd hebben. 

Beledigen is niet zo maar iets in de Turkse cultuur: de eer weegt daar heel zwaar: 

"Zij die ons een slechte naam bezorgen, zullen verpulverd worden (...) dit is hun einde, zij zullen verdwijnen" (NRC 2 december 2010). 

Eer, onur, şeref, namus (als het om kuisheid - van de vrouw, uiteraard - gaat) is een cruciaal begrip om de oosterse/Arabische/islamitische cultuur te begrijpen. Daarom is beledigen, iemand in zijn eer aantasten, daar een halsmisdaad - vaak letterlijk: het kost je je hals, je leven als het maar even tegenzit. 

Voorts is men er sterk in het complot-denken - grote westerse complotten uiteraard. "Dit is allemaal het werk van Amerika en de Europese Unie", aldus Serhan Bolluk, hoofdredacteur van de kritische krant Aydιnlιk (geciteerd door Erdal Balcι in Trouw 18 oktober 2011) na de zoveelste inval van de politie bij de redactie. 

Doğan Akhanlι, vluchteling uit Turkije - daar tot ongewenst persoon verklaard en van 1985-'87 gevangen en gefolterd - met nu een Duits pasport, schreef boeken over de politieke ontwikkelingen in Turkije in de jaren '70 en '80. maar ook over de Armeense genocide van 1915. Zelfs van de Turkse krant de Hürriyet ontving hij er een prijs voor. 

In augustus 2010 bezocht hij zijn geboorteland om zijn doodzieke vader te zien. Direct na aankomst werd hij gearresteerd op grond van valse aanklachten, zo bleek later voor het gerecht. Zijn vader heeft hij niet meer gezien. 

In 2011 is het nog niet veel beter. 

Rusland 

'Psychiatrie'
Het is een vaste gewoonte daar om mensen met een afwijkende mening op te sluiten in een psychiatrische inrichting. Dit overkwam bijvoorbeeld een lid van een oppositiepartij die een kritisch artikel had geschreven over het plaatselijke psychiatrische ziekenhuis in Moermansk (juli 2007).

Aleksandr Podrabinek, journalist, 56, heeft jaren in gevangenissen en kampen doorgebracht omdat hij schreef over het misbruik van de psychiatrie voor politieke doeleinden. 
In september 2009 schreef hij in de internetkrant Jezjednjevnaja gazeta kritisch over de fanatieke veteranen die de verwijdering van het voorvoegsel "Anti-" afdwongen van het restaurant "Anti-Sovjet", dat juist tegenover het restaurant "Sovjet" lag - een woordspeling die de veteranen die de voormalige Sovjet-republiek wilden herstellen ontging. 
Prompt daarna werd zijn huis en gezin belegerd en bedreigd door de door het Kremlin gesteunde jeugdbeweging Nasji ('De Onzen'). Op internet verschenen anti-semitische leuzen tegen hem en ook foto's van zijn gezin met de oproep 'er iets aan te doen'. 

Joeri Davidov, organisator van een commune Portos waarin men gezond wilde leven en hierover wilde schrijven, voor jaren in een psychiatrische inrichting. Twee meisjes kregen straffen van zes en acht jaar opgelegd. Men zou er wapens hebben gehad: jachtgeweren namelijk. De politie had intussen de boel er kort en klein geslagen. 

Julia Privedjonaja werd in 2008 om dezelfde reden ('gewapende organisatie') eerst vastgezet en toen naar de psychiatrie vervoerd: naar de uit de Sovjet-tijd al beruchte Serbski Instituut. De psychiaters daar vonden en vinden nog dat iedere (afwijkende, oppositionele) maatschappelijke activiteit 'abnormaal' is. Vele duizenden waren haar al voorgegaan in de Sovjet-tijd; nu, 2010, werd dit soort opnames opnieuw een trend. 

Savva Terentjev. blogger, 22 jaar, werd door de politie gearresteerd na kritische opmerkingen over de politie (maart 2008)

Sergej Koert-Adzjijev, redacteur van Novaja Gazeta, een van de weinige onafhankelijke kranten, werd kort voor de top EU-Rusland bezocht door de politie die alle apparatuur meenam. De krant kon niet meer verschijnen tot na de verkiezingen waarin Medvedev was gekozen. De aanklacht was 'illegale software', hetgeen hij ontkent (november 2008). 

