Antidepressiva: sombere bijwerkingen

NRC 15 januari 2005

In haar boek Why We Love beschrijft Helen Fisher ook de mogelijke effecten van bepaalde soorten antidepressiva, de zogeheten selectieve serotonine-heropnameremmers (ssri's, zoals Prozac), op gevoelens van liefde en lust.

Dat die medicijnen als bijwerking hebben dat ze seksuele gevoelens kunnen verminderen, is bekend. Mensen die ssri's slikken, hebben vaak geen zin meer in seks en kunnen geen erectie of orgasme meer krijgen. Maar lust, verliefdheid en gehechtheid mogen dan drie aparte systemen zijn, de chemische stoffen en processen die ermee gemoeid zijn, beïnvloeden elkaar wel. Dus dempen ssri's volgens Fisher ook niet-seksuele liefdesgevoelens: gebruikers worden minder snel verliefd en voelen zich minder gehecht aan hun partner.

Sinds het verschijnen van haar boek heeft ze een aantal brieven gekregen van vrouwen van begin dertig die deze medicijnen nemen en die zich in Fishers beschrijving herkennen.

"De strekking van die brieven is steeds dezelfde'', zegt Fisher. "Het zijn vrouwen die moeite hebben met het tempo en de eisen van het leven, somber worden, antidepressiva gaan slikken en vervolgens relatieproblemen krijgen. Eén vrouw schreef dat ze zich, nadat ze met de medicijnen was begonnen, realiseerde dat ze niet van haar man hield. Ze zette een scheidingsprocedure in gang. Maar die kostte nogal wat tijd, en in die periode stopte ze met de antidepressiva - en toen werd ze weer verliefd op haar man. Nu zijn ze nog steeds samen en hebben ze een kind.''

Volgens Fisher zijn er verschillende mechanismen die zulke effecten kunnen verklaren. Bij het vrijen en vooral bij een orgasme komen de stoffen oxytocine en vasopressine vrij, waarvan is aangetoond dat ze gevoelens van gehechtheid aan een partner bevorderen. Wie geen seks meer heeft, raakt dus minder gehecht. Verder blokkeert het door de pillen kunstmatig verhoogde serotonineniveau in de hersenen waarschijnlijk de productie van dopamine, zegt Fisher, de stof die gevoelens van verliefdheid mede veroorzaakt.

En als je geen relatie hebt, waarschuwt Fisher, loop je met ssri's het risico dat je een perfecte nieuwe partner laat lopen op het moment dat je hem ontmoet. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die ssri's slikken, gemiddeld minder naar mannen kijken en hen ook onaantrekkelijker vinden.

De seksuele bijwerkingen van de pillen kunnen ontluikende relaties ook negatief beïnvloeden:

"Als je deze medicijnen slikt in de eerste fase van een relatie, durf je minder snel met iemand naar bed omdat je bang bent dat je niet kunt presteren - dat is helemaal het verkeerde signaal. En als je het wel durft en je krijgt geen erectie of orgasme, geef je ook het verkeerde signaal: dan denkt de ander dat je hem of haar niet aantrekkelijk vindt. En dat vínd je op zo'n moment misschien ook niet, en misschien wel ten onrechte. Deze medicijnen corrumperen de liefdesmarkt.''

In Amerika, zegt Fisher, mogen ssri's binnenkort zonder merknaam verkocht worden, wat betekent dat ze goedkoper worden en dus veel meer zullen worden voorgeschreven en gebruikt.

"Een heel schadelijke ontwikkeling.''