Citaten uitDe koran in het Nederlandse islamdebatRuud Peters, ZemZem 3-2007
Het pleidooi van Geert Wilders voor een algeheel verbod op de koran, omdat daarin opgeroepen zou worden tot geweld, kun je natuurlijk, schouderophalend afdoen als een uiting van moslimhaat en xenofobie uit de bekende hoek Toch is er reden om bij stil te staan. Het illustreert namelijk niet alleen het belang van de koran in het in het Nederlandse islamdebat, maar ook de vooronderstellingen waarop veel uitspraken over de koran gebaseerd zijn. Verwijzingen naar de koran kom je regelmatig tegen in het islamdebat,
vooral van de [... voorbeelden ...] Islamcritici gebruiken de koran vaak om aan te tonen dat de islam een gevaarlijke en achterlijke godsdienst is die zich niet verdraagt met westerse waarden en daardoor een belemmering vormt voor integratie. Daarbij spelen twee vooronderstellingen over de relatie tussen heilige geschriften, godsdienstbeleving en het gedrag van gelovigen een rol.
VerscheidenheidOnder moslims bestaat een grote verscheidenheid aan meningen over
rituele kwesties, over de uitleg van de sharia en over theologische
zaken. De formulering en verbreiding van religieuze kennis was en is in
de eerste plaats de collectieve verantwoordelijkheid De godsdienstgeleerden interpreteren de koran en de hadith en komen vaak tot verschillende conclusies. Binnen de orthodoxe islam was en is het geaccepteerd dat er binnen bepaalde grenzen verschillende meningen konden bestaan over de uitleg van de koran, over theologische kwesties en over de regels van de sharia. Op dit laatste gebied werden er zelfs boeken geschreven waarin de verschillende opvattingen op een objectieve manier naast elkaar werden gezet en verklaard. Door de verschillen in interpretatie is de verhouding tussen koranische teksten en de daarvan afgeleide normen gecompliceerd. [*3] Ik zal dat illustreren aan de hand van twee koranverzen die in het publieke debat nog al eens geciteerd worden. [... ... ... ... ...] Controversieel[... ...] Modernistische interpretaties van de koran zijn vaak controversieel
en worden niet Dat sommige meningen wijder verbreid zijn dan andere en als meer gezaghebbend worden beschouwd, is het resultaat van strijd om macht en gezag onder godsdienstgeleerden. Ook het feit dat sommige moslims voor sommige interpretaties door de staat vervolgd en bestraft worden kan niet beschouwd worden als bewijs dat zulke meningen on- of anti-islamitisch zouden zijn. Het toont alleen maar aan dat sommige regimes in de islamitische wereld op politieke gronden bepaalde interpretaties aan de bevolking willen opleggen en andere met geweld willen onderdrukken. Islamcritici gaan er gemakshalve vanuit dat de enige echte vorm van de islam de islam is die gepropageerd en opgelegd wordt door de machthebbers in de islamitische wereld. Modernistische interpretaties kwalificeren ze als 'fantasie-islam', uitgevonden door moslims die nu gedwongen in ballingschap leven of, erger nog, ter dood gebracht zijn voor geloofsafval. Zij noemen dan [.... voorbeelden ...] Maar het feit dat bepaalde opvattingen onderdrukt worden door politieke machthebbers wil nog niet zeggen dat ze on-islamitisch zijn. Ervan uitgaand dat de koran eenduidig is, gebruiken islamcritici de teksten van de koran om een uniforme, maar fictieve islam te construeren. Dit noemen ze de 'echte' of 'zuivere' islam. De gedachte hierachter is dat de islam weliswaar soms enige diversiteit vertoont of gematigd lijkt, maar dat dat slechts schijn is. Onder de oppervlakte bestaat de zuivere, gewelddadige islam, die identiek is aan de letterlijke inhoud van de koran en die op elk moment weer aan de oppervlakte kan komen. Deze zuivere islam kan iedereen leren kennen door de koran te raadplegen. Gelukkig is die in vele talen vertaald. Ook niet-moslims kunnen zo vaststellen of bepaalde doctrines of praktijken zuiver islamitisch zijn. [...] Islamcritici beweren dat de tekst van de koran niet geïnterpreteerd of symbolisch gelezen kan of mag worden omdat