Een reactie kon niet uitblijven: Waar blijft De Echte Man? "De man die stoer is, niet huilt, goed kan klussen, altijd seks wil en zich niet verwijfd gedraagt" ... en die vaker depressief is, vaker boos is en meer drank en andere drugs gebruikt. Aldus psychology of Men and Masculinity, 7 april 2014, vermeld in NRC 23 april 2014.

In 2006 schrijft politiek filosoof Harvey C. Mansfield Manliness, vertaald als "Mannelijkheid", Meulenhoff 2008. Begin 2008 sprak hij in De Rode Hood.

Man en vrouw verschillen nu eenmaal. Gaarne meer respect voor mannelijkheid, door hem beschreven als de stoere oerman, mede ter wille van de vrouwen, die niets zien in de gevoelige 'zachtman'. Er was weerstand tegen dit boek bij de uitgevers, maar instemming uit de conservatieve hoek en de trend watchers, die instemming zagen in de advertenties, bijvoor beeld voor bier (Bavaria).

"Hij ziet mannelijkheid als een cluster van deels aangeboren, deels gecultiveerde eigenschappen die, als ze niet in banen geleid worden (curs. Tw), uitwegen vinden waar niemand iets aan heeft. Agressiviteit leidt dan tot vernielzucht; veroveringsdrang tot seksuele bandeloosheid; idealisme en het verlangen om een held te zijn tot oorlogen en terrorisme. Wordt mannelijkheid gekanaliseerd in andere richtingen, dan kan dat tot grootse dingen leiden. Maar daarvoor moet eerst wel het bestaan ervan erkend worden."
Sandra Heerma van Voss; 'Lang leve de dubbele standaard; gesprek met Harvey Mansfiels, pleitbezorger van de stoere oer-man; NRC 1 febr 2008.

Dit, zegt Mansfield, in tegenstelling tot de man in de moderne sekseneutrale samenleving. De man komt thuis goed uit de verf, de vrouw 'staat haar mannetje' op de werkvloer, maar dit zaait verwarring bij man en vrouw, vooral bij de werkende vrouw, die ook thuis de touwtjes nog in handen moet houden, maar ook bij de man, die op de werkvloer ziet dat de vrouwen ook daar de touwtjes in handen hebben genomen.

Dus, zegt Mansfield, verdeel de taken in huis aan de hand van elks vermogen, wens en keuze: elk heeft zijn/haar eigen rol en gebied.

Mansfield zoekt zijn opvattingen en definities niet in de biologie, psychologie of antropologie - neoconservatieve Amerikanen hebben hier weinig mee - maar in de klassieke filosofie, met name die van Aristoteles en diens begrip thymos, levenskracht, moed, heldhaftigheid en zelfverdediging, mits, aldus ook Arstoteles, gekanaliseerd tot deugd, die bij Aristoteles altijd in het midden ligt, bijvoorbeeld tussen naïviteit en overmoed, daar ligt moed als deugd.
Mansfield haalt zijn voorbeelden ook uit de geschiedenis, de literatuur, films (Tarzan) en mythen (Achilles), dus in feite uit nostalgie.

• Julie Phillips; Is de melk op? Nou en!; Trouw 19 januari 2008
  Het gelijkheidsideaal tussen de seksen kan in de praktijk heel vervelend zijn, geeft Julie Phillips toe. Ze las het zojuist vertaalde boek 'Mannelijkheid'van de Amerikaanse neoconservatief Harvey C. Mansfield. Die wil mannen en vrouwen hun eigen koninkrijkjes weer teruggeven. Vooral de man dan.

Opmerkelijk is het commentaar van Mohammad Benzakour in "De echte gentleman? Lees de Koran er maar op na"; Trouw 22 febr 2008; .
Hij mist de Heilige Boeken, in het bijzonder de Qur'an, bij Mansfields bronnen. Man en vrouw zijn gelijkwaardig, maar niet gelijkvormig, zegt Allah's Woord. De mannen onderhouden en beschermen de vrouw (Soera 4, 34). "Mannen en vrouwen zijn elkaars beschermende vrienden" (Soera 9, 71) - als yin en yang, voegt Benzakour hieraan toe. De Profeet was ook ontvankelijk, een vrouwelijke eigenschap, voor de goddelijke openbaring. Maak dus een taakverdeling en respecteer het vrouwelijke [impliciet: dus ook het mannelijke - Tw].

De 12 regels zijn de volgende:

1. Sta rechtop, met je schouders naar achteren
2. Behandel jezelf als iemand voor wiens zorg je verantwoordelijk bent
3. Sluit vriendschap met mensen die het beste met je voorhebben
4. Vergelijk jezelf met wie je gisteren was, niet met wie iemand anders vandaag is
5. Laat je kinderen niet iets doen waardoor je de pest aan ze krijgt
6. Zorg dat je huis op orde is voordat je kritiek spuit op de wereld
7. Streef na wat betekenisvol is (niet wat opportuun is)
8. Vertel de waarheid, of lieg in ieder geval niet.
9. Ga ervan uit dat degene naar wie je luistert iets weet wat jij niet weet
10. Wees precies in wat je zegt
11. Laat kinderen die skateboarden hun gang gaan
12. Aai een kat wanneer je er eentje tegenkomt op straat

De regels zijn nader uitgelegd op
< https://deidioot.nl/jordan-peterson-12-regels-leven/ >

Wel grappig, die eerste regel "loop rechtop", gezien de typische houding van veel jongeren: de rug gebogen, tot voorkort nog het hoofd dan weer omhoog, maar het hoofd is tegenwoordig ook gebukt, gericht op de mobiel. Een fysiotherapeut zal het hier helemaal mee eens zijn. Peterson zegt dan dat door echtop te lopen je hersens niet krimpen, hetgeen hij afleidt van de kreeft.

