Door Patty Coulier
Interview met Dr Frits Bernard
In: Stricktly, juni 2004
De eskimo's zijn buiten door de klimatologische omstandigheden dik
ingepakt, maar in hun iglo gaan alle kledingstukken uit. Ook wanneer
er bezoek is.
Exhibitionisme wordt vaak heel breed genomen en toegepast op alle
mensen die het opwindend vinden als anderen hun lichaam zien: vrouwen
met een diepe decolleté, meisjes met een minirok, strippers... Dr.
Frits Bernard, psycholoog en seksuoloog: Ieder mens heeft de neiging
om te tonen, niet alleen op seksueel gebied. Een kind bijvoorbeeld,
zal een tekening met groot plezier aan anderen tonen en verwacht dan
ook veel lof. Het tonen van de geslachtsdelen aan andere kinderen
hoort daar ook bij, maar dat heeft onder andere te maken met
nieuwsgierigheid.
De term heeft betrekking op het spel van kijken en bekeken worden,
maar het echte exhibitionisme heeft een engere invulling.
Het woord exhibitionisme is afgeleid van het Latijnse werkwoord
exhibere. Dit betekent tentoonstellen of uitgeven. Bernard citeert
twee autoriteiten op het gebied van de seksualiteit, Masters en
Johnson: "De gemiddelde exhibitionist is gehuwd, zeer intelligent,
heeft een goede baan en geeft hij geen blijk van psychische
problemen." In van Dale wordt exhibitionisme - ook wel
potloodventerij - omschreven als de ziekelijke neiging om de
geslachtsdelen te vertonen.
Vergis je hierbij niet met nudisme. Dat is namelijk een
levensbeschouwing waarbij mannen en vrouwen ervan overtuigd zijn dat
een gezamelijk verblijf en de gezamenlijke sportbeoefening in de
vrije natuur en naakt bijdraagt tot de geestelijke en lichamelijke
gezondheid.
Bernard: Volgens mij is er nooit gedegen onderzoek gedaan naar de
psychologische oorzaak van de drang tot naaktlopen. Verbieden speelt
een grote rol. Exhibitionisten zijn bange mensen, ze raken opgewonden
door zich bloot te geven. Het samengaan van lust en angst is de basis
voor deze opwinding.
Volgens Bernard is het genezen van exhibitionisme bijna onmogelijk,
wel kan iemand leren zich in toom te houden. In de eerste helft van
de vorige eeuw werd de psychoanalyse toegepast, maar de resultaten
van deze vorm van therapie waren mager en er was bezwaar tegen de
lange duur van de behandeling (zo'n vijf à zes jaar). Tot 1969 werd
castratie als vrijwillige vorm van therapie toegepast. Bernard legt
uit dat deze vorm niet een goede oplossing was, het was immers niet
meer dan een mutilatie. De meeste van die castraties werden
uitgevoerd in een katholieke psychiatrische inrichting in Heilo.
Patiënten werden gemanipuleerd en ondergingen de
ingreep "vrijwillig". Volgens Bernard zijn deze praktijken een
duistere bladzijde in de vaderlandse geschiedenis. Vandaag doen
psychologen een beroep op de gesprekstherapie omdat de oorzaak van
het exhibitionisme vaak niet gekend is en omdat op deze manier een
zekere controle over het extreme gedrag ontstaat.
Het vaakst voorkomende vooroordeel omtrent exhibitionisme is dat het
typisch mannelijk is. Dit klopt niet volgens de NVSH, de Nederlandse
Vereniging voor Seksuele Hervorming. De NVSH legt op haar website uit
dat het voor zich spreekt dat vrouwen bij exhibitionisme makkelijker
een paar stappen verder kunnen gaan dan mannen, want zij kunnen zich
in het openbaar veel minder veroorloven dan vrouwen. Een lange hals,
lange benen, strakke huid, lang haar, borsten... Het zijn immers
allemaal elementen die door de jaren heen als lustobjecten werden
gestimuleerd. Het besef van schoonheid en verlangen begint bij
vrouwen immers al ver voor de puberteit. Trouwens, pronken we niet
allemaal af en toe met onze benen en trekken we tijdens het uitgaan
niet vaak een truitje met een inkijk aan? Door deze manier van
tentoonstellen, is bij vrouwen de onbewuste honger om zichzelf te
tonen al voor een heel groot deel gestild. Bernard: Vrouwen
benadrukken makkelijk de secundaire geslachtskenmerken zoals borsten
en billen. De neiging om zich te tonen komt bij meisjes nog voor het
begin van de puberteit naar voor het begin van de puberteit naar
voren. Ze willen allemaal wel fotomodel worden.
Bernard: De reactie van de maatschappij is de voorbije jaren erg
veranderd: sinds de seksuele revolutie van de jaren zestig zijn de
mensen vrijer geworden. Toen Brigitte Bardot in een film voor het
eerst een blote boezem liet zien, was dat een grote gebeurtenis. Toen
voor het eerst op de televisie een naakte man en vrouw werden getoond
in een voorlichtingsprogramma, was dat een echte doorbraak. Nu kan
men zich televisie zonder naakt niet meer voorstellen. De komst van
de naaktstranden in 1978 heeft voor de exhibitionisten veel
veranderd. Nu het mag, is het opeens veel minder spannend geworden,
maar de reactie van de maatschappij is er niet milder op geworden.
Door de komst van bijvoorbeeld kleine digitale fotocamera¹s is de
exhibitionist voorzichtiger geworden. Soms bedekt hij zijn gezicht om
niet herkend te worden. Overigens wordt via het internet vaak
digitaal geëxhibitioneerd. Exhibitionisme is van alle tijden, het
internet is een relatief jong medium.
In wezen zijn we allemaal op de een of andere manier exhibitionisten.