Door Mr. Dr. B.B. Jagt, advocaat te Den Haag
in De Nieuwe Sekstant, najaar 2000
De vorige Sekstant vroeg, in een pagina over de minister van justitie, aandacht voor de ontwikkelingen in het seksuele klimaat in Nederland en elders. Die zijn zorgwekkend. Dat er de laatste jaren vele vervolgingen plaatsvinden, kan niemand zijn ontgaan. Hoe dat komt? Maatschappelijke ontwikkelingen hebben als bomen niet één, maar vele wortels. Toch zijn een paar oorzaken duidelijk aanwezig.
Een ervan is het bijgeloof, dat van de drie chronische basisproblemen voor het bestuur - levensbehoeften, afval en misdaad - tenminste de laatste definitief oplosbaar is en wel voornamelijk door strenge straffen. Dat dachten de regenten tussen 1730 en 1810. Dat dacht de laatste gouverneur[s]-generaal van Indië in 1940-1941. Dat denken sommigen van ons nu. Geen enkele justitie is helaas ooit bij machte de criminaliteit uit te roeien. Waar een gebruik is, volgt ook misbruik. Wil een maatschappij leefbaar blijven, dan moet de criminaliteit effectief bestreden worden. Als dat niet voldoende lukt, ontaardt de hele maatschappij. Maar als dat buitensporig gebeurt, dan worden gewone burgers het slachtoffer. Dan verziekt de maatschappij even erg. De kwaliteit van bestuur en politiek blijkt uit hun tijdgebonden oplossingen voor de basisproblemen. En aan die kwaliteit kan op dit moment, getwijfeld worden.
Op 23 juli 2000 drukte een Brits , boulevardblad 49 foto's van veroordeelde 'perverts' af. Woont er bij u ook een monster op de hoek? was de kop. Het blad wilde nog 110.000 pedofielen met naam en verblijfplaats bekend maken. Een Luxemburgs blad kreeg daartegen een verbod, maar aan de abonnees was de oplage al verzonden.
Op 10 mei 2000 werd in het Franse Mâcon uitspraak gedaan in een monsterproces tegen pedofielen. Van de 700 in 1997 aangehouden personen waren toen zo'n 60 verdachten over. Daarvan werd aan 48 alleen nog bezit van pornovideo's verweten Diverse video's bleken achteraf van onverdachte herkomst. Vijf verdachten pleegden zelfmoord. De officier van justitie zei in Macon: "Het is triest, dat vijf personen het leven verloren. Gelet op het bewijs was daar geen enkele reden voor."
Internationaal afgrijzen wekte de affaire Dutroux in 1997. De witte marsen, maar ook de korte ontsnapping van Dutroux schokten de gemoederen in West-Europa. Niet alleen tegen pedofielen werd opgetreden. Mensen in alle geledingen en van allerlei leeftijden werden vervolgd. Het baatte niet als je de president van de Verenigde Staten was.
Een Zwitsers jongetje van nog geen 12 werd gearresteerd in de VS, omdat een buurvrouw dacht dat hij onzedelijke dingen met zijn zusje uithalende tuin. De schijnheiligheid bij een aantal ruchtmakende zedenzaken in de Philippijnen en Thailand is niet met droge ogen te beschrijven.
Ons land was geen uitzondering. In Urk werd een volksgericht gehouden tegen een zedendelinquent. De zaak Lancee haalde alle kranten. In Ypenburg liep de buurt te hoop tegen een veronderstelde pedofiel. In Druten werden kinderen vervolgd vanwege zedenmisdrijven met buurkinderen. Een Zwolse kinderrechter kon zijn tranen niet bedwingen, toen hij een openbaar vonnis tegen kleine meisjes, die zedenmisdadigers werden, uitsprak. Er was een tape van een doodgemarteld jongetje, die later bleek rond te lopen en op de tv kwam. Zedenmisdadigers zouden worden gesignaleerd op internet. Ook bij ons hebben verdachten zelfmoord gepleegd.
Rationeel is het allang niet meer. Zelfs de grond onder een basisschool in Drente werd nauwkeurig onderzocht op onmogelijke sekskelders. Een wanhopige man in het oosten des lands eist vervolging van hemzelf. Als in december 1999 de moordpartijen in Sebrenica besproken worden, vertelt een generaal met doodsverachting op de tv, wat hij het ergste vindt: de orale prostitutie waarvan sommige Nederlandse soldaten gebruik gemaakt hadden. Op 9 mei 2000 oordeelde de Hoge Raad dat zoenen op de wang ook een feitelijke aanranding en geweldsmisdrijf kan zijn. Het zijn maar grepen uit kranten en tijdschriften.
Maar veel kwam niet in de krant. In mei 2000 hakkelde een verdachte voor de rechter over zijn verbijstering, dat zijn ex-vrouw hem na vele jaren beschuldigt van verkrachtingen tijdens het voormalige huwelijk zonder onderbouwing of eerdere klacht. Met alleen de aangifte als bewijs. De rechter: "Dus u vindt het een samenzwering van uw ex met de hulpverleners?" Onvoorwaardelijke gevangenisstraf.