Igor Soetjagin kreeg in 2004 vijftien jaar strafkamp wegens "analytische spionage" voor zijn artikelen over militaire onderwerpen, gebaseerd op vele openbare krantenberichten. Vanuit zijn cel schreef hij in 2009 een boek over de 'veiligheids'-dienst FSB. Deze vervolgt heel wat wetenschappers, zoals 

Oleg Orlov, hoofd van de mensenrechtenorganisatie Memorial, ontvanger van de Sacharovprijs, werd veroordeeld wegens smaad nadat hij de Tjetjeense president Ramzan Kadyrov verantwoordelijk had genoemd voor de moord op Natalia Estemirova, vermeld in de dodenlijst hierboven. 

De Moskou Helsinki Groep en de Beweging voor Mensenrechten zijn in november 2009 uit hun kantoren in Moskou gezet omdat zij 'zonder toestemming hadden verbouwd'. Zij hadden de oude kantoren wat opgeknapt.

Politieagent Dimovski maakte in 2010 een  een filmpje op YouTube waarin hij de corruptie binnen de politie aan de kaak stelde: onschuldigen vastzetten, rapporten vervalsen en zo meer. Zevenhonderduizend mensen bekeken het. De man werd veroordeeld tot een boete en ontslagen. 

Russische artsen verklaarden in augustus 2010 dat zij de doodsoorzaak 'hitte en smog' tijdens de hevige bosbranden niet mochten en durfden vast te stellen, uit angst hun baan te verliezen. Daarom 'waren' er maar zo weinig slachtoffers ... van de falende autoriteiten die (onder Poetin) bezuinigd hadden op de brandweer. Er zijn in heel Rusland maar vier blusvliegtuigen. Geen enkel medium durfde deze autoriteiten te kritiseren - ja: bloggers! 

Artikel 31 van de grondwet garandeert vrijheid van samenkomen. Elke 31^ste van de maand komen mensen betogen voor deze vrijheid op initiatief van Boris Nemtsov, onder Jeltsin vice-premier, maar onder Poetin na elke actie of publicatie steevast in de gevangenis. Poetin laat zich in grove taal hierover uit, noemt het "onwettig gedrag" en belooft de demonstranten stokslagen. Sindsdien grijpt de politie, duizend agenten,  inderdaad hard in bij deze samenkomsten. Kort daarna (31 augustus 2010) werden er in Moskou 130 gearresteerd, in Sint Petersbug 90. Later, op 31 december 2010, nog eens 68 anderen, onder wie de politici Ilja Jasjin en  Konstantin Kosjakin, beide ook veroordeeld. Er waren enkele duizenden politieagenten bij de demonstratie. 
Twee dagen later was er een inval bij het onafhankelijke weekblad New Times, dat al eerder de corruptie bij de oproerpolitie, de OMON, aan de kaak had gesteld. 

Oleg Kasjin, 30, onderzoeksjournalist die kritisch schreef over de Russische machthebbers, werd in november 2010 voor zijn huis in elkaar geslagen door twee jongemannen van de pro-Kremlin-organisatie Molodaja Gvardia. Hij belandde in kritische toestand op de intensice care, met gebroken benen, vingers en schedel en zonder pink. 

Konstantin Fetisof [*] & Anatoli Adamtsoek was kort voordien net zoiets overkomen. [*] "De houten knuppels braken op zijn schedel stuk ... Hij ligt in diepe coma". Zij proteseteerden tegen de aanleg van een snelweg door het Chimki-bos. De politie denkt aan dezelfde daders.
Twee jaar eerder was zoiets ook gebeurd met Michail Beketov, redacteur van een oppositionele kleine krant in Chimki. Hij verloor een been, een paar vingers en zijn spraak.
Een jaar eerder was mensenrechtenactivist Lev Ponomarjov ook in elkaar geslagen.

"De afgelopen twintig jaar zijn in Rusland honderden journalisten omgekomen", schrijft Geert Groot Koerkamp in Trouw van 12 november 2010.

Talrijk zijn de berichten over de showprocessen tegen Michail Chodorkovski. De advocaten noemen de beschuldigingen (zijn eigen bedrijf stelen) onmogelijke onzin. Alle commentatoren menen dat onafhankelijke rechtspraak in Rusland niet bestaat. Wie zich niet schikt (naar Poetin) is rechteloos. Poetin noemde hem en Platon Lebedev openlijk schuldig: geen scheiding der machten. Dit, terwijl Oleg Orlov (zie hierboven) veroordeeld werd omdat hij president Kadyrov verantwoordelijk had genoemd voor de moord op Natalia Estemirova.

Een documentaire over deze zaak verdween op geheimzinnige wijze uit het kantoor van de regisseur in Berlijn. Voordien was zijn laptop gestolen, nota bene op Bali, waarop een uniek interview met Chodorkovski stond. Zo ver reikt de arm van het Kremlin dus.