Een neuroloog zal hier vraagtekens bij hebben en eerder de mobiel zelf verantwoordelijk houden voor het dommer worden, terwijl een bioloog of antropoloog zou opmerken dat de mens geen kreeft is. De Tegenwicht kat is het eens met regel 12, maar ziet die liever als eerste regel. Maar er speelt hier heel wat meer.

De wereld is hard, zegt Peterson, competitief en hiërarchisch, er is orde dus "recht je, rug" en vecht voor status, geld ... en liefde. Die orde is mannelijk, rationeel, voorspelbaar: haard, huis, stam, religie, land. Daar tegenover staat chaos, die is vrouwelijk, irrationeel, onvoorspelbaar: vertwijfeling, ontzetting, verraad.

Vecht dus, zegt Peterson. Hij stuurde een artikel van David Harsanyi rond met de titel "Why Fight Club Still Matters". Fight Club is de titel van een boek van Chuck Papahniuk uit 1996. Het is een club van mannen, veelal opgevoed door vrouwen, die graag vechten om zich een echte man te voelen, om van jongens mannen te worden - ja, boze en gefrustreerde mannen dus.

Peterson sluit zich hier bij aan, hij gebruikt dezelfde taal en woorden als Papahniuk. Deze voert ht woordje snowflake in, sneeuwvlokje, sindsdien gebruikt als aanduiding van zowel 'prachtig en uniek', als van 'slappeling', doelend op "een (linkse) jonge gereratie die zichzelf speciaal vindt en de werkelijkheid niet aan kan". Peterson is geliefd bij de jonge witte mannen van alt-right, waar hij daddy wordt genoemd. "Iemand die De Man kan bevestigen in zijn mannelijkheid".

• Aldus Rasit Elibol; Geen sneeuwvlokje; in: Jongens waren we, door Jan Postma; Das Mag 2020.

Die chaos neemt toe, sinds "God dood is" (Nietzsche) en sinds het onderscheid tussen man en vrouw verdwijnt en er ideologische aanvallen zijn op de oude morele teksten. Jonge mannen missen een autoriteit, een leidende vader; ze worden voorbij gestreefd door vrouwen en minderheden.

"Als zachtheid en onchuld de enige bewust acceptabele deugden worden, dan zullen hardheid en dominantie een onbewuste fascinatie gaan uitoefenen. Wat dit voor de toekomst betekent is dat mannen die te hard gepest worden om te feminiseren steeds minder belangstelling zullen gaan krijgen voor hardvochtige, fascistische politieke ideologiën."

"Als vrouwen gezond zijn willen ze geen jongens. Ze willen mannen, ze willen iemand die ze partij kunnen geven, iemand met wie ze zich kunnen meten. Als ze flink zijn, willen ze iemand die flinker is. Als ze slim zijn, willen ze een slimmere."

• Aldus geciteerd door Joost de Vries; Tussen herenclub en kerelgrot; de crisis van de moderne man; De Groene Amsterdammer. 5 april 2018.

Wel handig, schrijft De Vries, als een man uitlegt wat vrouwen willen: de onderliggende partij zijn, dus het patriarchaat. Gaat het om macht? Nee, om bekwaamheid, vaardigheid, vakkundigheid, dus is ook de neoliberale meriticratie goed.

De Vries ziet de ironie dat Peterson zelf in handen is gevallen van behoorlijk extreem rechts, zo te zien aan de commentaren op zijn video's, namelijk de haat tegen alles wat progressief, vrouw, moslim of (de Canadese president) Justin Trudeau is, en aan zijn gastheer, De Nederlandse Leeuw, een redelijk hardvochtig rechts clubje.

Een andere ironie is, zegt De Vries, dat hij keer op keer zegt dat je geen slachtoffer moet zijn, maar dat hij continu de man als slachtoffer opvoert.

De Vries maakt een vergelijking met Voetbal Inside, een nogal ééndimensionaal typisch mannelijk tv voetbalprogramma, met grappen over homo's en Marokkaanse Nederlanders en bekende 'linkse' figuren. Deze narrige mannen lijken te zeggen: 'Laat ons met rust, laat de wereld hier niet binnenkomen, we kunnen al die veranderingen niet aan'. Een collectieve man cage, de voetbalwereld. Een vergelijkbaar programma werd Veronica Inside. Dit kreeg problemen met ongenunaceerde uitspraken, waarna de sponsors wegliepen en het programma werd gestopt. Een goed rolmodel?   →

Ook Pankaj Mishra bespreekt Peterson in "Het machismo van de achterhoede; crisis van de moderne man", De Groene Amsterdammer, 5 april 2018.

