van onze verslaggever 2001-09-07, Trouw
AMSTERDAM - Eerder probeerde hij Freud als oplichter te ontmaskeren, nu moet de bekende Nederlandse psychologe Nel Draijer het ontgelden. Vandaag verschijnt 'Heilige verontwaardiging', het nieuwe boek van socioloog Han Israëls. Vooraanstaande sociale wetenschappers staan op hun achterste benen.
Israëls richt zijn pijlen op het geruchtmakende incestonderzoek dat Draijer in 1988 publiceerde. De psychologe praatte destijds uitvoerig met duizend vrouwen tussen de 20 en 40 jaar oud. Ruim vijftien procent zei als kind te zijn misbruikt door hun vader, stiefvader of andere huisgenoten. Velen kampten daardoor als volwassene met depressies, angst of afkeer van seks.
Met dit alom bejubelde onderzoek veegt Han Israëls nu de vloer aan. Hij dook in het psychiatrisch archief van de Amsterdamse GGGD, waar hij 'een paar duizend' dossiers van meisjes vanaf begin jaren veertig tot eind jaren tachtig van de vorige eeuw analyseerde op seksueel misbruik en incest. Israëls' conclusie: het is minder erg dan de 'feministische incestliteratuur' van de afgelopen twintig jaar ons wil doen geloven.
,,Ongelooflijk'', reageert een boze Nel Draijer. ,,Ik ben streng begeleid door mensen die daar jarenlang mee bezig zijn geweest, ik ben cum laude gepromoveerd. Niemand heeft ooit gezegd dat ik iets heb overdreven of weggemoffeld. Integendeel.''
Voor Israëls' eigen onderzoek heeft ze ook geen goed woord over. Geringschattend: ,,Er staat geen precies getal in. Hij heeft in die dossiers van de GGGD slechts enkele gevallen van incest aangetroffen en trekt op basis daarvan veel te vergaande conclusies. Israëls is een ekster die oppikt wat hij kan gebruiken en de rest weglaat.''
In zijn wiek geschoten is ook Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hij wordt in het boek bedankt als lid van de begeleidingscommissie. De hoogleraar wil echter helemaal niets met Israëls' onderzoek te maken hebben. Schnabel, die de promotie van Draijer begeleidde, staat nog altijd pal achter haar bevindingen.
De Amsterdamse hoogleraar Abram de Swaan en Jaap Fransman, voormalig divisiedirecteur van de Amsterdamse GGGD, worden eveneens tot hun verrassing opgevoerd als lid van Israëls begeleidingscommissie. Ook zij distantiëren zich van het boek -waarbij De Swaan wel de mogelijkheid openhoudt dat het boek de moeite waard is. ,,Ik ken de inhoud niet. Maar Draijer en Israëls zijn beiden goede onderzoekers.''
Draijer en Israëls kwamen twee jaar geleden al in botsing tijdens een bijeenkomst van de Amsterdamse school voor sociale wetenschappen, waar een stuk van Israëls over Draijers onderzoek werd besproken. ,,Dat was een vrij heftige discussie'', herinnert sociologe dr. Ali de Regt zich. ,,Nel Draijer was heel boos, ze vond het een unfair stuk. Het was voor ons moeilijk te zeggen wie gelijk had. Maar de meesten vonden dat hij erg ver ging.''
Volgens Draijer leverden Israëls' collega's toen zelfs 'dodelijke kritiek' op zijn stuk. ,,Zij adviseerden hem: hou op met deze onderneming. Niemand wist dat hij toch is doorgegaan.''
Israëls was gisteren onbereikbaar voor commentaar. Vandaag wordt het eerste exemplaar overhandigd aan burgemeester Cohen van Amsterdam.