In juli 2011 vond er een bijzonder concert plaats op een bijzondere plek: Straatsburg, de zetel van het Hof voor de Mensenrechten. Hier speelden Russische musici, gekleed in het zwart, tegen een achtergrond van tralies, ter gedachtenis aan Michail Chodorovski en Platon Lebedev.

Verreweg de meeste zaken die aan dit Hof zijn voorgelegd, komen uit Rusland.

En, over mensenrechten gesproken, onze minister Rosenthal van Buitenlandse Zaken, weigert op te treden tegen de Russische schendingen van de mensenrechten. Een motie-Çörüz die hiertoe opriep, is in augustus 2011 kamerbreed aangenomen. De minister weigert. Dit, terwijl het Europese Parlement al heeft opgeroepen tot sancties naar aanleiding van de zaak Sergej Magnitskij - zie de dodenlijst in het hoofdartikel. Ook de VS en Duitsland riepen hier al toe op.

Viktor en Marina Kalsjnikov, de eerste ook KGB-kolonel, beide Poetin-critici, werden volgens artsen in december 2010 zwaar vergiftigd aangetroffen tijdens hun bezoek aan Rusland. Dit doet sterk denken aan Alexander Litvinenko die in Engeland het het hoog-radioactieve Polonium-2010 werd aangetroffen. Van beide gevallen wordt de geheime dienst FSB verdacht.

Anna Sokolova schreef een boek over de corruptie in een  provincie Moskou. De eerste exemplaren lagen nog niet in de boekhandel, of de gehele voorraad werd opgekocht door een onduidelijk bedrijfje. Niemand kon het nog kopen. De schrijfster was juist tevoren door de vice-gouverneur aangeklaagd wegens laster.

Moderne aanvallen vonden plaats in maart en april 2011: de sites van LiveJournal en Novaja Gazeta en de blog van Aleksej Navalni (die corruptie binnen de regering aan de kaak stelt) werden gehackt en waren ineens verdwenen. Het gebeurde op een manier die, in het huidige Rusland, door particulieren vermoedelijk niet uit te voeren is.
Kort daarna maakte de geheime dienst FSB bekend dat deze de regering geadviseerd had om Skype, Hotmail en Gmail te verbieden omdat deze met encryptiesystemen (kunnen) werken die ze voor de FSB ontoegankelijk, dus oncontroleerbaar maken.

Maar slimme technici vinden omwegen via het buitenland, waar de FSB niet tegenop kan, ook al zijn er vermoedelijk hackers aangesteld door het Kremlin die de binnenlandse kritische sites platleggen, waarna de makers in elkaar geslagen worden dan wel van de ene rechtszaak naar de volgende lopen. Een persiflage in de vorm van een stripboek < superputin.ru > kon zeven miljoen keer aangeklikt worden - maar misschien nu net niet vanuit Rusland.

Jevgenia Tsjirikova, 35, leidt intussen het verzet tegen de snelweg door het Chimki-bos, tegen de zin van de autoriteiten, die al dreigden haar kinderen in een (Russisch!) weeshuis te stoppen omdat 'een actievoerder geen goede moeder kon zijn'.

Boris Nemtsov organiseerde een demonstratie in Moskou. 'Dus' werd hij gearresteerd en vastgehouden vanwege 'politieke agitatie'.

Intussen is daar een heel eco-tentenkamp ontstaan, Antiseliger, vol milieuactivisten. Een modern Sherwood Forest met moderne Robin Hoods en intussen duizenden bezoekers. Moedige mensen, want 's nachts slaan de knokploegen van de wegenbouwers daar mensen in elkaar.
De bouw gaat door - is al te ver gevorderd, zegt president Medvedev. Of, zeggen de actievoerders, zijn te steekpenningen te aantrekkelijk? Men vindt de wegbouwer toch wel opvallend plotseling opvallend rijk geworden, zeggen corruptie-specialisten, onder wie Aleksei Navalny, die intussen 'dus' ook aangeklaagd is.

Inmiddels naderen er verkiezingen. Er lijkt maar een partij te bestaan in Rusland, te zien aan de propaganda van het Volksfront van Verenigd Rusland. Dit front koopt alle reclametijd op de televisie op. Individuele kandidaten mogen volgens de wet niet op de tv optreden omdat hun tegenstanders zich dan niet kunnen verweren. Behalve, uiteraard, Poetin die dagelijks op tv te zien is. Ander politiek nieuws heet daar 'onjuiste berichtgeving'.
Poetin vindt internationale waarnemers niet nodig; immers, de stembusuitslagen zullen gecontroleerd worden door voetbalsupporters.

