99sept04 AD Frank Beyard
AD 4 september 1999
Professor Frank Beyaert is geschokt. En voor een psychiater die als voormalig directeur van het Pieter Baan Centrum een lange rij levensgevaarlijke criminelen aan zich voorbij zag trekken, is geschokt zijn geen dagelijkse kost. Misschien komt het omdat hij nu zelf opa is, maar het verhaal van de verkrachting en moord op het meisje Chanel Naomi heeft hem aangegrepen.
DOOR ARJAN PAANS
KINDEREN KUNNEN heel erotisch zijn. Ze hebben op elke volwassene een bepaalde aantrekkingskracht. Ook op mij, ja. De erotiek van hele jonge meisjes is toch zo oud als de wereld. Zonder dat was de roman Lolita nooit zo'n wereldsucces geworden. Als je als vrouw van veertig een beeldschone zoon van 15 hebt en een nukkige oude vent op de bank, zou je dan geen erotische gevoelens kunnen hebben voor die jongen? Die vraag stelde ik vroeger wel eens tijdens mijn colleges, aan studenten."
Beyaert vindt dat je moet accepteren dat dergelijke gevoelens bestaan. „Dat is iets anders dan het kind lastig vallen, want dat mag natuurlijk nooit. Ga maar even onder de douche staan, als je merkt dat je zo'n gevoel hebt. Je hoeft je er alleen niet voor te schamen. Elke vader of moeder overkomt het wel eens."
De huidige heksenjacht op alles wat met pedofilie te maken heeft, vindt hij verkeerd. „Pedo's moeten het toch altijd al in hun eentje opknappen. Het isolement, waarin niet-agressieve pedofielen [in] worden gedreven, zou toekomstige extremiteiten wel eens in de hand kunnen werken. Het merendeel van de pedofielen heeft genoeg aan het fantaseren over seks met kinderen. Kinderverkrachters kúnnen meestal niet fantaseren. Zij moeten meteen handelen. Verkrachters handelen uit haat, pedofielen zijn meestal hele grote kindervrienden. Let maar eens op in een zwembad; niet de pedofiel zoekt de kinderen op, maar de kinderen gaan om de pedofiel heen zitten, omdat hij zo aardig en leuk is. Hij moet natuurlijk wel zorgen dat hij niet over die grens heengaat."
Hier spreekt niet de woordvoerder van hel Verbond van Pedofielen, maar de voormalig directeur van het Pieter Baan Centrum, de observatiekliniek waar van criminelen wordt bepaald of ze psychisch gestoord zijn en een tbs-behandeIing opgelegd moeten krijgen. „Ze hebben me wel eens gevraagd om een lezing te geven voor die club Martijn. Dat was in zo'n zaaltje van de NVSH. Ik zei: wat me nou opvalt is dat er bij een lezing over SM altijd partners in de zaal zitten. Hier ontbraken de partners. En dat is precies wat pedofilie is, die relaties blijven toch meestal erg eenzijdig."
Professor Frank Beyaert (69) schreef tijdens zijn 20-jarige loopbaan in het Pieter Baan Centrum psychiatrische rapporten over talloze kinderverkrachters. Voor hun daden heeft hij nooit begrip kunnen opbrengen, hun persoonlijkheid intrigeert hem wel. „Anders dan van oplichters bestaat van kinderverkrachters geen duidelijk daderprofiel. Er is nog steeds niet zo vreselijk veel over hen bekend en daarom is er dringend meer wetenschappelijk onderzoek nodig naar hun achtergronden. Hoewel een gedwongen behandeling vaak wel helpt, ligt de kans dat iemand na behandeling opnieuw een zedendelict begaat, op4 procent. Dat is een heel behoorlijk resultaat, maar nog altijd twee keer zoveel als daders van een geweldsmisdrijf. Bovendien is bij dit soort misdrijven elk geval er een te veel."
- Kunt u zich voorstellen dat mensen zeggen dat kinderverkrachters, zoals Jan S. uit Assen, nooit meer vrij mogen komen? „Er zijn pedoseksuelen die voor altijd gevangen blijven, in Nederland een stuk of 20. Zij zijn zo gevaarlijk dat hun tbs nooit zal worden opgeheven. De zaak Chanel Naomi heeft mij persoonlijk zeer geschokt. Als ik de krantenberichten lees, begrijp ik niet dat hij voor zijn vorige misdrijf geen tbs heeft gekregen. Nu is het wel zeker dat hij dat krijgt. Alleen wel te laat."
