7 september 2001 De Volkskrant
Van onze verslaggeefster
De schadelijke gevolgen van incest zijn op lange termijn verbazingwekkend gering. In het gezaghebbende onderzoek van N. Draijer, dat het afgelopen decennium de meningsvorming over seksueel misbruik heeft bepaald, worden verkeerde conclusies getrokken, zegt psycholoog dr. H. Israëls. Draijer zou onwelgevallige uitkomsten bewust niet hebben vermeld omdat die haar niet uitkwamen. Draijer is furieus en noemt de uitspraken van Israëls 'smadelijk'.
In zijn boek Heilige Verontwaardiging, dat vandaag bij uitgeverij Contact verschijnt, spreekt Israëls van 'feminisme met oogkleppen'. Israëls, docent geschiedenis van de psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, veegt de vloer aan met de feministische incestliteratuur. Hij heeft daarmee een flinke rel teweeggebracht. Een aantal vooraanstaande wetenschappers heeft zich van zijn conclusies gedistantieerd. Zij hebben, net als Draijer, hun ongenoegen kenbaar gemaakt aan burgemeester Cohen van Amsterdam, die het boek vanmiddag in ontvangst neemt.
Israëls kreeg een paar jaar geleden toegang tot het psychiatrisch archief van de Amsterdamse GG GD. Hij bestudeerde duizenden dossiers over meisjes tussen 1940 en 1989 (uit ieder jaar de eerste vijftig dossiers) om meer te weten te komen over veranderingen in incestmeldingen.
In tegenstelling tot wat altijd is gedacht, werd seksueel misbruik vroeger niet doodgezwegen, constateert hij. In zijn onderzoek overstijgt het aantal meldingen in de jaren vijftig zelfs dat van de jaren tachtig.
Het verhaal van de slachtoffers werd bovendien meestal geloofd. Israëls vond tussen 1940 en 1970 vijf dossiers waarin werd getwijfeld aan het waarheidsgehalte van de beschuldigingen, tegenover zes in de jaren tachtig.
Met zijn conclusies zet hij de aanval in op de vrouwenbeweging die het onderwerp seksueel misbruik in de jaren tachtig op de agenda zette. Feministes hebben altijd beweerd dat de ernst en de omvang van misbruik enorm zijn onderschat en dat slachtoffers vroeger niet werden geloofd.
Als het verleden steevast te zwart is afgeschilderd, hoe zit dat dan met het heden, vroeg Israëls zich af. Hij bestudeerde het onderzoek dat psychologe Draijer in 1988 in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken uitvoerde en dat sindsdien de meningsvorming over seksueel misbruik heeft gedomineerd.
Zijn conclusie: de gevolgen van incest worden daarin veel ernstiger voorgesteld dan door de onderzoeksresultaten wordt gerechtvaardigd. 'Niemand heeft ooit opgemerkt', zegt Israëls, 'dat de cijfers niet stroken met de conclusies in de tekst.'
Incest komt voor in gezinnen waarmee van alles mis is, zegt Israëls, en het zijn vooral die ongunstige gezinsomstandigheden die uiteindelijk tot problemen leiden. Of daar nu wel of geen incestbijkomt, maakt dan weinig meer uit.
Dat de bijdrage van het misbruik aan latere klachten minimaal is, staat wel in de tabellen, maar niet in de tekst, aldus de psycholoog.
Israëls beweert dat Draijer daarover met opzet heeft gezwegen. 'Zij wilde het eerste se*euze wetenschappelijk onderzoek maken over het onderwerp, maar toonde ook de gedrevenheid om met conclusies te komen die aansloten bij de heersende opvattingen.'
Draijer noemt het boek van Israëls een 'karikatuur'. Ze verwijt hem een slecht statisticus te zijn en zegt dat hij haar gegevens niet goed heeft geïnterpreteerd. 'Als ik iets had willen wegmoffelen, waarom zou ik gegevens die mij niet uit kwamen dan wel in tabellen opnemen?'
Ze citeert uit haar onderzoek: 'Doordat affectieve verwaarlozing inherent is aan seksueel misbruik, is de afzonderlijke invloed van incest niet erg groot. Het stáát er, en hij suggereert dat ik dit heb willen verzwijgen.'
Socioloog A. de Swaan en P. Schnabel, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau, die door Israëls in zijn voorwoord worden bedankt voor hun begeleiding, hebben aan uitgeverij Contact laten weten dat zij helemaal niets met het boek te maken hebben gehad.
Een kopie van de brief is op het Amsterdamse stadhuis bezorgd. Volgens de woordvoerster van Cohen heeft de burgemeester de wetenschappelijke controverse voor kennisgeving aangenomen en zal hij het boek gewoon in ontvangst nemen.