China 

De Olympische Spelen

Het Chinese Skype, Tom-Skype, wordt onderschept en beluisterd. Zoiets is in China verplicht voor alle internet- en telefoonbedrijven. Alles wordt gescreend op politiek gevoelige termen als democratie (!) en Taiwan.

Charta 08 

Meer dan 7000 studenten, en vele anderen, hebben dit manifest ondertekend. Het roept, eind 2008, op tot meer democratie en meer vrijheid: een meerpartijenstelsel en een onafhankelijke rechterlijke macht. Dit is nodig om de modernisering voort te zetten. Het is geen revolutionair document, zich baserend op de ideeën van de Franse Revolutie. Revolutie ... daar is men erg bang voor in China. 

De dag voor de publicatie werd Liu Xiaobo, hoofdleraar literatuur, gearresteerd. Hij kreeg elf jaar wegens 'ondermijning van de staat'. Liu had al eerder vastgezeten na zijn deelnamen aan het protest op het Tiananmenplein in 1989. In 1996 opnieuw wegens 'het bekritiseren van De Partij'. In 2007 wegens internetpublicaties in (het relatief persvrije) Hong Kong.

De hele wereld protesteerde. Zelfs hoge partijfunctionarissen protesteerden, zij het slechts 23 hoogbejaarden. Zij pleitten voor persvrijheid en 'meer democratie in het systeem'. 
Ook kunstenaar Ai Wei Wei protesteerde - we zullen zijn naam nog tegenkomen. 

"De overheid  ondervraagt en bedreigt nu (begin 2009) alle ondertekenaars om te achterhalen hoe ze met elkaar communiceren", aldus Liu Di, al voordien actief en een van de eerste ondertekenaars (in NRC 17 jan. 2009, Bettine Vriesekop). Al eerder wilde zij een groep oprichten, maar daarin kwamen al snel een infiltrant van de politie, waardoor zij in de gevangenis belandde wegens, weer, 'ondermijning van de staat'. 

Ook Zhao Shying, lid van de schrijversgroep ICPC, werd na de ondertekening van Charta 08 opgepakt. 

Bloggers protesteren massaal

De 21-jarige serveerster Deng Yujaio stak in mei 2009 een partijfunctionaris neer met een fruitmes nadat deze haar had proberen te verkrachten. Na massale inbreng van vier miljoen bloggers werd zij vrijgesproken omdat zij uit noodweer had gehandeld. Al even massaal werd dit gezien als een overwinning van machteloze burgers op het immorele gedrag van de partijbonzen. 

Vele tienduizenden chinezen reizen vanuit het hele land naar Peking om daar een klacht in te dienen, veelal tegen plaatselijke bestuurders de klachten negeren. 
Daartoe ging ook Li Ruiruim 21, op pad. Door een zogenaamde politieagent werd zij gelokt naar een zogenaamd hotel, wat in feite een gevangenis bleek te zijn, gerund door 'petitionarissenvangers', ingehuurd en per 'vangst' betaald door ambtenaren. Er volgens een persbureau zo'n 10.000 van die vangers, en zo'n vijftig illegale gevangenissen in Peking. Daar werd zij bewaakt en verkracht. Een sociaal werker wist de echte politie in te schakelen en publiciteit te starten. Onder druk van, wederom, vele bloggers werd de ader gearresteerd en veroordeeld - tot 230 euro schadevergoeding. Het gebouw werd gesloopt. 

Feng Xixia, een vrouw van middelbare leeftijd, heeft al zes keer opgesloten in zo'n zwarte gevangenis nadat zij een petitie had ingediend. Samen met Liu Dejun, een gespierde man, spoort zij nu deze gevangenissen op. 
Slechts twee van de duizend verzoekschriften wordt echt behandeld (Oscar Garschagen in NRC 17 december 2009). Volgens Karen Meirik, Trouw 11 april 2009, slechts 2 % van de tien miljoen in de laatste vijf jaar uitgebrachte klachten. De petitionisten moeten van heinde en verre zelf naar Peking komen en leven daar dan behoorlijk lang in zeer armoedige omstandigheden. 

Professor Sun Dongdong van de Peking Universiteit noemde degenen die klachten indienen, althans 99% van hen, 'geestelijk gestoord'. Ja, dat worden ze wel, gek van het tegen muren aanlopen. Ze belanden dan ook vaak in psychiatrische inrichtingen. 

