Ned. Dagblad 14 mei 2005
DEN HAAG - Zestig procent van de huidige terbeschikkinggestelden (tbs'ers) hoort niet thuis in een tbs-kliniek. Ze zijn onbehandelbaar, of weigeren behandeling en blijven daardoor gevaarlijk. Het hoge aantal onnodige patiënten zet het tbs-stelsel onder grote druk.
Dat zeggen hoogleraar forensische psychiatrie Hjalmar van Marle en psychiater Peter van Panhuis, die het ministerie van Justitie adviseert over verloven voor tbs'ers.
Volgens de twee tbs-specialisten zou ruim een kwart van de huidige ongeveer 1600 terbeschikkinggestelden nooit in een tbs-kliniek zijn beland, als buiten de klinieken meer mogelijkheden zouden bestaan om ze tot behandeling te dwingen. Het gaat om de groep 'psychotici': mensen met waandenkbeelden. Psychotici kunnen zelf vaak niet goed beoordelen of ze behandeling nodig hebben. Doordat ze die mogen weigeren, gaat hun ziekte van kwaad tot erger. Uiteindelijk begaan ze onder invloed van hun ziekte een zo erge misdaad, dat de rechter besluit ze ter beschikking te stellen.
De gedetineerden worden dan opgesloten in een forensische kliniek tot ze geen gevaar meer vormen. Maar ook daar mogen ze behandeling weigeren.
Van Panhuis vindt dat psychotici prima buiten een kliniek kunnen wonen, mits ze op een 'strakke' manier verzorgd worden, waarbij in de gaten wordt gehouden of ze hun medicatie nemen en van de drugs afblijven. Er moet meer dwang mogelijk worden om die mensen tegen zichzelf te beschermen, vindt Van Panhuis. ,,Maatschappij, neem je verantwoordelijkheid!"
Een ander deel van de tbs-plaatsen wordt onnodig bezet gehouden door onbehandelbare patiënten. Van Marle, oud-directeur van de Van Mesdagkliniek in Groningen en het Pieter Baan Centrum in Utrecht, schat dat met de huidige stand der wetenschap van ongeveer vijftien procent van de tbs'ers al snel na binnenkomst is vast te stellen dat ze onbehandelbaar zijn. Volgens hem kunnen ze dan prima in een goedkopere 'gevangenisachtige omgeving' worden opgesloten.
Van Panhuis is het daar mee eens, maar benadrukt dat onafhankelijke deskundigen moeten beoordelen of een gedetineerde behandelbaar is. Dat zou ongeveer een jaar na binnenkomst in de tbs-kliniek kunnen gebeuren.
Naast de ruim 25 procent psychotici en vijftien procent onbehandelbaren, blijkt bij nog eens twintig procent van de huidige bewoners na pogingen tot behandeling dat ze (voorlopig) te gevaarlijk blijven om naar buiten te mogen. Ook zij hoeven niet op een behandelplek in een kliniek te blijven, maar kunnen naar speciale afdelingen voor langdurig verblijf, de zogenaamde 'longstay'.
De afgelopen jaren is het aantal tbs-gestelden fors toegenomen. In 1994 hadden de klinieken zeshonderd plekken. In 2003 al dertienhonderd en volgens de laatste prognoses zijn in 2010 minimaal tweeduizend plekken nodig.
Momenteel wachten ongeveer 170 tbs-gestelden na hun gevangenisstraf gemiddeld 229 dagen in de gevangenis tot een plaats vrij is in een tbs-kliniek. Een behandelplek kost ongeveer 450 euro per persoon per dag.