voor moslims de tekst geldt als de letterlijke woorden van God en daarom heilig en onaantastbaar is. [*10] Soms wordt daaraan toegevoegd dat dit onaantastbare karakter van de tekst versterkt wordt door de doctrine van de ongeschapenheid van de koran. Dit is sinds de negende eeuw na Chr. de heersende theologische leer na vergeefse pogingen van Abbasidische kaliefen om het mu'tazilitische dogma van de geschapenheid van de koran op te leggen. [*11] De islam, zo wordt gesteld, is essentieel anders dan jodendom en christendom. Deze godsdiensten zouden erin geslaagd zijn zich aan de moderne tijd aan te passen, terwijl dit voor de islam onmogelijk is omdat deze religie teveel vast zou houden aan de letter van de openbaring [*12]. Dit soort beweringen berust op een verwijtbaar gebrek aan kennis. Je hoeft maar een beginnersboek over de islam of de koran open te slaan om te ontdekken dat ideeën over de oorsprong en status van de koran islamitische geleerden er nooit van weerhouden hebben de tekst te verklaren, uit te leggen en te interpreteren. Dat zij daarbij vaak tot diametraal verschillende conclusies kwamen, was algemeen geaccepteerd. RobotHet onaantastbare gezag dat de koran als Gods woord geniet onder
moslims betekent, althans volgens de islamcritici, dat zij de
letterlijke tekst van de koran ook gehoorzamen en als leidraad voor het
leven nemen. Sterker nog, waar het gedrag en de ideeën Wanneer in Nederland jongeren homo's molesteren en mishandelen, dan wordt het zoeken naar oorzaken overgelaten aan sociaalpsychologen en criminologen. Behalve als het gaat om Marokkaanse jongeren, dan wordt meteen hun religie als oorzaak aangewezen. Moslims worden zo afgeschilderd als eendimensionale homines islamici, wier leven en gedrag vrijwel geheel door de religie - lees: de koran - beheerst worden. Zij zijn als het ware robots die geprogrammeerd zijn door de koran. Zulke geconstrueerde personen zijn duidelijk lichtjaren verwijderd van het autonome individu, de intellectueel onafhankelijke held van de moderniteit. Vanuit dit perspectief lijkt de modernisering of liberalisering van de islam moeilijk, zo niet onmogelijk, omdat dit alleen bereikt kan worden door de koran te veranderen. Het grote gezag dat aan de tekst van de koran wordt toegekend zou het voor moslims ook moeilijk maken om kritiek op hun godsdienst te accepteren. Hoe zouden menselijke argumenten ook op kunnen wegen tegen het woord van God? Daardoor is de koran niet alleen een hinderpaal voor modernisering maar ook een obstakel voor wetenschappelijke vooruitgang: ook wetenschappelijke teksten zijn ondergeschikt aan de koran en als ze hiervan afwijken kunnen ze niet waar zijn. [*13] Een punt van kritiek dat bij vrijwel elk islamdebat naar voren komt is dat de islam geen scheiding tussen kerk en staat zou erkennen. De oorzaak wordt ook aan de koran toegeschreven: de koran is niet alleen een religieuze tekst maar ook een politiek en wetgevend document. De islam is dus een politieke religie die een politieke orde voorstaat gebaseerd op de openbaring en geregeerd door goddelijke wetgeving. [*14] Omdat de koran een onveranderbare leidraad zou zijn voor het gedrag van moslims met een absoluut waarheidsmonopolie op elk gebied - dus ook op dat van de politiek - kunnen religie en staat niet van elkaar gescheiden worden in de islam. Als gevolg daarvan zouden moslims de politieke ordening zoals die in de koran wordt voorgeschreven als van hoger orde beschouwen dan de Nederlandse seculiere constitutionele orde. Daarom is er voldoende reden om aan de loyaliteit van moslimmigranten aan de Nederlandse democratische rechtsorde te twijfelen en zou het volgens sommigen wenselijk zijn om een eed op het respecteren van de Nederlandse grondwet te eisen van moslims die de Nederlandse nationaliteit willen verkrijgen. [*15] Duivels dilemmaIn het Nederlandse islamdebat beroepen islamcritici zich dus dikwijls op de koran om , bewijzen te zoeken voor bepaalde vooroordelen over de islam. Daarbij vallen twee punten op.