Zhang Shufeng verklaart de professor zelf voor gek en demonstreert met honderd anderen hiertegen, waarna de professor zijn woorden bijstelde. 

Zhang weet van wanten. Acht jaar geleden was zijn toen vijfjarige dochter Nan was op school zo hard geslagen dat zij dagenlang niet kon eten. Vader Zhang protesteerde en werd zelf  met een metalen staaf in elkaar geslagen, waarna zijn nieren beschadigd waren en hij zijn werk niet meer kon doen. De aanvaller was familie van de lokale politie en overheid. Dus werd zijn klacht niet in behandeling genomen. 

Moeder Zhang Shufeng gaf de moed op en wilde zich voor een trein werpen. Een journalist van de Bejing Youth Daily luisterde echter naar haar en de volgende dag stond het verhaal in de grote kranten van Peking. Daarop vatte zij moed om een klacht in te dienen in Peking. 
Kafkiaans als China werkt, werd zij direct daarna voor een jaar in een werkkamp opgesloten voor 'heropvoeding'. De politie mag dit doen zonder proces. Zo'n opsluiting herhaalde zich nog twee maal. 
Dochter Nan wordt nu niet meer geslagen - haar klasgenootjes wel. Met dank aan Karen Meirik, Trouw 11 april 2009. 

Control 2.0 

Dit staat voor een verscherpte controle op de media, zelfs op de staatstelevisie, waar men (sinds 2008) alleen 'positief nieuws' mag melden. Niet bijvoorbeeld kritiek op het onderwijs voor kansarme kinderen. Na het vertrek van Google verloopt alle internetverkeer via Chinternet, een gecontroleerde server. Slechts een slimme minderheid weet dit te omzeilen. G-mails van dissidenten zijn gekraakt, vermoedelijk niet door particulieren. Een Great Firewall beheerst het internetverkeer. Alle journalistiek wordt gecontroleerd. 

Begin 2010 was mensenrechtenjurist Gao Zisheng al een jaar vermist. Hij had gepleit voor grondwetswijzigingen. Hij was al vaker gearresteerd. Ja, in maart kwam er een bericht: veroordeeld wegens 'ondermijning van de staat'. 
Professor en voormalig rechter Guo Quan had getracht ene politieke partij op te richten: 'dus': tien jaar gevangenisstraf. 
Juist intellectuelen worden zwaar vervolgd: een bedreiging voor de Partij(bonzen) en de Staat. 

Chen Guangcheng is een blinde mensenrechtenadvocaat. Hij streed onder andere tegen gedwongen abortussen en sterilisaties, en tegen illegale onteigeningen van land door lokale ambtenaren. In 2006 werd hij gevangen gezet omdat hij 'het verkeer gehinderd' zou hebben. In september 2010 kwam hij formeel vrij, maar bleef onder huisarrest, bewaakt door 22 mensen die iedereen tegenhouden; wie probeert binnen te komen is een 'verrader', een 'medeplichtige' of een 'contrarevolutionair'. Hierover smokkelde hij een video het land uit. Daarom is hij vervolgens zeer ernstig mishandeld. Hij kan niet meer opstaan uit zijn bed (Bron: Trouw, 12 februari 2012). 

Liu Xianbin werd in maart 2011 veroordeeld tot tien jaar cel wegens 'het oproepen tot ondermijning van de staat' - vertaal: tot meer democratie. De rechter wilde zijn pleidooi niet horen. Vermoedelijk speelt de angst voor een 'Arabische revolutie' in China, een 'jasmijnrevolutie', hierbij een rol. 

Hu Jia, een nu 37-jarige dissident, winnaar van de Sacharovprijs in 2008 en later een van d ekandidaten voor de Nobelprijs van de vrede, werd in 2007 veroordeeld tot 3,5 jaar cel. Hij kwam op voor boeren aan wie opzettelijk met het aids-virus besmet bloed was gegeven, alsook voor de boeddhisten van de Dalai Lama. 
In juni 2011 kwam hij 'vrij', d.w.z. onder bewaking van zijn huis te staan. Alleen medebewoners komen er in of uit; wie maar even de pas inhoudt, wordt weggestuurd. Alle communicatie met 'buiten' is hem verboden. 

De kerken hebben het evenmin gemakkelijk in China. Alleen twee Chinees-Patriottische christelijke kerken zijn erkend. De andere kerken, met een 130 miljoen leden, werken ondergronds. Het is voor hen vrijwel onmogelijk een gebouw te kopen. Komen ze in het openbaar, dan worden ze voor de eerste hymne opgepakt en 24 tot 48 uur vastgehouden, waarna ze vaak hun banen en huizen verliezen. 

