Citaten uit

Kamer kan herrieschoppers heus wel kopje kleiner maken

Parlementaire geschiedenis - Met regels en procedures hield de Kamermeerderheid volksmenners en outsiders onder de duim

Jouke Turpijn, NRC Handelsblad 17 januari 2008

Herrieschoppers in de Kamer zijn van alle tijden. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat de Kamer daar korte metten mee kan maken, meent Jouke Turpijn.

Herrieschoppers als Wilders en Verdonk domineren het parlementaire debat met hun recht-voor-zijn-raaptaal. De gevestigde parlementaire orde heeft daar weinig tegenin te brengen. Maar als de Kamerleden wat vaker in het verleden van het parlement zouden duiken, vinden ze beproefde middelen om het initiatief terug te winnen.

Lastige Kamerleden zijn zo oud als de Kamer zelf. Ook in de negentiende eeuw, toen de regels nog moesten worden gevestigd, probeerden Kamerleden die regels naar hun hand te zetten of te saboteren. Maar anders dan Wilders werden ze klein gehouden door de oudgedienden, meestal liberale parlementariërs die vanaf de grondwetsherziening van 1848 in de Tweede Kamer zaten.
[...]
Zij smoorden iedere vorm van volksmennerij, rumoer en hartstocht in een deken van formaliteiten, procedures en regels, waarbij de Kamervoorzitter dienst deed als ordebewaker.

[ ... ...]

Zo maakten Thorbecke en zijn vrienden het Groen van Prinsterer - de antirevolutionaire voorman die net als Wilders bekendstond als outsider, zij het een deftige - het parlementaire leven onmogelijk door zijn vertoningen te diskwalificeren als nonsens, zeuren en tafelpraatjes. De Thorbeckeanen reageerden zelden inhoudelijk en zwegen Groen dood. Deze verliet in 1865 teleurgesteld het parlement.

[...]

De liberalen schroomden niet de regels anders te interpreteren en schuwden ook andere middelen niet, zoals pesterijen en obstructie.

Dit opportunisme was echter van levensbelang om de parlementaire cultuur te vestigen. Door steeds weer veranderende interpretaties kregen de belangrijkste parlementaire instrumenten en kenmerken tussen 1849 en 1888 de vorm die zij nog altijd hebben: moties, interrupties, enquêtes, interpellaties, amendementen, maar ook de links-rechts verdeling, de vertrouwensregel en de regel dat een minister nooit tegelijkertijd Kamerlid mag zijn.

Opportunisme is een vies woord in de politiek. Maar opportunisme en idealisme gingen in de negentiende eeuw juist hand in hand: het doel heiligde de middelen. In de jaren 1870 trokken de liberalen zich weinig aan van het rumoer van de straat en van nieuwkomers die dat geluid naar de Kamer probeerden te brengen. Deze mannen van gezag geloofden in hun eigen kunnen, identiteit en ervaring, disciplineerden alle politici en bepaalden wat goede politiek was.

Dat kon toen, en dat kan nu ook. Iemand als Wilders zoekt telkens de grenzen van het toelaatbare op in de parlementaire cultuur. Deze grenzen vormen slechts een streep in het zand: een Kamermeerderheid kan ze uitwissen en verleggen waardoor een herrieschopper buiten de orde raakt.

Gezaghebbende Kamerleden hebben in het verleden van de losse streep in het zand een scherp getrokken lijn gemaakt.

[...]

De oude liberalen hadden Thorbecke, maar wie hebben de gevestigde Kamerleden vandaag? Zij hebben in ieder geval elkaar. Kamerleden kunnen deze collegiale band koesteren. Ze zouden veel winnen door zich minder te laten leiden door de kadaverdiscipline van hun politieke partijen en de journalistieke waan van de dag.

De motie die de Antilliaanse Staten op 7 januari aannamen om Hero Brinkman de toegang tot hun gebouw te ontzeggen, laat zien wat een zelfbewust parlement kan bereiken.
Wellicht kan dat iets subtieler, maar als een typering als knettergek je niet bevalt, dan heeft het weinig zin om inhoudelijk te reageren en kan de gevestigde orde het stoute jongetje beter op zijn plaats zetten door de parlementaire regels als strijdmiddel in te zetten.

Wilders zoekt de grenzen op - een Kamermeerderheid kan deze grenzen verleggen en verdedigen. Eventueel doet die meerderheid dat juist door hun veronderstelde saaiheid te koesteren en de degelijkheid van bijna 200 jaar Tweede Kamer te benadrukken. De mogelijkheden om iets aan parlementaire lastpakken te doen zijn legio, zolang de Kamerleden weten dat alleen zij zelf bepalen wat parlementaire politiek is.