00aug15c VerTROUW niemand
Trouw 15 augustus 2000
door Edwin Kreulen
HEEMSTEDE - Ouders moeten jonge kinderen niet alleen op straat laten en zorgen dat tienermeisjes niet in hun eentje in bosrijke gebieden komen.
Dat bepleit kinderpsycholoog en therapeute M. Akkerman vandaag in Trouw. Ze reageert daarmee op de recente zaken waarin kinderen werden misbruikt en vermoord. ,,We moeten af van het romantische idee dat het buiten veilig is. Ouders moeten kinderen van meet af aan leren dat lang niet alle mensen te vertrouwen zijn.''
Ook het idee dat ouders kleine kinderen rustig op het woonerf alleen kunnen laten, is volgens Akkerman - medeauteur van een handboek over puberopvoeding en samensteller van voorlichtingsbrochures - verleden tijd.
Dat het jaarlijks gaat om slechts enkele moorden en dat dit aantal de laatste jaren niet is gestegen, is volgens Akkerman geen argument. ,,Het zal je kind maar wezen. Het aantal gevallen van verkrachting en aanranding is veel groter.''
Ontwikkelingspsycholoog M. Meerum Terwogt van de Vrije Universiteit is voorzichtiger. ,,Je kunt je kind niet afdekken tegen alle risico's van het leven.''
Beide psychologen benadrukken dat ouders hun kinderen meer kunnen vertellen over 'vieze spelletjes' dan ze zelf vaak denken. Het landelijk bureau Slachtofferhulp werkt aan een informatiefolder volgens een model dat in Venlo wordt gebruikt.
Lees verder:
We moeten af van de illusie dat Nederland een veilig land voor kinderen is, stelt kinderpsychologe Marga Akkerman na het nieuwste golfje zaken van verkrachting en moord. ,,Kinderen moeten van meet af aan leren dat lang niet alle mensen te vertrouwen zijn. Maar we doen niets op dit terrein.''
Het gebeurt ieder jaar een paar keer. Ook in 2000 is Nederland al herhaaldelijk opgeschrikt door het bericht van de verkrachting en aansluitende moord op een meisje, door een onbekende. Ze verdwijnen op klaarlichte dag, of komen 's nachts niet thuis als ze na het uitgaan nog een stuk alleen fietsen. Soms blijft het beperkt tot verkrachting, zoals vorige week een zeventienjarig meisje overkwam die in haar eentje skeelerde.
Wat moet je als ouder doen om te voorkomen dat jouw kind ook slachtoffer wordt? Het gaat om een handjevol gevallen - het aantal kinderen dat verongelukt in het verkeer is vele malen groter - en je kunt kinderen toch ook niet oneindig bang maken of hun vrijheid drastisch inperken, als ze dat al zouden toelaten? Mag een meisje dan nooit meer alleen door het bos?
,,Kinderen kun je beter van meet af aan leren dat lang niet iedereen te vertrouwen is'', zegt kinderpsychologe Marga Akkerman. ,,Volwassenen weten dat wel en houden er rekening mee. Het is niet leuk, maar we zijn eraan gewend. We moeten ook af van het romantische idee dat het buiten veilig is, dat je kleine kinderen rustig op het woonerf alleen kunt laten.''
Dat het maar gaat om een zeer klein aantal moorden met misbruik, kan Akkerman niet overtuigen. ,,Het zal je kind maar wezen. Het aantal gevallen van verkrachting en aanranding is bovendien veel groter. Ouders waarschuwen hun kinderen voor het gevaarlijke verkeer en doen ze al jong op zwemles. Maar op dit terrein gebeurt er bijna niets. We weten ook niet hoeveel pedofielen er zijn en waar ze zitten. En een pedofiel begint eens.'' Vergroten van de weerbaarheid van kinderen is niet genoeg, zegt de psychologe. ,,Je kunt je kind wel een cursus zelfverdediging laten volgen, maar grote kans dat een meisje het toch aflegt tegen een man.''