Na de aardbeving

Nobelprijs voor Liu Xiaobo

De hierboven vermeld literatuurprofessor kreeg in oktober 2010 de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. 

Voordien was Charta 08 alleen bekend bij een kleine groep intellectuelen. Nu dus wereldwijd, vooral door de Chinese protesten hiertegen. China is hierdoor 'beledigd', vond men daar. "Een crimineel die de Nobelprijs krijgt, dit gaat in tegen de wens van Nobel zelf", aldus de woordvoerder. Zo spraken ook alle Chinese kranten. Belediging en vernedering zijn zwaarwegende negatieve waarden in China. 

De betrekkingen met Noorwegen werden van ijs. Een gesprek met de minister van Visserij werd afgezegd. Men heeft in China niet door dat het niet de Noorse regering is die de Nobelprijs uitdeelt. Men ziet een 'internationaal complot' om 'China te ondermijnen'. Europa werd bedreigd met handels-sancties. Alle Europese ambassades ontvingen een oproep om de uitreiking van de prijs te boycotten. 

China is een economische grootmacht aan het worden, dus het dreigt. In feite is men er natuurlijk vooral bang voor binnenlands protest, opstand, revolutie, machtsverlies. Men heeft er sinds het neerslaan van de studentenopstand in 1989 nu wel door dat het 'volksbevrijdingsleger' het volk helemaal niet bevrijdt maar onderdrukt. Het leger is zijn legitimiteit sindsdien kwijt. Het kader vreest voor zijn legitimiteit. Het kader is de oude ideologie kwijt; het verving deze door een vorm van nationalisme en centraal geleid 'volks'- (lees: staats-) kapitalisme. 

'Deze generatie leiders is opgegroeid in een cultureel en intellectueel armoedig isolement', zegt Dai Qing, bijgenaamd 'de rode prinses': atoomgeleerde, ex-spion met hoge connecties en afstamming, milieuactiviste en ondertekenaar van Charta 08, terwijl zij wijst op de politieauto's tegenover haar huis - geciteerd door Oscar Garschagen in NRC 9 december 2010. Als men denkt, denkt men in termen van macht.

Zijn vrouw Liu Xia werd onder huisarrest gesteld. Niemand mocht haar bezoeken, al zeker niet de EU-diplomaten. Liu zelf werd compleet geïsoleerd van de buitenwereld.  Tientallen medestanders en sympathisanten, schrijvers, kunstenaars, juristen, werden aangehouden. 

Mevrouw Liu schreef de leiders van de ASEA aan om de Chinese regering onder druk te zetten, en schreef in een open brief 143 bekende dissidenten aan met de vraag om de prijs op te komen halen. Maar de meeste van hen stonden zelf onder huisarrest. De een na de ander mocht China niet verlaten. Men zou, zo zei men tegen de 80-jarige Mao Yushi, door af te reizen 'de nationale veiligheid in gevaar brengen'.De eerder genoemde kunstenaar Ai Wei Wei werd door de politie het vliegtuig uitgehaald. In hun plaats meldde eerder uit China gevluchte dissidenten zich aan. 

Internetberichten met "Liu" werden prompt geblokkeerd; CNN en BBC gingen op zwart. Maar slimme mensen kennen de omwegen, gebruikten code-namen en maakten het alom bekend. Zelfs 23 voormalige topfunctionarissen, zelfs hele 'rechtse' zoals Tie Liu (73), riepen op tot respect en meer democratie [*], maar hun brief op internet werd al snel weer verwijderd. Tie zelf kreeg 'controle' bij zijn huis die journalisten tegenhield.

[* Het Nationale Volkscongres, de volksvertegenwoordiging, wordt niet gekozen maar benoemd. Protest van zelfs rechtse zijde verwijst naar onenigheid aan de top.]

Het Volksdagblad reageerde met lange artikelen en commentaren die zich verzetten tegen het Westerse democratische model: het meer-partijen-systeem en de scheiding der machten. Zoiets mag in China nooit worden ingevoerd (Oscar Garschagen, NRC 29 oktober 2010). 

Zo vrezen critici voor een over-reactie van de regering op deze Nobelprijs. Eer en goede naam zijn hoogst belangrijke zaken in China. Dit soort problemen aankaarten wordt dan ook gezien als heel on-Chinees, als onfatsoenlijk. Alleen heel hoge functionarissen kunnen in bedekte termen iets van kritiek uiten; 'lagere' mensen worden direct gearresteerd en vervolgd. 