Peterson: 'Het Westen is zijn geloof in mannelijkheid verloren ... door de moordzuchtige [?] gelijkheidsdoctrine.' ... 'De vernietiging van de traditionele huiselijke arbeidsdeling heeft tot chaos geleid en tot angst en onzekerheid bij de man.'

Pankaj kijkt terug in de geschiedenis. Hij ziet het begin van deze 'testosteron golf' als een reactie op de vernederingen van het Westen, in het bijzonder de VS, in Vietnam, de sneren van Osama Bin Laden op 'het zachte en zwakke Westen', de aanslag op de Twin Towers en het feminisme. Verder terugkijkend komt hij uit bij Kant, Napoleon, Thomas Jefferson (de stichter van de VS) en via Hiltler bij Trump, Poetin en Erdoğan, Modi, Duerte en het westerse imperialisme, die allen de man stelden boven de vrouw, hierbij geholpen door meerdere religies. Hij memoreert dat Gandhi zich hiertegen verzette, wat hem zijn leven gekost heeft.

Echter, stelt Pankaj, het is niet de mannelijkheid die overwon, maar de angst voor de ontmanning. De 'mannelijkheid' van de testosteron golf noemt hij een valse en mythische mannelijkheid. Het is een onvervulbaar ideaal, een illusie. Kijk om je heen:

"Vergeleken met vrouwen zijn mannen vrijwel overal kwetsbaarder voor alcoholisme, drugsverslaving, ernstige ongelukken en hart- en vaatziekten; ze hebben een aanzienlijk lagere levensverwachting en zullen eerder de hand aan zichzelf slaan. De eerste slachtoffers van het najagen van een mythische mannelijke potentie zijn aantoonbaar de mannen zelf."

Intussen verschenen er vele opiniestukken over de man. Daarin komt de term toxische, giftige neo-masculiniteit op. Genoemd wordt de vrouwenhaat van GeenStijl, Jan Roos, PowNed, Baudet, Steve Bannon en 'de boze witte man', de kiezer van Trump, Trump zelf, Poetin, Orban, Bolsonaro, Erdoğan; dictator, ja, maar goede mannen, want sterke mannen met een sterke wil. Kritische denkers zeggen dan dat deze giftige mannelijkheid extra gevaarlijk is als deze een land gaan leiden.

• Marian Donner; In de manosphere; Giftige masculiniteit; De Groene Amsterdamme 20 april 2017.
• Clarice Gargard; Een sterke man is een leider met een hart; NRC 1 november 2018.

Genoemd wordt ook China: "'Mietjes' moeten op Chinese tv het veld ruimen voor stoere macho's"; Leen Vervaeke, Trouw 23 maart 2019. Niet alleen op tv, ook op straat: geen opgesmurkte feminien ogende mannen, flinke censuur om 'de westerse decadentie' tegen te gaan.

Ook de term precarious manhood ofwel 'onzekere mannelijkheid' komt op: mannen zijn bang hun mannelijkheid te verliezen. Dit kan leiden tot eenzaamheid en depressie zonder hulp te vragen, want hulp vragen is zwakheid tonen.

• Ellen de Bruin; Echte mannen moeten zich blijven bewijzen; NRC 28 september 2013.

Ook valt de term remanciperen, bij de hierboven al genoemde

• Monique Samuel; Een kind is hij geworden, laat hem emanciperen; NRC 14 febr. 2015:
  "Het is de hoogste tijd voor een flinke dosis remancipatie. Minder oergeweld. Meer man, minder kind. Toon jongens rolmodellen waarmee ze zich kunnen identificeren. Geef mannen en vrouwen veel meer ruimte om samen te werken."

Op deze gedachten komen we hier nog terug. We gaan eerst kijken hoe miljoenen merendeels jonge vrouwen de Grote Sterke Witte Man, veelal hun baas, 'plat kregen' met de kracht van het woord, het korte woordje #MeToo.

4. #MeToo

Op 5 oktober 2017 openbaarden Jodi Kantor en Megan Twohey in The New York Times hoezeer, hoe vaak en hoe lang filmproducent Harvey Weinstein vrouwen had belaagd en misbruikt. Op 15 oktober volgde op Twitter een reactie van Alyssa Milano die luidde: "If you've been sexually harassed or assaulted wrote "me too" as a reply to this tweet." Onder de hashtag #MeToo volgden miljoenen vrouwen met hun verhaal, wereldwijd, tot en met #BalanceTonPore ('verraad je varken') in het Frans en #Ana_kaman, Arabisch voor "ik ook".

Hier ging de macht van het aantal spelen, er was geen ontkomen meer aan. Er werd een stilte verbroken. Vertellen geeft macht, mits er geluisterd word, en dat werd er. Al die individuele verhalen werden een collectief verhaal, vooral over machtige mannen in werksituaties, vooral waarin het lichaam een rol speelt, dus film en andere kunst, en vooral jonge vrouwen, veelal jonge twintigers, of nog jonger, die zich gedwongen voelden toe te geven aan de seksuele wensen van de mannen, wilden zij een rol in de film van of een baantje bij de machtige man krijgen of behouden.

