99aug06a Vaderschap (F)
0-25 Juli 1999, rubriek INDRUK
Bas Levering
'Vandaag de dag hebben meisjes vaak het meeste zelfvertrouwen. Zij zijn beter gemotiveerd en werken harder dan jongens. Jongens weten niet wat ze met hun leven aanmoeten, presteren slecht op school, zijn onhandig in relaties en lopen meer gevaar betrokken te raken bij geweld, alcohol- en drugsmisbruik.' Aldus Steve Biddulph in zijn ophefmakende boek Jongens, Hoe voed je ze op?
Is het werkelijk zo dat net nu meisjes de achterstand een beetje hebben ingelopen de jongens problemen hebben?. Het is nog veel erger, jongens zijn een probleem, maar gelukkig geen onoverkomelijk probleem.
Wat de rol van de opvoeder betreft brengt het boek van Biddulph een andere boodschap dan het boek van Judith Harris van een paar maanden geleden. Want volgens Biddulph doen ouders er wel degelijk toe en in zijn boek wijst hij vooral de vaders op niet mis te verstane wijze op hun verantwoordelijkheden.
'Maak tijd. Dit is waar het allemaal om draait. Voor vaders volgt nu de belangrijkste zin uit het hele boek: Als je iedere week vijfenvijftig tot zestig uur werkt, reistijden inbegrepen, red je het niet als vader. Je zoon krijgt problemen in het leven, en dat is aan jou te wijten.'
Biddulph neemt nergens een blad voor de mond. Hij zegt onomwonden dat vroege kinderopvang (onder de 3 jaar) niet goed is voor jongens. Tot het 6e levensjaar speelt de moeder een centrale rol. Het gaat dan vooral om liefde en veiligheid.
Tussen 6 en 14 krijgt de jongen vanzelf de innerlijke behoefte om man te zijn en is de aanwezigheid van de vader onontbeerlijk. Die aanwezigheid is zo belangrijk dal in het geval de vader ontbreekt er met zorg een vervangend rolmodel moet worden gezocht.
Tussen 14 en de volwassenheid doen de ouders een stapje terug, maar moeten wel zorgen dat er een paar goede mentoren in het leven van de zoon zijn. Biddulph maakt zich in dat verband zorgen over het afnemend aantal mannelijke leerkrachten op basisscholen. Voor het opbouwen van een zelfgevoel is de steun van leeftijdgenoten zijns inziens onvoldoende.
Op de boodschap van het boek is inmiddels al weer zeer heftig gereageerd. Wat men in de beoordeling ervan echter te vaak vergeet is om algemene uitspraken over opvoeding te beschouwen vanuit de context waarbinnen ze zijn ontstaan. De vertaalster van het boek heeft de Engelse tekst. niet alleen in heel direct Nederlands overgezet, maar ook zoveel mogelijk naar de Nederlandse omstandigheden vertaald. Maar dat laat natuurlijk onverlet dat Steve Biddulph Australiër is en in Australië onmiskenbaar de meest nadrukkelijke machocultuur van de hele 'westerse' wereld heerst.
De keuze van het thema, de bedreigde jongensopvoeding, moet tenminste voor een deel uit de specifieke culturele achtergrond worden verklaard. Daarmee kan de boodschap van het hoek niet worden afgedaan. De testosteroncyclus, de werking van het mannelijk geslachtshormoon in de ontwikkeling van de jongen, stoort zich niet aan de grenzen van culturen. Zij zorgt voor belangrijke veranderingen zoals actiever, jongensachtiger gedrag op het 4e levensjaar, snelle groei en verstrooidheid met 13 jaar en stevig grenzen uitproberen met 14 jaar. 'We moeten de natuur accepteren en haar tegelijkertijd in goede banen leiden', zegt Biddulph. 'We moeten wel bedenken datt wat de goede banen zijn uiteindelijk vanzelfsprekend weer cultuurbepaald is, zou ik zeggen.
De algemene uitgangspunten van Biddulphs verhaal zullen in Nederland veel minder weerstand oproepen dan in zijn eigen Australië. Dat vaders veel tijd in de opvoeding steken is hier inmiddels veel meer een uitgesproken ideaal dan elders. Dat wil niet zeggen dat het dan ook gebeurt. Maar hier wordt het aan jongens toegestaan om veel minder traditioneel mannelijk te zijn dan daar, en als het om de acceptatie van homoseksualiteit gaat is er werkelijk een wereld van verschil. Er bestaan wat dat betreft natuurlijk grote verschillen tussen sociale en etnische groepen, maar de trend is onmiskenbaar.
Omdat het boek overvol staat met concrete tips over hoe je de opvoeding van jongens moet aanpakken, is het zeer plezierig Leesbaar. Biddulph heeft nog een aantal veel ingrijpender voorstellen in petto. Hij wil jongens in sommige gevallen wel een jaar langer laten kleuteren. Dan zijn ze op de basisschool een jaar dan de meisjes in de klas en zijn dan ook in intellectueel opricht aan hun gelijk. Jongens hebben moeite met taal en expressie. Ze zouden in aansluiting op het zogeheten Cotswold-experiment de betreffende lessen in klassen gescheiden van de meisjes moeten krijgen.
In Nederland is dat met een zo lange traditie van co-educatie even ondenkbaar als onnodig. In vele lagen van het onderwijs slaagt men er echt in om een open en respectvolle houding voor wat anderen te zeggen hebben te realiseren.
Het praktische boek van Biddulph kent zijn weerga in Nederland niet. We hebben natuurlijk het boek van Lauk Woltring over het werken met jongens 1995, maar dat gaat natuurlijk niet over opvoeden in het gezin. Twee jaar geleden verscheen Zorgende vaders van Vincent Duindam, maar dat boek qaat niet expliciet in op jongens. Het lijkt erop dat de strijd die Biddulph te strijden heeft velen malen heftiger is. Jongens. Hoe voed je ze op? is in zekere zin het vervolg op Manhood dat in 1994 verscheen. Daarin beschrijft Biddulph, die afkomstig is uit de Australische mannenbeweging, hoe volwassen mannen de gevolgen van hun al te mannelijke opvoeding kunnen verwerken.
Aan de foto's in het boek is te zien welke centrale positie competitie in dat eeuwig zonnige Australische buitenleven inneemt. In een Australische recensie van Jongens la sik zinnen als 'Als de bedreigde feminazi's hem niet te grazen nemen, pakken de rugby lulhannessen hem wel'. Biddulphs boude uitspraken zijn voor ons veel beter te wegen omdat onze context een andere is. De parttime baan voor mannen met het oog op de opvoeding van kinderen, begint hier echt in de mode te raken. Maar het is vooral de lichte toon waarin het allemaal is opgeschreven die de meest vergaande voorstellen voor iedereen het overdenken waard maken. In alle stelligheid is het boek nergens dwingend en die kwaliteit moet het ook hier tot bestseller kunnen maken.
Bas Levering.
Steve Biddulph, Jongens, hoe voed je ze op? Waarom ze zo anders zijn en hoe ze opgroeien tot gelukkige en evenwichtige mannen. Rijswijk, Uitg. Elmar 1999; 136 blz., Fl 34,50, ISBN 90389 08490.