Het Denk-cafe van de boekhandel Alle Wijsheid, geleid door Liu Suli, bevriend met Liu Xiaobo, verzamelplaats van intellectuelen, werd plotseling gesloten. Na het verhoor ligt Liu Suli zelf met gebroken ribben te bed.

Tibet

In het nabij gelegen gebied van de Oeigoeren is het al niet beter gesteld. In januari 2011 werd een vrouw veroordeeld tot de 'voorwaardelijke doodstraf', omgezet in levenslang, vanwege haar deelname aan 'etnische onlusten' - vertaal: protesten van de Oeigoeren tegen de overheersing door de daarheen gestuurde Han-Chinezen. 

Staatsnieuws en censuur

Deze beroemde kunstenaar, zoon van een beroemde dichter, mede-ontwerper van het Olympisch Stadion, tevens blogger en activist, verdween plotseling op 3 april 2011 plotseling. Op het vliegveld van Peking namen grenswachten hem mee, waarna er niets meer van hem werd vernomen. Gelijktijdig werd zijn huis en studio doorzocht; documenten, computers en harde schijven werden meegenomen. Ja: hij zou gearresteerd zijn voor 'economische misdaden', later gespecificeerd als 'grootschalige belastingontduiking', en 'het vernietigen van (financiële) documenten', beproefde aanklachten voor dissidenten. Bekend was dat hij niet gaf om geldzaken. Later kwamen daar aanklachten bij wegens bigamie en het verspreiden van 'pornografie' (lees: kunst) via internet. Voorts het overtreden van de im- en exportwetten - hij had een kunsthandel. 

Eerder, in 2010, werd zijn studio gesloopt en stond hij onder huisarrest; ook werden zijn bankgegevens gekraakt door de 'veiligheids'-dienst. Ook hield hij eerder een hersenbloeding over aan een 'contact' met de politie. Ook waren man, vrouw en hun zoontje al eerder verbannen naar een communistisch werkkamp. Zonder twijfel werd hij in de gaten gehouden sinds hij in 2008, na de aardbeving, een lijst had gepubliceerd van slecht gebouwde scholen en omgekomen leerlingen. Tal van andere misstanden had hij al gesignaleerd, zich onkwetsbaar wanend, omdat hij door exposities in de grote wereldsteden wereldberoemd was. 

Tegelijk met Ai Weiwei werden drie medewerkers van zijn studio opgepakt: accountant Hu Mingfen, ontwerper Liu Zhenggang en chauffeur Zang Jinson, alsook andere vrienden van hem. 

De moeder Gao Ying en de vrouw van Ai Weiwei, Lu Qing, klaagden dat zij na weken nog niet wisten waar hij was; zijn vrouw lichtte de internationale pers in. Er volgde internationale druk. De wet staat de politie toe iemand gedurende dertig dagen op een geheime plaats vast te houden. Daarna moet er een aanklacht worden opgesteld. Zijn vrouw mocht hem later bezoeken, zij het geblinddoekt. 

Voor zijn arrestatie had Ai Weiwei iets op de post gedaan: drie kisten naar het Architectuurmuseum in Rotterdam. Er kwamen 144 ingelijste brieven tevoorschijn en een tekening van een draagconstructie en enkele expres leeg gelaten lijsten. De brieven waren die van overheidsinstanties aan hem. Alle brieven hadden dezelfde strekking, namelijk dat gene informatie gegeven kon worden op zijn vraag naar informatie over de verwoeste scholen na de aardbeving, die minstens vijfduizend scholieren het leven had gekost.

Op 22 juni 2011 werd hij voorwaardelijk op borgtocht vrijgelaten wegens 'goed gedrag en erkenning van zijn misdaden - en zijn slechte gezondheid'. Dit laatste: een met een scan aangetoonde hersenbeschadiging nadat hij door de politie in elkaar was geslagen. Hij mocht niet spreken met de media. Zonder enige twijfel heeft flinke internationale druk hier geholpen; wellicht ook het feit dat de Chinese premier Wen Jiabao net op reis was in Europa.
Voorts werd bekend dat hij 1,3 miljoen euro moest betalen aan boetes en achterstallige belastinggelden. Zijn moeder, mevrouw Gao Ying, sprak wel met de pers en vermeldde dat de feiten, zo al waar, van langer dan tien jaar dateerden.