Akkerman werkt al dertig jaar met ouders en kinderen, promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op interventies in de opvoeding, en is mede-auteur van een handboek over opvoeding van pubers. Tevens schreef zij voorlichtingsmateriaal voor de Stichting Jeugdinformatie Nederland. ,,Het is aan ouders om duidelijk te maken wat wel en wat niet kan. Een kind kan niet in z'n eentje op plaatsen komen waar geen huizen staan. Een klein stuk kan al gevaar opleveren. Heb je zo'n stuk in je krantenwijk, dan zal je met z'n tweeën moeten gaan. Kinderen moeten niet alleen op straat zijn. Dus als je in de zandbak speelt en andere kinderen gaan weg, ga jij ook naar huis. Voor heel jonge kinderen is dat moeilijk te leren, dus moet er altijd een volwassene bij blijven. Dat vraagt van ouders soms een flinke aanpassing, maar wel een belangrijke.''
Akkerman heeft ook adviezen hoe ouders hun kinderen kunnen leren hun contact met anderen te begrenzen. ,,Andere mensen mogen niet aan je komen. Iemand die je je niet kent, laat je niet binnen. En je gaat niet met mensen mee die je niet kent, ook al praten ze nog zo lief. Het lijkt een dooddoener, maar we moeten het echt uitvoeren. Kinderen zijn immers nieuwsgierig. Vroeger zeiden ouders: niet met vreemde mannen meegaan, maar dat werd nooit breed uitgemeten. Kinderen werden meer door schade en schande wijs. Met ons is het veelal goed afgelopen. Maar je kunt maar één keer worden vermoord.''
Ouders hebben moeite met het stellen van deze regels, zegt Akkerman. ,,Ze zijn bang om autoritair te zijn. Of ze denken dat wanneer een kind iets is uitgelegd, hij het vanzelf zal toepassen. Maar dat werkt niet bij ieder kind.'' Maar kun je pubers wel strenge regels stellen? ,,Er wordt wel gesproken over een onderhandelings-opvoeding, maar ouders blijven verantwoordelijk. Natuurlijk, naarmate kinderen ouder worden, kun je ze meer inspraak geven. Hoe laat een kind thuis moet zijn, lijkt me een prima onderwerp voor onderhandeling. Maar wat je vaak ziet is dat een kind een uur te laat komt en zegt: volgende keer kom ik echt op tijd. De ouders laten het er dan bij zitten. Dat werkt niet.'' Pubers die op weg naar huis alleen langs bos moeten, zullen een andere oplossing moeten bedenken. ,,Ouders kunnen een voorstel doen. Kinderen kunnen met z'n tweeën gaan en een veilige route nemen, ook als is die om. Of ze nemen een taxi. Ze verdienen geld, dus het kan best.''
Veel ouders zullen terughoudend zijn: je wilt toch ook geen onnodige paniek zaaien. ,,Je maakt ze niet bang, je leert ze op te letten. Kinderen kunnen zelf best onderscheid maken tussen wie deugt en wie niet.'' Man en paard noemen is volgens Akkerman het beste. ,,Rustig uitleggen dat er mensen zijn die spelletjes willen spelen die eigenlijk voor volwassenen zijn. Dat ze willen dat je aan hun piemel zit, en dat je dat niet moet doen. Je maakt kinderen alleen bang wanneer je ze het gevoel geeft dat ze niets aan een situatie kunnen doen. Maar dat kunnen ze wel. Ze kunnen zeggen: dit mag niet van mijn moeder en nu ga ik naar huis. Angst kan nuttig zijn, als waarschuwing dat iets niet klopt.