Het is, zo leerde ons al het feminisme, geen verhaal van seks maar van machtsongelijkheid en machtsmisbruik. Weinstein was rijk en kon zonder moeite advocaten inschakelen en 25 miljoen dollar besteden om zwijgcontracten af te sluiten. Toch werd het zwijgen verbroken. Nu ja, zwijgen ... iedereen wist het, maar niemand zei het hardop of publiek. Door dit nu wel te doen, kwam er een wereldwijd sociaal proces op gang.

Dat dit meer een verhaal van macht is dan van seks, blijkt al uit die 25 miljoen van Weinstein, maar ook uit het feit dat Donald Trump deze dans ontsprongen is. De notoire aanrander werd president:

'I don't even wait. And when you're a star, they let you do it. You can do anything. Grab them by the pussy'

Er zijn er meer. Marian Donner noemt in haar artikel (zie hieronder) een hele lijst namen uit de recente geschiedenis. Bill Crosby en Bill O'Reilly zijn de meest bekende. Zij noemt ook een aantal relaties of huwelijken op van dertiger mannen en tiener meisjes, onder wie Elvis Presley, Prince, Picasso en 'onze' André Hazes met "wel een lekker wijfie": de toen dertienjarige Rachel. Tja, ... when you are a star ...

Er werden verhalen verteld die je 'echt misbruik' mag noemen, maar ook verhalen over flirten, zoenen, half gewilde aanrakingen of toespelingen uit het grijze middengebied tussen 'geen misbruik' en 'echt misbruik'. Hierdoor werd het begrip 'misbruik', dus ook de begrippen 'dader' en 'slachtoffer' verbreed.

Bij het echte misbruik is er aangifte en oordeelt de rechter op grond van de feitetelijke waarheid. Hier echter oordeelde het publiek al direct op grond van 'de belevingswaarheid', zonder rechter, zonder bewijs, zonder verjaringstermijn. Bezien vanuit de man, wat we hier doen, doet dit denken aan de beschuldigingen van incest bij vechtscheidingen, en bij de roemruchte 'hervonden herinneringen', geconstrueerd onder invloed van therapeuten. In beide gevallen is de man weerloos en machteloos.

Beroemd is het voorbeeld van Woody Allen. Deze werd beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag met zijn stiefdochter. De rechter vond geen bewijs. Woody stelt dat de moeder indringend op het meisje heeft ingepraat en dat haar getuigenis vals is, waar ook de rechter in mee ging. Tot in lengte van vele jaren echter bleef de beschuldiging hem achtervolgen, tot en met een boycot van zijn films. De man is hier weerloos en machteloos. Het publiek veroordeelt meedogenloos, ook zonder bewijs.

We zien hier een verschuiving in de moraal optreden. Dit is positief als ontoelaatbaar grensoverschrijdend gedrag als zodanig wordt benoemd en de mannen, eenvoudig gezegd, eens leren dat ze hun handen thuis moeten houden en dat de vrouw geen voorwerp is maar een medemens.

Lastiger wordt het als elke mogelijk als seksueel te ervaren situatie wordt ondergebracht in het te simpele dader-slachtoffer verhaal met de man standaard als roofdier en de vrouw standaard al prooi. Seksualiteit zit gecompliceerder in elkaar. Er bestaat ook een vrouwelijke lust en er is het sociale spel van flirten en verleiden, gevolgd door een ja of een nee. De man staat voor de taak van gelijkheid in de keuken, maar ongelijkheid in bed. Ook zijn er gedoogde vormen van seksualiteit, zoals in het huwelijk en in de prostitutie.

Het verhaal van de vrouwen werd in miljoenvoud verteld. Dat het verhaal van de man, in dit geval de door de rechter vrijgesproken Ghomesi, niet verteld mocht worden, was een harde les voor Ian Buruma. Hij werd ontslagen als redacteur van de New York Review of Books nadat hij het verhaal van Ghomesi vanuit diens beleving had gepubliceerd: door de rechter vrijgesproken maar door de publieke opinie veroordeeld.

Intussen is het resultaat wel dat er toch een nieuwe moraal is ontstaan. De man heeft een stapje terug gezet op de sociale ladder, de vrouw een stap omhoog, op weg naar meer gelijkheid of beter gelijkwaardigheid.

Ze lijken op zoek te gaan naar nieuwe vormen van mannelijkheid en naar bredere invalshoeken, zoals bijvoorbeeld de gezondheid van de man. De machoman heeft toch wel afgedaan, de retroman pruttelt nog wat na in zijn man cave, maar ook hij zal naar nieuwe vormen van mannelijkheid moeten gaan zoeken. Dit kan: er is tegenwoordig een keuze mogelijk.

Met dank aan:

• Jolande Withuis; De gast in zijn domein; Trouw 25 november 2017
  Misbruik en handtastelijkheden op de werkvloer zijn wijdverbreid. Mannen hebben de komst van vrouwen in hun domein nog niet verwerkt.
  
  
• Christien Brinkgreve; Lastige vragen stellen; #MeToo in historisch perspectief; De Groene Amsterdammer 24 januari 2019
  Het openbaar maken van seksueel machtsmisbruik betekent een nieuwe ronde in de vrouwenemancipatie. De geschiedenis van vrouwenrechten is de geschiedenis van het doorbreken van stiltes.
  
