Citaten uit

'Hervorm het denken en spreken over veiligheid en terrorisme'

Frank van Lierde, ZemZem # 3-2008

Antropoloog Jeff Halper voert al drie decennia strijd tegen de Israëlische veiligheidsobsessies en controlepolitiek. In  1997 richtte hij ICAHD op, het Israeli CommitteeAgainst Housing Demolitions. 

Frank van Lierde ging met hem op pad.

[...]

Jeff Halper [...] is een zestiger, afkomstig uit Minnesota (VS) [...]. Als linkse joodse intellectueel vertrok hij in 1973 naar Israël, werd Israëli, studeerde er, en tot een paar jaar terug doceerde hij antropologie aan de Ben Gurion Universiteit. Maar de academicus is ook vredesactivist.  Begrippen als 'terrorisme' en 'veiligheid', fluwelen aambeelden waarop Israëlische leiders hun staatspolitiek hebben gesmeed, deconstrueert hij minutieus. 

In zijn analyse staat het Israëlische anti-terreurbeleid niet voor het creëren van veiligheid, maar voor het creëren van onomkeerbare facts on the ground door middel van nederzettingen, het werpen van een ijzeren net over de bezette gebieden (matrix van controle), en het voeren van een beleid van actieve 'onderontwikkeling' in de Palestijnse gebieden. 

[...]

'Was ik een Palestijn geweest, dan was ik niet negen keer gearresteerd maar negen keer met scherp beschoten. De rechter legt me regelmatig een taakstraf op, civil service. Ik vertel dan altijd dat dat juist mijn werk is.' 

Met zijn organisatie ICAHD verzet Halper zich vreedzaam tegen de bezetting en tegen de afbraak van Palestijnse huizen op de Westelijke Jordaanoever, in de Gazastrook en in Oost-Jeruzalem. Drie jaar geleden droeg het American
Friends Service Committee hem voor voor de Nobelprijs voor de Vrede, maar in Israël staat hij te boek als terroristenaanhanger en Arab sympathizer. 

[...]

In augustus vorig jaar voer hij (als enige Israëli) met andere
activisten met de ss Free Gaza vanuit de haven van Cyprus naar de haven van Gaza om er de bezetting en de belegering te doorbreken. Dat Halper en kompanen konden aanmeren in de strook die al sinds 2007 door Israël ter land, ter zee en in de lucht hermetisch wordt gecontroleerd; waar Israël gaat over de doorgang van mensen, goederen, brandstoffen, levensmiddelen, ambulances en humanitaire hulp; waar de Palestijnen na de terugtrekking van Israël, hun eigen baas zouden zijn; waar in geen jaren een buitenlands civiel schip de trossen heeft kunnen of durven uitgooien, was een wonder. 

'Dat is het mooie van geweldloos activisme, je wint hoe dan ook,' grinnikt Halper. 'Als we waren tegengehouden hadden we met veel tamtam de door Israël ontkende bezetting van de Gazastrook aangetoond.' 

Bij het verlaten van de Gazastrook over land, werd Halper opgepakt. Het deert hem niet. 'Ik kan niet passief toekijken hoe mijn regering een ander volk te gronde richt. Het gaat om mijn rechtsgevoel; om de essentie van mijn profetische joodse geloof, mijn joodse cultuur en mijn morele waarden. Zonder die waarden is Israël niet joods, maar Spartaans,  machtig en leeg. 

Halper neemt me mee naar de heuvels ten oosten van de stad. Dertigduizend huizen dreigen er te worden afgebroken.

[... ... ... ... ...]

Zelfhaat 

De weerstand die Halper met zijn organisatie oproept in Israël is enorm.

[...]

Halper is iemand die demaskeert. Niet alleen vertelt hij een verhaal dat maar weinig Israëli's willen horen, hij fileert ook het standaarddenken over veiligheid en terrorisme in het Midden-Oosten sinds 9/11.

De war on terror en het militaristische veiligheidsdenken tasten niet alleen de rechten van Palestijnen aan, ze hollen Israël uit. En hoezeer Rusland, China, Birma, Sri Lanka, India, Israël, Groot- Brittannië of de VS elkaar politiek ook op afstand houden of in de armen sluiten, al deze staten gebruiken de war on terror als wig voor hun interne of internationale machtspolitiek, als ijzeren handschoen om zich vast te klampen aan hun soevereiniteit, en als  rookgordijn om de politieke eisen en de maatschappelijke en menselijke aspiraties en grieven achter verzet, geweld of terrorisme niet te hoeven zien. Met andere woorden, conflicten de-politiseren is een ultieme vorm van machtspolitiek. 