,,Kinderen zijn gevoelig voor angsten waar hun ouders onder lijden'', zegt Mark Meerum Terwogt, ontwikkelingspsycholoog op de Vrije Universiteit. ,,Als volwassene denk je dat je zelf sommige situaties nog wel aan kunt, maar de gedachte dat hetzelfde je kind overkomt is veel erger. Een kind merkt dat, en wordt nog banger dan de volwassene, omdat het de situatie niet kent. Angst heeft zelden een goede functie. Ja, als een jong kind bij een drukke weg staat, dan kan het goed werken om hem angst aan te jagen. Mits je hem er ook zo snel mogelijk weer vanaf helpt als hij zelf kan kijken naar aanstormende auto's.''
Informatie geven aan kinderen is prima, meent Meerum Terwogt: ouders zijn daarin misschien wel té terughoudend. ,,Kinderen begrijpen vaak meer dan we denken. Ik vind dat we de laatste tijd wel heel erg op onze knietjes zijn gaan zitten. Dat hoeft helemaal niet: met enige moeite kun je als ouder je volwassen motief - de bezorgdheid - goed uitleggen. En je mag ze best concrete dingen vertellen. Volwassenen vinden seks beladen, maar kinderen kijken daar met een heel neutrale interesse naar.'' Meerum Terwogt zou niet zo ver gaan om meisjes nooit alleen naar het bos te laten gaan. ,,Ik ben geen pedagoog, maar dat lijkt mij een heilloze weg. Je kunt je kind niet afdekken tegen alle risico's van het leven.''
Ben je als ouder snel te bezorgd? Voor de ouders die bij therapeute Akkerman komen, is dat niet de grootste zorg. ,,Die vinden vooral dat het een schande is dat kinderen niet meer rustig buiten kunnen spelen. En ze komen om veiligheidsregels voor hun kinderen te leren. Je kunt kinderen natuurlijk nooit tegen alle gevaar wapenen. Maar ouders zijn de belangrijkste figuur voor kinderen, en kunnen hen de veiligheidsregels leren.''
Tips om kinderen te beschermen: bij verschillende instanties belast met veiligheid en opvoeding zijn ze niet te vinden. Een zaak van ouders zelf, is de teneur.
Bureau Slachtofferhulp in Venlo raadt ouders in een folder aan met kinderen te praten over het bestaan van seksueel misbruik, en duidelijk te maken dat ze geen dingen hoeven te doen die ze vervelend vinden. Het bureau waarschuwt ook tegen te veel bezorgdheid. ,,Opvoeden is ook loslaten en daarbij tevens vertrouwen op anderen.'' Het landelijk bureau Slachtofferhulp is de folder aan het bewerken voor een nationale variant. ,,Maar dat kost nog even tijd, want we willen onder meer zeker weten dat we ouders niet té bang maken'', legt een woordvoerder uit.
In Assen, waar vorig jaar Naomi Eleveld verdween, treedt de politie liever niet in de verantwoordelijkheid van ouders. ,,Wij kunnen alleen globale adviezen geven, daar blijft het bij.'' De Utrechtse politie: ,,Als het gevraagd wordt, geven we wel algemene tips, zoals: maak afspraken hoe laat je kinderen thuiskomen, laat ze in een groep reizen of haal en breng ze als het gevaarlijk zou kunnen zijn, geef kinderen een mobiele telefoon. Maar je kunt mensen niet de wet voorschrijven. Niet ieder kind wil zich laten halen en brengen.''
De veiligheid op straat wordt overgelaten aan de gemeente. Een werkgroep van burgemeesters bepleitte onlangs het verplicht invoeren van weerbaarheidscursussen op basisscholen. Op een paar scholen krijgen leerlingen deze cursussen al: zij doen mee aan het zogeheten 'Marietje Kesselsproject' van het Nederlands Instituut voor Sport en Beweging. Het advies van de burgemeesters is doorgestuurd naar het ministerie van justitie. Voorzitter Henk Overdijk van de burgemeesterswerkgroep: ,,Ze vonden het een aardig idee, maar een concrete toezegging hebben we niet gekregen.''
15 augustus 2000, © dagblad Trouw
internetredactie@trouw.nl