  
• Marian Donner; Meehuilen met de wolven; Twee jaar #MeToo; De Groene Amsterdammer 17 oktober 2019
  #MeToo, de hashtag die een beweging werd, legt de nadruk op het persoonlijke. Individuele verhalen leggen een gedeelde ervaring bloot. Nu blijkt dat we een groter varken te wassen hebben dan Weinstein.
  
  
• Bas Blokker; Ook over #MeToo moet je sceptisch kunnen blijven; NRC 9 februari 2019
  Ian Buruma moest weg als hoofdredacteur van The New York Review of Books wegens plaatsing van een #MeToo-gerelateerd artikel. Hij had daarmee willen onderzoeken wat 'publieke veroordeling' betekent - en toen trof die hem zelf.
  
  
• Esther Ellingens; Mannenbladen ontwaken na #MeToo; NRC 21 januari 2020
  In de Verenigde Staten hebben tijdschriften voor mannen zich aangepast na #MeToo. In Nederland lijkt het genderbewustzijn nog niet erg doorgedrongen tot de kiosk.

5. De man kan kiezen

We zien dat er nu meerdere typen of soorten van masculiniteit naast elkaar bestaan, dus de man kan kiezen. Intermediair van 19 oktober 2007 geeft in een kennelijk door meerdere auteurs geschreven artikel het volgende lijstje: "De man in zes soorten", die ook in combinatie voorkomen:

1. De streber: ... macht en status ... vooral in en rond de twintigers te vinden
   
   
2. De planner: ... orde, structuur, principes, spaarzaamheid, kleding, zorg, gezin en familie ...
   
   
3. De ongenuanceerde criticus: ... aanzien, bezit, hoger op komen, maar dit lukt niet want de wereld is oneerlijk, daar ben ik het slachtoffer van ...
   
   
4. De familieman: ... gezin, familie, sociale contacten, idealisme, goede doelen, werken aan een betere samenleving, normen en waarden; vooral te vinden tussen 35 en 50 jaar.
   
   
5. De genieter: ... hedonistischt, actief, sporten, stappen met vrienden, kleding, had en heeft meerdere relaties; vooral te vinden in en rond de twintigers.
   
   
6. De vrijbuiter: ... vrijheid, onafhankelijkheid, technologie ... vooral jongeren en 65-plussers.

Volgens het hoofdartikel vinden buitenlandse vrouwen de Nederlandse man lomp. horkerig, ongeduldig en te direct. De Nederlandse vrouwen echter vinden hem globaal genomen "een saaikees met een goed hart", "een kleurloze goeie lobbes", welwillend, gezellig, rustig, een goede kameraad, leuk en zorgzaam, zij het in zorgtaken beperkt en onhandig. Ook in de advertenties en reclamespotjes verschijnt de man, aldus het artikel, als een kluns en een sukkel in huishoudelijke zaken.

De primaire keuze lijkt te zijn: de zachte man (in de keuken) en/of de harde man (in bed). Verwarrend? Dan kun je het een crisis noemen, dus negatief. Veelvormig? Dan noemt je het "genderfluïditeit": in beweging, dus met meer mogelijkheden, keuzen, dus positief.

In beweging is zeker ook de mannenmode, door Milou van Rossum in NRC 24 januari 2020 beschreven als een nieuw type: "De zwierige man" met in de kleding opvallend veel vrouwelijke elementen: glamrock, een muziek en mode tijl met als rolmodel David Bowie. Wat ontbreekt op de recente modeshows is dan wat men noemt streetwear: sweaters, sneakers, trainingsbroeken.

Een markante analyse hiervan geeft Colin van Heezik in NRC 2 december 2017 in "Hoe de man in zijn eigen zwaard viel" - "Mannen hebben last van de mythe van mannelijkheid die ze zelf in stand houden."
Zij spreekt van die mythe als "giftige mannelijkheid" die zij, ook aan de hand van antere auteurs, beschrijft als

• de jager, maar
• kwetsbaar, al wil hij dit niet weten,
• teleurgesteld in zijn moeder (te weinig knuffels) en zijn vader (te weinig aandacht)
• moed, eer, verovering, roem, opoffering, onoverwinnelijk,
• onfeilbaar, seksueel potent en ontembaar ...

... terwijl voor vrouwen intimiteit, aandacht en communicatie veel belangrijker zijn.

Deze giftige vorm van mannelijkheid is in hoge mate cultureel bepaald, al sinds de Romeinen met hun obsessie voor "de mannelijke kracht, de fallus als symbool en de minachting voor alles wat riekt naar verwijfdheid."

Wel, mannen, zegt Colin van Heezik dan, vat moed want het vergt moed om dat harnas van je af te werpen, die ballast over bood te gooien, patronen te doorbreken en zelf te bepalen wat voor man je wilt zijn.

Een goed advies! Alvorens te gaan kijken naar een toch wel aantrekkelijk type moderne man, gaan we eerst nog even kijken naar hoe giftig, zelfs dodelijk een bekend type mannelijkheid kan zijn.