[...]

Halper is geen defaitist, hij zoekt wel degelijk
een uitweg. Om de Israëlische onderdrukkingspolitiek een halt te kunnen toeroepen, moet de internationale 'burgerbeweging' meer spierkracht tonen.
[...]
De burgerbeweging moet zich ook opstellen als internationale constructieve macht, die een plaats aan tafel opeist tussen staten en corporaties op het hoogste niveau en die een beslissende stem laat horen als gaat om de menselijke invulling van politiek en militair vervuilde kernbegrippen als vrede, veiligheid en terreur. 

Door, zichzelf consequent te poneren als  k1eine democratische natie die het slachtoffer is van Arabisch terrorisme, heeft Israël een veiligheidsbeleid en een angstmythe kunnen creëren waarin het fysieke feit van de bezetting, volgens Halper de kern van het conflict, is uitgewist -- 'er is geen bezetting, er zijn "betwiste" gebieden.' 

De veiligheidspremisse is dat moslims als geheel en Palestijnen in het bijzonder moordlustige vijanden zijn. Veiligheid verplicht Israël tot totale controle.
[...]
Halper is radicaal in zijn verwerping van die uitgangspunten. Er is volgens hem zelfs geen sprake van both sides in het Israelisch-Palestijnse conflict die in gelijke mate bijdragen aan het conflict en dus in gelijke mate verantwoordelijk zijn voor een oplossing. 

Halper: 'Natuurlijk, veiligheidseisen zijn legitiem, voor Israël net als voor elk ander volk of elke andere staat. Maar er is hier sprake van een fundamentele machtsongelijkheid. Israël is een internationaal erkende staat met een nucleaire, militaire en economische overmacht in de regio en het heeft de onvoorwaardelijke steun van de grootste wereldmacht. Het bezet het land van een stateloos, geïsoleerd en gebroken volk zonder enige politieke slagkracht. Alleen Israël, als bezettende macht, kan beslissen over het einde van de bezetting, en dus over het einde van het conflict.' 

Volgens Halper betekent vrede voor de gemiddelde Israëli dat je Palestijnen met een minimum aan land tevreden stelt om terrorisme maximaal te kunnen voorkomen. 

'Hij of zij heeft geen idee van het controleapparaat en de controlemechanismen waarmee Israël de Palestijnen in de greep houdt. Laat staan van de bezetting. De enige geruststellende boodschap die men wil horen is dat er aan de veiligheid van het joodse volk wordt gewerkt.' 

Achter die geruststellende gedachte gaat een realiteit schuil
die Halper steevast omschrijft als matrix van controle. De situatie is vergelijkbaar met een groot gevangeniscomplex, waar je met een gecalculeerd minimum aan bewakers, in bezit van  de sleutels en van de controletorens, een overmacht aan gedetineerden in verschillende cellen in bedwang kunt houden.

Getto's

Halper onderscheidt verschillende lagen in deze matrix. Ten eerste is er de geografische controle over de bezette gebieden door middel van fysieke aanwezigheid. Op de Westelijke Jordaanoever zijn duizenden Palestijnse woningen verwoest of afgebroken. Ze hebben plaatsgemaakt voor ongeveer 150 duizend in ruim tweehonderd nederzettingen, strategisch verdeeld in vijf concentratiegebieden: 

[...]

Deze nederzettingen zijn met elkaar verbonden door 29 hoofdwegen en hun zijwegen, alleen toegankelijk voor Israëli's. Voor elk van deze wegen gelden 'sanitaire zones' waarvoor een bouwverbod geldt: van 75 meter voor kleine wegen tot kilometers bij snelwegen. Tussen en rond de nederzettingen ligt een netwerk van militaire zones en zones die als industriegebieden of natuurgebieden zijn aangemerkt, stuk voor stuk no go areas voor de Palestijnse bevolking. 

Waterbronnen en gebieden rijk aan grondstoffen vallen onder Israëlische controle. Als deksel op de pot dient de Muur, nu al meer dan 700 kilometer lang en dagelijks groeiend volgens een grillig patroon. 

Naast geografische controle zijn er een bureaucratische en een legalistische matrix: een doolhof waar elke boer, ondernemer, of zelfs maar iemand die zijn familie in een naburig dorp of stadsdeel wil bezoeken, in verstrikt raakt. Voor elke bouw-, werk- of handelsvergunning moet toestemming worden gevraagd aan de Israëlische civiele administratie, een bestuursorgaan dat door militairen wordt geleid. Grote delen land zijn als militair, industrie- of
landbouwgebied aangemerkt. Gevolg voor de Palestijnen is dat ze moeten leven in onderling afgescheiden, goed te controleren maar onleefbare getto's. 

