De nieuwe antidepressiva

Uit: Kahn R. Hoofdstuk 12. In: Gids Pillen & Psychiatrie, Balans, 1997

Seroxat (Paroxetine) en Prozac (fluoxetine) vallen onder de zgn ‘nieuwe antidepressiva’.

Deze nieuwe heropnameremmers blokkeren alleen de heropname van serotonine of 
door die van zowel serotonine als die van noradrenaline te blokkeren. Ze 
blokkeren niet langer het cholinerge systeem in hoge mate. Dit gebeurde wel 
bij de oude heropnameremmers (zoals de MAO-remmers; imipramine (Tofranil), 
clomipramine (Anafranil) e.a.).

Werkzaamheid en werking 

Heropnameremmers oefenen hun werking uit door de heropname van verschillende 
boodschappersstoffen in de zenuwuiteinden te blokkeren.

Boodschappersstoffen worden door de ene zenuw uitgescheiden om een boodschap, 
een signaal, over te brengen naar een tegenoverliggende zenuw. Zenuwen worden 
gescheiden door een kleine spleet, synaps genaamd. Zo’n ruimte is belangrijk
omdat wanneer alle zenuwen zomaar aan elkaar vast zouden zitten, voortduren 
signalen zouden worden afgegeven zonder dat er een manier zou zijn om deze af 
te remmen. Om dit te voorkomen, moet een zenuw eerst een boodschappersstof 
afscheiden die dan via die synapsspleet naar de andere zenuw beweegt.Hoewel 
dit snel gaat, duurt het net even langer dan wanneer het signaal ononderbroken 
van zenuw naar zenuw zou gaan. 

Door deze vertraging in te bouwen kan het 
lichaam de signalen reguleren, besturen en in de hand houden. Bij de andere 
zenuw aangekomen, hecht de boodschapperstof zich aan een ontvangstplaats, een 
receptor genaamd. Hierbij is de boodschapperstof het beste als een sleutel 
voor te stellen en de receptor als het slot. 

Wanneer de sleutel in het slot 
zit, komt het signaal tot stand. Om te voorkomen dat deze boodschapperstoffen 
voortdurend aan deze receptoren blijven kleven, worden deze óf afgebroken óf
weer (uit zuinigheid) terug opgenomen in de zenuw waar ze vandaan kwamen. 

(Wanneer de receptor bezet blijft, of om de vergelijking voort te zetten, 
wanneer de sleutel voortdurend in het slot zou blijven steken, kan geen nieuw 
signaal tot stand komen: de zenuw is als het ware geblokkeerd.) 

Dit laatste proces heet heropname. De antidepressiva verhinderen de heropname van een 
aantal van deze boodschapperstoffen. Het gaat hierbij wat betreft de oude 
antidepressiva om voornamelijk twee stoffen: serotonine en noradrenaline. 

(Serotonine heeft te maken met slapen en waken, eten en honger, stemming, 
angst en alertheid; noradrenaline met aandacht, alertheid, angst en 
opgewektheid.) 

Door de heropname te blokkeren zorgen de antidepressiva er dus 
voor dat serotonine en noradrenaline langer in de synapsspleet blijven omdat 
zij niet meteen terug opgenomen worden in de zenuw. Mogelijk dat zij daardoor 
ook langer een signaal afgeven.

Hoewel wij weten hoe de antidepressiva werken, is het niet duidelijk of het
blokkeren van de heropname ook daadwerkélijk leidt tot de vermindering van de
depressieve klachten. Waarschijnlijk heeft het antidepressieve effect van deze 
middelen niet direct te maken met het belemmeren van de heropname van 
serotonine en noradrenaline, maar met aanpassingen in de zenuwbanen. Deze 
adaptaties uiten zich in verminderde gevoeligheid van sommige en toegenomen 
gevoeligheid van andere zenuwbanen. Dergelijke effecten komen niet binnen een 
dag tot stand maar duren waarschijnlijk 1 tot 2 weken. Vandaar dat de 
vermindering van de depressieve klachten niet onmiddellijk optreedt, maar 1 
tot 2 weken op zich laat wachten.

Bijwerkingen van de nieuwe antidepressiva zijn: 

Ondanks dit rijtje wordt toch gesteld dat het veilige medicijnen zijn. Zelfs 
bij hoge overdosering zijn ze niet (levens)gevaarlijk. 
Geen van de nieuwe antidepressiva leidt tot suïcide. Er werd wel gesuggereerd
dat m.n Prozac suïcide in de hand zou werken, echter dat blijkt ongegrond. Ze
zijn evenmin verslavend.

In algemene zin resulteert behandeling 

met de nieuwe antidepressiva in 60 tot 
70 procent van de patiënten na 6 weken tot een halvering van de ernst van de
klachten.

Prozac wordt voorgeschreven bij een depressieve stoornis, Seroxat kan ook 
worden voorgeschreven bij een paniekstoornis of dwangstoornis.