00okt29c De Winter in dVk 20 okt
De Volkskrant, 20 oktober 2000
Engelse ouders zijn bang geworden. In 1971 liep of fietste nog 80 procent van de Engelse 7- en 8-jarigen naar school. Nu ligt dat percentage ver onder de 10 procent. Wie in het land zijn kind alleen de weg naar school laat afleggen, geldt al snel als een ontaarde ouder. Angst regeert. Voor de gevaren van het verkeer, maar vooral voor ontvoering, seksueel geweld of moord.
Het is de vraag of zich in Nederland een soortgelijke ontwikkeling voordoet. De moord op de Utrechtse Yasmina Habchi door een 14-jarige buurjongen kreeg, net als eerder de moord op een peuter in Assen, veel publiciteit. Ouders laten zich daardoor ongetwijfeld beïnvloeden, zegt hoogleraar pedagogiek M. de Winter van de Universiteit van Utrecht, al valt die constatering nog niet met onderzoek te staven. Hij denkt dat ook in Nederland het oudergedrag verandert. 'Ook hier worden ouders angstiger.' De media spelen daarbij een grote rol.' De Winter denkt dat met name door de komst van de commerciële omroepen de aandacht voor misdaden als kindermoord is gegroeid. 'De berichtgeving is in rap tempo aan het veranderen en gaat in de richting van de Amerikaanse aanpak van het nieuws. En dat werkt in de perceptie van mensen veel sterker dan welke statistiek ook.' Maar er is nog steeds een zeer groot verschil met de wijze waarop de Engelse media - en met name de tabloids - uitpakken bij dergelijke schokkende gebeurtenissen.
Het schoolvoorbeeld van een aan hysterie grenzend mediaoffensief is nog steeds de moord op de 2-jarige peuter Jamie Bulger, die in februari 1993 om het leven werd gebracht door twee 10-jarige jongens, Robert Thompson en Jon Venables. Elk detail van de moord en het daaropvolgende proces was voor de tabloids voorpaginanieuws. Koppen als How Do You Feel Now You Little Bastards (na de veroordeling) en Born To Murder zweepten de verontwaardiging op tot ongekende hoogten.
De twee 10-jarigen werden in de kranten vergeleken met Saddam Hussein en de volkshaat liep zo hoog op, dat de ouders van Thompson en Venables gedwongen waren naar een ander deel van Engeland te verhuizen en een nieuwe identiteit aan te nemen.
Ook in Engeland wordt de wijze waarop de tabloids kindermoord commercieel exploiteren bekritiseerd. De klinisch psycholoog Oliver James noemde het in The Guardian 'een dagelijkse portie smerigheid, verkleed als publiek belang'.
Maar: 'De verschrikkelijke waarheid is dat we gefascineerd zijn en opgewonden raken door dergelijke misdaden.' Dat weten de tabloids zelf ook, en daarom is van terughoudendheid geen sprake. Hoe cynisch ook: kindermoorden zijn goed voor de oplages.
In juli van dit jaar was bij weinig ander nieuws de zoektocht naar het verdwenen meisje Sarah Payne, dat later vermoord werd aangetroffen, dagenlang voorpaginanieuws. Er volgde een keiharde tabloidhetze tegen pedofielen.
In Engeland worden jaarlijks gemiddeld tachtig kinderen onder de 12 jaar vermoord. In gemiddeld zeven gevallen gebeurt dat door iemand die het kind niet kende. Die getallen zijn al sinds het einde van de jaren zestig stabiel. Een kind onder de 5 jaar heeft een kans van één op de miljoen te worden vermoord, voor kinderen tussen de 5 en 15 ligt die kans nog lager.
Toch is, volgens onderzoekers, vooral onder invloed van de steeds extremere media-aandacht, het gedrag van Engelse ouders in de afgelopen dertig jaar sterk veranderd. De ruimte waarin het de gemiddelde negenjarige wordt toegestaan om vrijuit zijn of haar gang te gaan, is nog maar 10 procent van die in 1972. Op straat spelende kinderen zijn een uitzondering geworden en de bezorgdheid van ouders heeft ertoe geleid dat Engelse kinderen veel meer tijd besteden aan tv-kijken en computerspelletjes dan hun leeftijdgenoten op het Europese vasteland.
Het risico slachtoffer te worden van een misdrijf is voor kinderen niet toegenomen, maar de angst van de ouders wel. En die is veel sterker dan rationele overwegingen. De Winter: 'Als we niets doen aan het gevoel van onveiligheid in het sociale domein, gaat het hier dezelfde kant op als in Engeland en de VS.
'Ik merk het aan mezelf: je wordt hoe dan ook door dit soort voorvallen beïnvloed. Ik sta als ouder zelf ook regelmatig doodsangsten uit.'