Voor geen van die opvattingen is veel bewijs te vinden. [...] Godsdienstige teksten, die eeuwen of millennia mee zijn gegaan, hebben dit alleen kunnen doen doordat interpretatie mogelijk was. Daardoor kon de betekenis die aan teksten werd gegeven veranderen en aangepast worden aan de veranderende omstandigheden. [...] Doordat in het publieke debat de migranten uit islamitische landen steeds meer als moslims gedefinieerd worden, zijn de onderlinge nationale, etnische en sociaal-culturele verschillen steeds meer uit het beeld geraakt. Daardoor is de weg open voor stereotyperingen. In plaats van Marokkanen, Turken, Afghanen, wordt nu gesproken over moslims, wier gedrag en denken verklaard kunnen worden uit hun godsdienst en vooral uit de koran. Omdat de koran vertaald is kan iedereen er teksten uithalen om de
stereotypen te schragen. Dat is ook een geliefd gezelschapspel geworden
in Nederland. De problemen bij of het mislukken van hun integratie wordt geheel op het conto van de islam geschreven. Moslims, in de visie van de islamcritici, worden dus geconfronteerd met een duivels dilemma: als zij 'modern' willen worden en willen integreren dan moeten zij of hun religie loslaten of deze hervormen. Maar omdat de islam in deze zienswijze identiek is met Gods woord, zoals neergelegd in de koran, is hervorming en modernisering van de islam onmogelijk en is geloofsafval de enige optie die openstaat. De boodschap is dus duidelijk: in moderne Westerse maatschappijen is geen plaats voor moslims. Wilders' opmerking is vanuit dit gezichtspunt geheel consequent: moslims kunnen zich alleen aanpassen als ze de tekst van de koran veranderen en zich daardoor van hun godsdienst afkeren. Noten & literatuurverwijzingen[Klik op het nummer van de noot om terug te gaan naar de tekst.] [...] [*2] Heel af en toe wordt er wel eens melding gemaakt van de soenna zoals opgetekend in de hadith. Maar dan wordt de tekst van de hadith op dezelfde manier behandeld als die van de koran. [*3] Voor meer voorbeelden, zie R. Peters, 'Hoe koranisch is het islamitische recht?' in: De Koran: ontstaan, interpretatie en praktijk. Red. M. Buitelaar en H. Motzki, Muiderberg 1993, pag. 45-55. [*4] Hans Jansen, HP |de Tijd 7 mei 2004; Afshin Ellian, Brieven van een Pers: Over Nederlands en islamitisch kannibalisme, Amsterdam 2005, p. 237. [... ... ...] [*10] G. v.d. List, Elsevier, 18 juni 2005; P. Cliteur, Trouw, 25 september 2004. [*11] E. Vervaet, de Volkskrant, 20 apri12004. [*12] P. Cliteur, NRC Handelsbladl, 7 juli 2004. [*13] E. Vervaet, de Volkskrant, 20 apri12004. [*14] B.J. Spruyt en G. Wilders, Het Parool, 22 oktober 2004; Afshin Ellian, Brieven vanEenPers, Amsterdam 2005, pag. 238. [*15] E. Vervaet, de Volkskrant, 20 apri12004. |