Ten slotte is er de derde laag van fysiek geweld om de matrix te handhaven en uit te breiden: vernederingen, fysieke intimidatie bij militaire grens- en checkpoint controles in Palestijns gebied, martelpraktijken in detentiecentra op grote schaal, targetted killings, bruut geweld van kolonisten en de inzet van infiltranten en 
collaborateurs. 

Politieke angel

Volgens Halper is de Westelijke Jordaanoever verworden tot een verzameling Arab warehouses. Israël meent met deze 'opslag' geen tijdelijke maatregel te hebben genomen, maar een permanente oplossing te hebben gevonden die een al te zichtbare golf van etnische zuivering onnodig maakt en die de politieke angel haalt uit de vastberadenheid van de Palestijnen om in weerwil van alles op hun land te blijven. 

In The Jerusalem Post van 21 mei 2004 stond een artikel van Arnon Sofer, professor geografie aan de Haifa Universiteit en de 'intellectuele vader' van het afscheidingsbeleid van Ariel \ Sharon. Het artikel geeft aan hoe extreem het denken is dat ten grondslag ligt aan de mythe van de angst en de matrix van controle: 

'When 2.5 million people live in a closed-off Gaza, it's going to be a human catastrophe. Those people will become even bigger animals than they are today, with the aid of an insane fundamentalist Islam [ ... ]. It's going to be a terrible war. So if we want to remain alive, we will have to kill and kill and kill. All day, every day. If we don't kill, we will cease to exist. The only thing that concerns me is how to ensure that the boys and men who are going to do the killing will be able to return home to their families and be normal human beings.' [*] 

[* The Jerusalem Post, 21 mei, 2004, pag. 9]

Deze woorden waren in 200 nog een vooruitblik. Inmiddels kunnen we zo'n drie jaar terugblikken op de dagelijkse realiteit in met name de Gazastrook. 

Sofers apocalyptische Schwarmerei (met religieuze Armageddon-retoriek) steekt schril tegen de humane en taaie vindingrijkheid van anderhalf miljoen Gazanen. De beesten zijn jongens en meisjes, mannen en vrouwen, die hun leven bij elkaar scharrelen met stukjes niets of bijna niets, die steeds maar weer een vorm van samenzijn, van onderwijs, van onderlinge zorg, van wonderlijke dagelijksheid optuigen, in een kooi waarin alle bestuur van bovenaf zoek is. 

[...]

Alessandro Petti [...] beschrijft hoe Palestijnen, boeren, ondernemers, taxichauffeurs, jongetjes, meisjes, voortdurend creatieve manieren zoeken om versperringen, blokkades en controles te omzeilen. De Israëlische grensmachine (combinatie van de Muur, voor Palestijnen verboden wegennetwerken en versperringen die de Palestijnse gebieden in hun totaliteit omspannen) is volgens Petti het prototype geworden van een biopolitieke architectuur: een systeem van ontsluiten, afsluiten en opsluiten dat de fysieke bewegingsstroom van mensen  reguleert op basis van geboorte en ras. 

In dit territoriale systeem bestaat het exclusieve netwerk van forten / nederzettingen, gericht op doorstroming en connectie, bij de gratie van de geïsoleerde enclaves waar beweging een kwestie is geworden van toestemming. Regels en infrastructuur van deze steriele segregatie zijn ondoorzichtig: de meeste verboden en geboden zijn gebaseerd op niet te achterhalen mondelinge militaire bevelen, veel controleposten en versperringen zijn mobiel en vormen een reizend grenzencircus. En terreur die voortkomt uit wanhoop heeft een sociale en politieke bodem die met geen aanscherping van militaire veiligheidsmaatregelen is weg te slaan. Het is zoals Desmond Tutu op 3 december 2008 zei, op de tweede Burgerschapslezing in Den Haag: 'Je zult de oorlog tegen terrorisme nooit winnen als er omstandigheden blijven bestaan die mensen wanhopig maken.'

[... ... ...]

Zolang deze ongewenste elementen hun bevlogen spel van verzet en overleven blijven spelen, heeft de matrix van controle niet het laatste woord. Zij leren ons, burgers in 'veilige' landen waar de trias politica nog op haar benen schijnt te staan, een dure les. Wees op je hoede als je liberale, democratische overheden, schermend met de drie-eenheid van Veiligheid, Angst en Terrorismebestrijding, op kleine schaal en in stille hoek werken aan de grote scheiding van Goed en Kwaad.