- Misschien moet je ze wel gewoon castreren .. „Tien jaar geleden was ik daar op tegen. Castratie zonder meer lost eigenlijk weinig op. Aan het begin van de eeuw hebben ze het in Heiloo geprobeerd, maar het bleek dat de bijnieren de productie van het mannelijk geslachtshormoon al snel overnamen. En met castratie neem je niet de agressiviteit die met de verkrachting gepaard ging, weg. Toch wordt op dit vlak vooruitgang geboekt. Vooral in Denemarken blijkt chemische castratie met medicijnen, succesvol te zijn. Persoonlijk zie ik castratie toch als een laatste redmiddel. De huidige behandeling van intensieve psychotherapie, individueel of in groepen, werkt. Mensen mogen misschien denken dat kunst, muziek, drama en arbeidstherapie geen straf zijn, maar onder criminelen wordt tbs toch het meest gevreesd. Het continu met jezelf worden geconfronteerd is voor hen het ergste dat er is. 'Als er geen verbetering in zit, kan de behandeling steeds worden verlengd,"
- Eens per maand beslist u bij het gerechtshof in Arnhem als raadsheer over het al dan niet verlengen van een tbs. Twijfelt u nooit? "Het zijn vaak hele moeilijke beslissingen, die worden genomen na een serie rapportages van allerlei deskundigen. De een adviseert zus, de ander zo, en wij moeten dan een oordeel vellen. Soms houd je je hart vast, maar denk je: zullen we het toch niet eens proberen en laten we er maar het beste van hopen. En dan gaat het jammer genoeg heel soms ook wel eens mis. Een keer, als directeur van het Pieter Baan Centrum, hadden we een dader van een geweldsdelict dat in een groep was gepleegd. Op grond van de observatie was ik er van overtuigd geraakt dat juist dat groepsaspect essentieel was voor het plegen van het misdrijf. Ik had dan ook geen tbs geadviseerd. Een beoordelingsfout, zo bleek, want nadat hij vrijkwam, ging hij onmiddellijk weer over de schreef. Ditmaal in zijn eentje. Op zo'n moment voel je je behoorlijk schuldig en neem je je voor de volgende keer nog zorgvuldiger te zijn. "Ik begrijp de maatschappelijke verontwaardiging over dergelijke missers. Maar ik ben het niet eens met mensen die zeggen dat veroordeelde pedoseksuelen nooit meer vrij mogen komen. Natuurlijk is er een groep die altijd gevaarlijk blijft, in Nederland zijn dat er een stuk of 20. Voor die mensen betekent tbs levenslang, want geen rechter zal de ter beschikking stelling opheffen. Jan S. krijgt ongetwijfeld tbs opgelegd. Maar ik durf niet te zeggen dat hij over 20 jaar, na behandeling, niet vrij zal komen. Ik weet dat weinigen het mij in dank zullen afnemen, maar mijn rechtsgevoel zegt dat ook zo iemand een nieuwe kans moet krijgen."
- Hoe kan Iemand die zelf vader en opa is, bij dit soort uitspraken onbewogen blijven? "Onbewogen ben ik nooit geweest. Ik probeerde wel objectief te blijven. Bij voorbeeld de eerste dagen dat ik met iemand sprak, zijn dossier niet te lezen. Eerst mocht hij zijn verhaal vertellen. Als ik een paar dagen later toch de processen verbaal onder ogen kreeg, was dat soms zo gruwelijk, dat ik me heel erg moest inhouden als ik hem onder ogen kreeg."
- Veel pedofielen komen uit gezinnen met een extreem dominante moeder en een afwezige vader. Gelooft u nog altijd dat een stabiele heterorelatie de beste garantie is voor het voorkomen van criminaliteit op latere leeftijd? „Als moeder heb je de absolute macht over je kinderen. Jij voedt ze, jij liefkoost of straft ze en ze houden altijd van je. Als de vader uit het vizier raakt, kan dat rampzalig zijn. Mensen worden niet gelukkiger van echtscheidingen, Een duidelijke vader- en een moederrol zijn belangrijk voor de identiteitsvorming. In een ideale situatie zie je dat de ene partner de andere afremt, dat de een redelijk is en de ander onredelijk. Zo'n driehoek is het beste. Maar als je die eerste zes levensjaren verknalt, heeft een kind later weinig kansen meer. Dan is er minimaal een flinke rekening te vereffenen."
- Hoe was dat bij u thuis? „Het enige verwijt, en een terecht verwijt, dat onze kinderen ons maken, is dat we altijd zo redelijk waren en over alles met hen overlegden. Als de oma's eens komen logeren werd er precies gedaan wat zij wilden, en de kinderen vonden dat eigenlijk heerlijk. Misschien zou ik het nu anders doen. Redelijkheid kom je in de buitenwereld ook niet zo vaak tegen." Beyaert maakt zich zorgen over het grote aanlal echtscheidingen. Het CBR noemde Nederland vorige week nog 'het land van de exen', „Ik ben pessimistisch over de invloed die dat zal hebben op de criminaliteit. Het aantal jonge criminelen neemt hand over hand toe. De basis van veel geweldsmisdrijven is dat je onvoldoende ondergaat wat de ander doormaakt. Jongeren van 16, 17 jaar, die voor de lol mensen in elkaar slaan, dat zijn berichten die nieuw zijn en die me beangstigen. Het wordt hoog tijd voor een Pietertje Baan Centrum, zoals een promovendus van mij dat vorig jaar voorstelde. Als je nog iets met die jongeren wilt beginnen, zul je al heel vroeg met de behandeling moeten beginnen."
- Wat veel ouders zich afvragen: is het mogelijk om je kind te wapenen tegen pedoseksuelen? „Je moet ze leren niets te doen waar ze geen zin in hebben. Laat niet over je lopen, jij bent jezelf. En wees als ouders niet benauwd voor de seksualiteit van je kind. Als ze een jaar of 10, 11 zijn, kornen kinderen vaak thuis met gore grappen. Snoer ze dan niet onmiddellijk de mond, maar laat ze erover praten. Want als er straks echt iets goors is gebeurd, durven ze het misschien ook niet te zeggen. Of dat een garantie biedt? Ik weet het niet. Natuurlijk ben ik soms ook doodsbenauwd. Ik heb ook een kleindochter van 6."