Citaten uit

Grilligheid, uw naam is kiezer

J.A.A. van Doorn, Trouw 25 november 2006

In de Nederlandse politiek hebben stabiliteit en starheid geleidelijk plaatsgemaakt voor flexibiliteit en grilligheid.

In mei 2002, dus goed vier jaar geleden, de normale afstand tussen twee verkiezingen, kwam de haastig opgerichte Lijst Pim Fortuyn vanuit het niets met 26 zetels in de Kamer. Deze week sprong de Socialistische Partij vanuit het bescheiden aantal van 9 zetels eveneens naar 26.

[... ... ...]

Er zit niet anders op dan te veronderstellen dat de kiezer zelf is veranderd. Hij is grillig geworden, irrationeel in zijn keuzegedrag en overgevoelig voor minieme impulsen van buitenaf. Met een oude metafoor: hij heeft geen kompas meer maar is een radarmens geworden die reageert op alles wat in zijn omgeving beweegt.

Die omgeving – de partijprominenten, de spindoctors en de opiniepeilers – weten dat en spelen er ongegeneerd op in, niet weinig geholpen door de media die het van oudsher van kortademigheid moeten hebben.

De politici laten de grote politieke vragen dan ook rusten en zoeken het in het etaleren van persoonlijke voorkeuren, om niet te zeggen persoonlijke hebbelijkheden, attractief voor de massa. Ze exploiteren kleine incidenten bij de andere partijen en ze provoceren relletjes die winst beloven.

De campagnemedewerkers van hun kant doen alles om de politieke werkelijkheid door imagovorming te camoufleren. Het lukt soms boven verwachting: in enkele maanden heeft men kans gezien de onzekere en stuntelende Balkenende om te toveren tot een kloeke premier die het roer van het schip van staat stevig in handen heeft.

De opiniepeilers hebben een eigen aandeel in dit spel. Uit onderzoek blijkt dat het overgrote deel van de kiezers kennisneemt van de peilingen. Twijfelaars – en dat zijn er steeds meer – zullen de neiging hebben op de gedoodverfde winnaar te stemmen, zonder zich om de inhoud van diens programma te bekommeren.

De media ten slotte kleden de politici bijna letterlijk uit, in de veronderstelling hen daarmee ’dichter bij de kiezer’ te brengen, wat qua populaire beeldvorming ongetwijfeld juist is maar aan een werkelijke politieke keuze niets bijdraagt.

[...]

De kiezers zijn onvoorspelbaar geworden.