6. De man als jager: giftige mannelijkheid en het patriarchaat

De man als jager, stoer, trots, beroemd, eervol en rijk. Ja, rijk moet je wel zijn als jager, niet op konijnen natuurlijk, maar op groot wild. Zuid Afrika biedt vergunningen aan om wild te mogen doden: van 10.000 dollar per krokodil, een koopje dus, tot 150.000 dollar voor een neushoorn. Ja, het kost wel iets, maar dan heb je ook wat ... Aldus:

• Erik van Zwam; Trofeejagers: rijk, invloedrijk en apetrots; Trouw 20 juni 2020
  Vijfduizend [!] olifanten neerschieten, dat is voor een trofeejager iets om mee te pronken. En dus was het voor Eduardo Gonçalves [*] niet moeilijk te achterhalen wie de grootste jagers van Afrika zijn. Hij ontdekte ook dat deze jagers zich via machtige clubs hebben binnengewerkt bij natuurorganisaties.
• [*] Eduardo Gonçalves; Trophy Hunters Exposed; Green Future Books Ltd, 2020.

Het Trouw artikel laat een kleine fotocollage zien van een man, de Amerikaanse tandarts Walter Palmer, met grote dieren als trofee, onder andere de beroemde leeuw Cecil, waarmee hij de publiciteit bereikte, maar eenmaal thuis met de opgezette leeuw, ook de hoon en de bedreigingen waarvoor hij ijlings moest vluchten.

Het artikel is een onthutsende opsomming van grote aantallen, niet alleen van gedode beschermde dieren, ook van jagersclubs, waarvan een met 200 afdelingen, met awards en Record Books, gala's, lobbyclubs en donaties aan verkiezingscampagnes van politici, onder wie Mike Pompeo, minister van buitenlandse zaken in de VS. Als je in zo'n Record Book vermeld wordt met allerlei gegevens over aantallen, gewicht enzovoorts van je buit en dan een prijs krijgt uitgereikt op een gala, dan is dat een hele eer; je bent een held - dus Een Echte Man.

Het gaat dan niet alleen om Zuid Afrika, maar om heel Afrika, maar ook om ijsberen, grizzly's, jaguars, sneeuwluipaarden, lynxen en nog heel wat meer ... goeddeels bedreigde diersoorten. Er zijn 30.000 bedreigde diersoorten. Gonçalves noemt dan alleen nog de "top 500" jagers, dus het zijn er heel wat.

Deze vorm van mannelijkheid zien we niet alleen bij de rijke jagers, maar in de gehele Amertikanse cultuur. Ocean Vuong beschrijft in zijn boek "Op aarde schitteren we even" (On Earth We're Briefly Gorgeous) zijn leven als jonge immigrant, vanuit Vietnam, opgegroeid zonder vader door moeder en oma in bittere armoede in een buurt vol drugs en geweld:

"Net als voor een hoop andere Amerikaanse jongens kwamen mijn voorbeelden uit de mediawereld: sport en muziekvideo's. Het waren geen realistische voorbeelden, dit waren mannen die optraden op een podium, of dat nou onder stadionlicht was of voor een camera.
Ik denk dat de Amerikaanse mannelijkheid nog vrij primitief is. [...]
Ik denk dat dit te maken heeft met de Amerikaanse identiteit. [...]
Het probleem is dat dit land ontstaan is uit geweld - de genocide van de Native Americans en de slavernij. [...]
We verheerlijken de selfmade man, de pionier die op wilden schiet ern alle bomen kapt. Denk ook aan [...] Donald Trump. De pionier is gelinkt aan onze nationale identiteit en de invulling van wat mannelijk is. [... ...]
De Amerikaanse cultuur verheerlijkt geweld."

• Aldus Jonas Kooyman; 'Aanraking tussen mannen is zo beladen'; NRC 17 juli 2020.

Echte Mannen dus allemaal ... wie wil er nou niet zo'n Man zijn? Nou, gelukkig maar willen heel wat mannen dit dus helemaal niet. Zij zien af van het klassieke conservatieve beeld van De Man en zijn Mannelijkheid. Zij zien een heel ander soort mannelijkheid voor ogen, waar we ons nu dus naar toe haasten.

Klein vraagje vooraf: Hoera! We hebben nu eindelijk Een Echte Man in het Witte huis zitten (grap them by the pussy)... Hoe gaat deze Echte Man om met zijn vrouw en zoontje? Maakt hij wel eens een bootje of vlieger met zijn zoontje?

Vader zijn ...
In NRC van 25 mei 2020 (Pia de Jong; Hij heeft het druk en ook alle tijd) was te lezen dat het corona virus in de VS een man, vader, drukke baan in het bankwezen, ertoe dwong om thuis te werken. Vele jaren lang was hij elke dag heel vroeg op gestaan om zijn werkplek op tijd te bereiken; na het werk was hij weer even lang onderweg naar zijn gezin.

Nu pas realiseerde hij wat hij had gemist - of verwaarloosd: hij had geen van zijn kinderen ooit naar zwemles of school gebracht, noch ook van school gehaald en thuis verwelkomd; de schoolmusicals, de diploma uitreiking en alles meer had hij gemist: hij had het contact met zijn kinderen gemist - zeg maar: verwaarloosd. Patriarchaat? Een leeg patriarchaat. Zulk patriarchaat, zulk 'vaderschap' kunnen wij missen als kiespijn.

