Citaten uit

Gesnoeide struiken, pleinwachten en tweespalt na seksuele spelletjes

Ouders verenigen zich na incidenten met jonge kinderen; kleuters worden soms onder druk van ouders van school verwijderd

Andreas Kouwenhoven - NRC donderdag 13 december 2012

Op twee basisscholen dwongen ouders dit schooljaar het vertrek af van een kleuter die te ver was gegaan in seksuele spelletjes. [...] „Angst had deze ouders in zijn greep.” [...]

Tussen de struiken, op het schoolplein van de Albert Plesmanschool in Rotterdam, zou een 4-jarige kleuter een klasgenootje hebben betast en verwond. Het ging om een 5-jarig meisje uit groep 1.

Over wat er precies gebeurde, doen „enorm veel verhalen de ronde”, zegt bestuurder Werner Willemsen van de Albert Plesmanschool. Het meisje zou volgens ouders bij haar geslachtsdeel zijn betast met vingers, of zelfs met een tak. Zeker is dat zij in het ziekenhuis moest worden behandeld aan verwondingen. Volgens de schooldirectie was er sprake van „ontoelaatbaar gedrag”. [...]

Volgens psychologe Sanderijn van der Doef, gespecialiseerd in de seksuele ontwikkeling van kinderen, staat dit geval niet op zichzelf. Ze ziet, in de publiciteit, steeds vaker jonge kinderen beschuldigd worden van misbruik. [...]

Volgens Van der Doef gaat het bij veel meldingen om onschuldig gedrag dat hoort bij hun seksuele ontwikkeling.

„Ouders zijn geschrokken van affaires als die rond Robert M. en plaatsen ‘gewone’ spelletjes van kinderen in een ander daglicht.”

In sommige gevallen is er wel meer aan de hand. [...]

[...] Twee weken nadat het incident met de kleuter bekend werd, is de rust op school nog niet teruggekeerd. Sterker nog: er woedt een conflict tussen een groep ouders, een andere groep ouders, en de schooldirectie. De kleuter heeft de school in drieën gespleten.

[...]

De school organiseert een ouderbijeenkomst, samen met medewerkers van Bureau Jeugdzorg. De avond wordt bezocht door ruim honderd ouders. Het schoolbestuur zegt dat er sprake is geweest van „een incident” met een kleuter waarbij sprake was van „grensoverschrijdend gedrag”. Over de aard van het incident doet de school geen mededelingen, want „we waren er niet bij”.

Voor een aantal ouders is de uitleg te summier. Eén van hen staat op en vertelt over geruchten dat het om misbruik zou gaan. Een medewerker van Jeugdzorg grijpt in. „Dat mag u helemaal niet zeggen.” De medewerker wijst op de privacy van het slachtoffer. De school vraagt het voorval „klein” te houden.

Niet alle ouders zijn gerustgesteld. [...] Zo’n dertig ouders vormen een groep en schrijven een aangetekende brief aan het schoolbestuur. De ouders eisen „volledige openheid” over de handelwijze van de school inzake „dit ernstige incident”. Ook eist de groep dat het jongetje wordt verwijderd. [...] De school weigert. Een van de ouders benadert de pers en brengt het verhaal in de publiciteit.

Dan komt er nog een melding. Hetzelfde jongetje zou twee weken geleden nóg een kind hebben betast op school. Het gerucht verspreidt zich direct. De groep die de brief had geschreven, komt weer verhaal halen bij de directie. De ouders zijn zo ongerust geworden, dat zij hun kinderen thuis houden. In groep 1, waar normaal 24 kinderen zitten, zijn die dag tien kinderen aanwezig.

De directie besluit onder deze druk de ‘verdachte’ kleuter alsnog van school te sturen. [...]

Deze reflex van de school was volgens psychologe Van der Doef verkeerd. Kinderen die seksueel ontoelaatbaar gedrag vertonen, moeten gecorrigeerd worden door een volwassene. Door het kind van school te sturen of als paria te beschouwen, geef je hem een stigma:

„Door het op te blazen maak je er een gebeurtenis van die veel meer negatieve gevolgen heeft dan het incident zelf.”

Ook Lou Repetur, specialist ‘seksueel geweld’ bij kennisinstituut Movisie, waarschuwt voor stigmatisering.

„Je krijgt dat ouders zich wel tien keer bedenken voor ze gedrag dat niet past bij de leeftijd van hun kind, laten onderzoeken. Ze zijn als de dood dat hun kind ook buiten de boot valt.”

Zonder onderzoek wordt de oorzaak van het afwijkende gedrag niet achterhaald, volgt geen begeleiding en kunnen er nog meer slachtoffers komen.

Met het wegsturen van de kleuter is de kwestie op de Albert Plesmanschool nog niet voorbij. Er komt een tweede bijeenkomst, waar Jeugdzorg de incidenten alsnog probeert uit te leggen als onschuldig „experimenteergedrag” van een jong kind.

De actievoerende ouders vinden dat het bestuur het incident probeert te bagatelliseren en eisen een onafhankelijk onderzoek. Andere ouders vinden de ophef overdreven.

„Het incident geeft verdeeldheid”, erkent Willemsen. „Er is een soort kampvorming. De verhoudingen zijn verhard.”

Een ouder van de actiegroep zegt dat sommigen van hen nu „met de nek worden aangekeken” op school. „Er is tweespalt”.

De school heeft maatregelen genomen. De struiken zijn gesnoeid. Er is extra pleinwacht gekomen. En misschien, zegt Willemsen, gaat de school wel binnenpauzes organiseren, in het speellokaal. „Want daar heb je nog meer toezicht.”

Ook komt de GGD lessen geven aan ouders over seksuele ontwikkeling. Want als het incident één ding duidelijk maakt, zegt Willemsen, is dat er te weinig bekend is over seksueel gedrag van kinderen. In protocollen van de school staat er niets over vermeld. [...]

Wat is normaal gedrag van kinderen?

Bij seksueel getinte misdragingen van jonge kinderen spreken scholen vaak van ‘grensoverschrijdend gedrag van seksuele aard’. Volgens deskundigen is het beter niet precies uit te leggen wat er is gebeurd om de privacy van de kinderen te beschermen. Hierdoor ontstaat wel ruimte voor speculatie en uitvergroting. [...]

Volgens deskundigen is seksueel gedrag van kleuters grensoverschrijdend als er sprake is van dwang. Bij seksuele spelletjes is er niets aan de hand zolang het met instemming van beide kinderen gebeurt. Bij normale spelletjes van kleuters kan het gaan om alle varianten van ‘doktertje spelen’: elkaar betasten, naar geslachtsdelen kijken, die aanraken, er iets in proberen te doen.

Wie bij jonge kinderen spreekt van aanranding, beoordeelt hen volgens volwassen normen. Een aanrander overschrijdt bewust iemands grenzen, vindt toestemming niet nodig. Een kind dat seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoont, maakt slachtoffers, maar is zelf ook slachtoffer.

Vaak is sprake van kopieergedrag. Dat kan betekenen dat het kind zelf dwang heeft ervaren. Maar het kind kan ook geconfronteerd zijn met beelden van seks.

„Denk maar aan de grote broer die denkt onbespied naar porno te kunnen kijken terwijl het jonge kind net de kamer binnenkomt”, zegt psychologe Sanderijn van der Doef. „Of een kleuter die op de computer naar een website over poesjes zoekt en iets heel anders tegenkomt. Als zo’n beeld diepe indruk maakt, kan het kind het gaan nadoen in het spel met anderen.”