Ook werd nooit beschreven dat bijv. rond Apeldoorn, Emmen, Rijswijk, Enschede families en kennissen elkaar wekenlang dol maakten met verdenkingen van verkrachtingen, abortus en verdrongen incest. Evenmin de sfeer op scholen, waar leraren angstvallig schuwen ooit met een leerling alleen in de klas of in de lift of in een hokje te staan. Trainers, instructeurs, leidinggevenden en hulpverleners werden bang voor aanraking, persoonlijke contacten of te vertrouwelijke gesprekken. Bij een aanklacht achtte men zich kansloos. Als personen de mogelijkheid krijgen - soms achteraf, vele jaren later - zonder zinnig bewijs aangifte te doen van seksueel misbruik door anderen die ouder of hoger geplaatst zijn, dan wordt daarvan gebruik en misbruik gemaakt. De onbevangen menselijke omgang is in sommige sectoren van de samenleving ernstig geschaad.
Op 5 augustus 2000 praatte zelfs een crimineel op Radio West de volgens hem populaire overtuigingen opgewekt na: ook bij rechters kun je kinderporno verwachten en vrijwilligers genoeg, ook hijzelf, om zedenmisdadigers om te brengen. Enig protest bleef uit.
Er zijn lichtpuntjes. Het Britse boulevard blad staakte de publicatie van foto's en adressen van vermeende pedofielen, zij het dat toen al een huis in Portsmouth bestormd was. Een dagenlang opgejaagde man had zelfmoord gepleegd. De stichting STROP die op een website name.n en adressen van pedofielen in Nederland wilde verspreiden, is opgeheven. In België werd Nihoul, de trawant van Dutroux, in 1999 vrijgesproken van barre beschuldigingen.
In oktober 1999 werden de richtlijnen voor de strafvervolging in zedenzaken aanmerkelijk verbeterd, met name voor de zogenaamde hervonden herordeningen. Op 23 april 2000 vroeg de officier van justitie zelf vrijspraak van.incestueuze verkrachtingen tegen twee broers die maandenlang hadden vastgezeten. Op 1 december 1999 oordeelde het hof in Leeuwarden, dat een klaagster over seksuele intimidatie, die gedichten, kaarten en een brief van haar verliefde baas had gekregen, beter moest aantonen, dat de baas had moeten weten, dat zij dit niet zo wilde. Verklaringen van de therapeut en de medicus die haar behandelden, waren daarvoor niet voldoende meer. Was een ander hof ook zo nuchter geweest? Het hoogtepunt van de vervolgingen lijkt gepasseerd, aflopen nog vele zaken door.
In de slotfase van de zaak tegen president Clinton bleek duidelijk, dat het Amerikaanse publiek het hitsig achter elkaar aanhollen van media en politici buiten proporties vond. Dat gegeven bleek belangrijker dan de onvermijdelijke berichten dat onder die zedelijk verontwaardigde politici ook zondaars voorkwamen.
Het is mogelijk dat er juiste gebeurde of is gebeurd, als" deze aflevering verschijnt. Er gebeuren inderdaad verschrikkelijke, onherstelbare dingen. Iedere maand, ieder weekend, iedere dag. Het is de zwarte, maar niet de enige kant van het leven. Een samenleving die zich concentreert op de zwarte kant, verminkt zichzelf. Dat is decadentie die in strijd is met de realiteit. De werkelijkheid is dat ouders veel van hun kinderen houden en goed voor ze willen zorgen. Dat partners elkaar liefhebben en elkaar gelukkig willen maken. Aan die algemene waarheden doen misbruik en menselijke zwakheid niet af.
Verschijnselen mogen niet bij voordat uitgelegd worden naar de ergste ontsporingen. Daarmee wordt de samenleving ondermijnd. Wat moeten vaders, leraren, geestelijken – of hulpverleners, die onschuldig vervolgd werden op geruchten, valse aangiften, bijkomende omstandigheden? De emotionele en sociale schade is groot en langdurig. Ook als het niet tot een zitting kwam. Verhoudingen raken blijvend ontwricht. Sommige gaan verhuizen, solliciteren elders of durven niet meer naar de politie te gaan bij inbraak of ongeval.
Sinds 1984 houdt de regering zich bezig met seksueel geweld, en het aantal veroordelingen is gestegen. Maar is dit een goede zaak? We hebben als zedenrechter een officier van justitie. Dat is een jurist, die zelden uitblinkt door maatschappelijke ervaring of psychologische kennis, maar die gericht moet zijn op resultaten. Justitie is beperkt en te bot voor het culturele en sociale leven. Als het Openbaar Ministerie onze vrijages moet beoordelen hebben we te maken met het begin van de justitiestaat. Volgens onze traditie mag het strafrecht alleen het uiterste middel zijn Paul Ophey in Trouw van 11 augustus 2000, maar ook Keijser van Kalmhout en Crombag leveren fundamentele kritiek op onze strafrechtspraktijk. Wat kan een bewindsman doen bij uitbarsting van collectieve furie? Uiteindelijk beslist de volksvertegenwoording. Soms ontstaat er in de Kamers een ademloos carrousel van media-ambtenaren-kabinet-parlement.
De nuchterheid keert pas terug als de meerderheid dat wil. Daarbij kan de NVSH als beweging een belangrijke rol spelen. De invloed van de vereniging met haar eigen strijdbare historie mag niet onderschat worden. Dat ligt gezien de doolstelling en de historie van de vereniging voor de hand. En er is alle reden voor. Het algemeen belang is daarmee m.i. gediend. Maar dan zou ook door de NVSH een maatschappelijke debat op gang gebracht moeten worden, zo nodig door actief optreden. Dat heet meer effect dan alleen goed onderbouwde conclusies bij commissie en parlement. Gewone mensen die zonder fanatisme doordachte meningen uitdragen, hebben meer uitwerking.