We kunnen wel raden wie het thuis voor het zeggen had: de moeder. Maar nu spitst de therapeut zijn of haar oren: dominante, vaak ook nog grillige, bij veel pech ook soms de egocentrische en/of narcistische moeder, en de afwezige of passieve vader? De beruchte moeder-zoon symbiose!

De zoon volgt de emoties van zijn moeder op de voet, maar ontwikkelt geen of onvoldoende eigen 'ik', wat zich gaat wreken op het schoolplein, waar hij weerloos is - en later. De zoon mist dan de vader die hem beschermt tegen de almachtige moeder en de vader die hem de hand reikt om samen de wereld te gaan ontdekken en verkennen. Zulk matriarchaat, zo'n invulling van het moederschap willen we ook niet.

Een fraterniarchaat dan, een zonen-/mannen-broederbond, de vrienden in de man cage? Tal van oude mythen, verhalen, romans, toneel en film - en Freud - vertellen ons hoe dat afloopt: op de al dan niet symbolische vadermoord (Hamlet bijvoorbeeld, of Bordewijks boek Karakter[*]), waarna de zoon het patriarchaat, met de zaak en de erfenis, overneemt van de vader. Moeten we ook niet willen.

• [*] Niña Weijers; De duistere woede van het verwante bloed; F. Bordewijk, Karakter (1938); in: Jan Postma; Jongens waren we; Das Mag Uitgevers 2020.

Psychiater Frank Koerselman mist in zijn Ontvadering (Prometheus 2020) de vaderlijke autoriteit. Hij ziet stuurloze zonen die geen grenzen meer kennen, die niet flink of vasthoudend kunnen zijn, in de watten gelegde kinderen. Ze zijn blijven hangen in de fase van het kinderlijke narcisme en worden zo niet volwassen,

• hetzij als het actieve type ('bewonder mij, alles wat ik doe is geweldig' - zie de onrijjpe vader Donald Trump),
• hetzij als het passieve type dat zich blijvend laat verwennen.

Wat ze nodig hebben is uitgedaagd worden en geconfronteerd worden met de harde realiteit. Hij mist de moraal van "flink zijn, niet zeuren, niet klagen, niet bij het minste of geringste getraumatiseerd zijn, niet meteen eisen stellen, op je rechten staan".

Dus pleit hij voor terugkeer van de mannelijke flinkheid en het gezag van de rijpe, flinke en wijze vader. Hij noemt dit 'het verticale beginsel' dat mannelijk zou zijn, contra 'het horizontale beginsel' dat vrouwelijk zou zijn. Voor je het weet zijn we weer terug bij het aloude patriarchaat.

Met dank aan

• Maaike Meijer; De illusies van de mannelijke erfopvolging; De Groene Amsterdammer, 14 mei 2020
  De ontvadering van de maatschappij is ingezet, maar het patriarchaat is nog lang niet volledig ontmanteld. Het maatschappelijk proces van diepe democratisering is nog maar net begonnen.
• Jannetje Koelewijn; 'Een man moet flink zijn. Een vader moet flink zijn. Niet huilen.' NRC 27 februari 2020
  We moeten mannelijke autoriteit weer gaan waarderen, zegt Frank Koerselman in zijn pamflet Ontvadering.

We moeten dus op zoek naar een nieuwe vorm van vaderschap, beter gezegd: ouderschap, zonder patriarchale en matriarchale trekken: naar een evenwichtig verdeelde inzet van beide ouders die gelijkwaardig zijn, maar niet gelijk hoeven te zijn. Gezien het thema van dit essay mogen we ons hier beperken tot de rol van de man als vader, vooral van zijn zoontje(s):

7. De vaderlijke man als de mannelijke vader, leraar, coach, partner

Hierbij kunnen de beelden van het moderne vaderschap ons helpen. Hier is hij al:

	De ouderlijke man brengt zijn kinderen naar school en haalt ze weer op. De vaderlijke man speelt met zijn kinderen. De mannelijke vader stoeit met zijn kinderen en doet jongensdingen met zijn zoontje(s).

Het zijn (de ambassadeurs van) dit type mannen die in 2009 de Moderne Man Prijs kregen omdat zij, aldus minsiter Plasterkerk, "baanbrekende en moedige stappen hebben gezet op het gebied van werk en zorg." Moed: de mannelijke deugd bij uitstek.