Ai gaat in beroep. Hij ontkent de aantijgingen en zegt dat het bedrijf waar het om gaat niet eens op zijn naam staat. Om in beroep te kunnen gaan, moet hij echter wel eerst betalen. Inmiddels stromen de giften aan hem al binnen. Op 7 november 2011 was er al bijna 20.000 euro overgemaakt.

Weibo

Weibo ('klein blog' of 'breien') is de Chinese variant van Twitter. Ondanks alle controle staat De Partij machteloos tegenover de honderden miljoenen (de aantallen wisselen in de berichten; ze groeien razendsnel) deelnemers hieraan. Na het treinongeluk was de overheid niet opgewassen tegen 28 miljoen boze tweets die corruptie en doofpot-pogingen meldden. De geest is uit de fles. Chinezen kunnen zich nu uitspreken. Journalisten hadden instructies gekregen als 'Publiceer alleen overheidsdocumenten', 'Onderzoek niet de oorzaken van het ongeluk' en 'Geen reflectie of commentaar', konden nu hun verhaal kwijt. 

De overheid betaalt studenten in de 'Anti Geruchten Liga' om 'leugens' op te sporen. Dit kan alles zijn wat de overheid niet bevalt. Studenten kunnen er hun studie van betalen. Een van hen zegt dat hij overheidsberichten nooit controleert "want de overheid liegt niet'. De overheid dreigt wel, zo merkte Lao Rong. Dez had geschreven dat de Arabische Lente niet een door het Westen georganiseerd complot is, maar een opstand van de mensen zelf tegen hun eigen dictators. Dus kreeg hij bezoek van een geheime partijorganisatie die hem 'een staatsondermijnend element' noemde en hem dringend maande hiermee op te houden.

Ook mensen die zich nu als onafhankelijke kandideren voor de plaatselijke verkiezingen (de enige waarin de stemmer kiest en waarin zich kandideren grondwettelijk is toegestaan) worden bedreigd en geïntimideerd door onbekenden, door hun werkgevers of huiseigenaren. Of ze krijgen politie voor hun deur die in- en uitgaan, ook van hun kinderen, verhindert. Onafhankelijke kandidaten zijn ineens een nieuw verschijnsel. Ze mogen geen campagne voeren; hun namen worden pas kort tevoren mondeling in een zaaltje bekend gemaakt. Een van hen, Yao Bo, koos een codewoord: hij schrijft alleen maar over katten. Maar zijn lezers weten wat hij bedoelt. De hogere 'volks'-congressen worden niet gekozen; ze dienen als stemmachines. 

Vooral nu het nieuws over de Arabische revoluties bekend raakt, wordt De Partij zenuwachtig, bang voor gezagsverlies en een revolutie. Dus vaardigden zij in november 2011 nieuwe instructies uit aan alle Chinese media. Men mag geen 'schadelijke geruchten' (wat dat zijn wordt niet uitgelegd - maar reken maar: alles wat niet van officiële zijde komt) plaatsen, ook niet in blogs. De internetproviders werden naar Peking gedirigeerd  voor 'politieke scholing'. Het Centrale Comité gaf een resolutie uit die de dominantie van de Marxistische Cultuur bevestigt en die de 'culturele veiligheid van China moet waarborgen. 

Naar verluidt sprak dit hoogste Comité, dat in het geheim vergadert, nauwelijks over zaken als de economie en de Europese schuldencrisis, maar des te langer over 'het culturele beleid' en het Internet in China. Men maakt zich zorgen over "de ondermijning van het socialistische waardensysteem" - lees: de opmars van de westers cultuur via muziek, mode, tv en Internet. Uiteraard mogen dating-programma's nu geen seksuele ondertoon meer hebben en zijn jongen-zoekt-meisje-programma's nu verboden. Alle vormen van entertainment moeten beperkt worden. Dus kijken jongeren nauwelijks meer tv, ze hebben het Internet.

Maar tegen Weibo kan geen censuur tegenop. Kritische blogs verdwijnen  weliswaar snel, maar komen na een paar uur onder een andere (schuil)naam weer terug, eventueel in codewoorden. Zo is er een middenklasse ontstaan die zich bewust is van haar rechten. De apathie is doorbroken.

De muis brulde

Minister Verhagen leidde onlangs een handelsdelegatie naar China. Hij sprak zijn ernstige zorg uit over de mensenrechtensituatie in China, vooral waar deze ook de juridische verdedigers, maar ook de journalisten en bloggers treft. Het is diplomatiek gebruik om zoiets alleen in algemene bewoordingen te zeggen en vooral geen namen te noemen. De ervaring is dat men dan welwillend aanhoord wordt, waarna men muisstil overgaat op de handelscontacten.