"Hij hóeft niet te vermoederen" noemt Iris Pronk haar artikel in Trouw van 16 juni 2012, met als ondertitel: "Vader was vroeger kostwinner, boeman, autoriteit. De moderne papadagvader is een 'soft eitje', een halve moeder. Dat is jammer. Mannen, kom in opstand tegen moeder de vrouw!" Koester het verschil, zegt zij met meerdere auteurs, onder wie Martine Delfos. Kinderen hebben beide nodig, het bemoederende maar ook wat de mannelijke vader te bieden heeft: enerzijds meer ruimte voor het kind: 'ontdek de wereld maar', maar anderzijds ook strictere grenzen om die ruimte heen; zijn nee is nee. Hij hoeft geen vrouwelijke man te zijn. Zo doet hij bijvoorbeeld niet de was, maar "heeft wel een trampoline ingegraven in de tuin, de meiden moddersoep laten maken, een K3 liedje op de gitaar uitgevogeld en nog eens een heerlijke maaltijd gekookt."	De vaderlijke man
Psycholoog Steven Pont: "Aan de dominantie van het moederlijke moeten vaders zich ontworstelen. Daar knapt iedereen van op. Vaders, claim ruimte voor je eigen aanpak. Opereer niet als de uitvoerende instantie van de moeder. Laat die kinderen gewoon in bomen klimmen, doe je eigen ding." ... "Mannen moeten méér betrokken zijn bij de opvoeding, maar niet als verlengstuk van de moeders." Martine Delfos: "Moeders zijn de norm, het zachte, beschermende, bezorgde ... begripsvolle, emotionele, verbale is de norm. ... Ook in kinderdagverblijven, scholen ... jeugdzorginstellingen... In die vrouwenwereld wordt de man niet serieus genomen, er wordt naar hen niet geluisterd. In jeugdzorgrapporten, bijvoorbeeld over jongens met ADHD, leest ze vaak: 'Vader bagatelliseert het probleem' - omdat hij zegt 'het gaat wel over, maar je niet zo druk.' Maar hij heeft gelijk! Als er meer mannen in onderwijs, opvoeding en jeugdzorg werkten, zouden er véél minder kinderen een diagnose krijgen."	De mannelijke vader
Ook Margreet Fogteloo pleit voor een mannelijk-vaderlijke stijl van (samen) opvoeden: minder 'helicopteren' (alles in de gaten houden), ook geen 'sneeuwwegschuiven' (snowplough parenting), alle mogelijke obstakels wegschuiven, dus overbeschermen, dit verlengt de jeugd tot aan of tot op de universiteit; meer ruimte voor 'aanrommelen', meer 'scharrelruimte', meer 'zelf oplossen'. Opvoeden dus minder als 'timmerman', bouwen volgens vastgesteld plan, meer als 'tuinman': groeicondities scheppen, zelf laten groeien. Dit kan heel goed samen, met eerbied voor de verschillen tussen de vrouwelijke moeder en de mannelijke vader. Margreet Fogteloo; De vader als übermoeder. Wie is die man op de bakfiets? De Groene Amsterdammer 22 september 2016 De maatschappij is competitiever geworden en kinderen moeten daar al vroeg op worden voorbereid. Vaders gaan daarin meer voorop. Ze duwen hun kinderen in alles naar voren.	Leuk! Pappadag!

Opvoeden dus minder als 'timmerman', bouwen volgens vastgesteld plan, meer als 'tuinman': groeicondities scheppen, zelf laten groeien. Dit kan heel goed samen, met eerbied voor de verschillen tussen de vrouwelijke moeder en de mannelijke vader.

We hebben tegenwoordig een heuse hoogleraar Vaderschap, zij het in deeltijd, aan de Universiteit van Amsterdam: Renske Keizer.

• Ellen de Bruin; De Nederlandse vader bungelt vér onderaan - Interview - Renske Keizer, zelf moeder, is vanaf deze week de eerste Nederlandse hoogleraar Vaderschap; NRC 5 september 2-14

Zij zegt, met anderen, dat de kinderen profijt hebben van het hierboven geschetste mannelijke vaderschap. Ze zijn gelukkiger en er is meer rust en minder stress in het gezin. Zoons van betrokken vaders vertonen minder probleemgedrag. Van stoieiend spelen, wat vaders doen, leren ze grenzen te verkennen en om te gaan met agressie en competitie. Zelfs de taal ontwikkeling verloopt beter. Vaders lezen anders voor, actiever, spannender, en vaders praten minder kindertaal. In hun directheid spreken ze duidelijker taal.

• Zo ook scriptiestudente Daphne Beukers, besproken door Ingrid Weel in: Huisvader is blij met zijn rol, maar erkenning zou fijn zijn. Kinderen zijn minder gestresst en gelukkiger in gezinnen waarin de man thuis blijft. Trouw, 9 augustus 2014.

De vaderlijke man is aan de winnende hand - mannen horen toch te winnen! - mede dank zij zijn moed om vastgeroeste patronen te doorbreken - mannen horen toch moedig te zijn! - waarbij hij niet hoeft te 'vermoederen' maar een mannelijke vader kan zijn.

Mooi toch, beste mannen!
Maar als je nu 'de ware' (nog) niet hebt kunnen vinden, ongehuwd bent, misschien homo bent, geen kinderen hebt, misschien ook nooit zult krijgen?

Overweeg dan de moed om in het onderwijs te gaan werken, misschien als zij-instromer: er is in het toch wel gefeminiseerde onderwijs grote behoefte aan mannen, vooral als steun en als rolmodellen voor de jongens. Overweeg de zorg, waar ook veel behoefte is aan mannen, in het bijzonder in de jeugdzorg. Ook bestaat er meer en ander vrijwilligerswerk dan de klassieke voetbalcoach: buurthuizen, voorleesouders op scholen en voor asielkinderen, oppasouders voor de pauze op de scholen, mannelijke oppassers in de gezinnen.

Een goed rolmodel