Citaten uit

Gezocht: een nieuwe Henry Ford

Superkapitalisme

De droom van welvaart en geluk voor iedereen werd verstoord door de corpocratie van bedrijven die alles bepalen. Directie, haal een filosoof in huis.

Ewald Engelen, NRC Handelsblad 4 januari 2014

[... ... ...]

Vijf jaar na de grootste financiële crisis sinds 1930 [...] ruim vijf jaar na Lehman, is het zonneklaar dat dit niet zomaar een crisis is, maar een systeemfout die tot in de haarvaten van het kapitalisme reikt.

Vanaf 2008 is de suikerlaag van schuldgedreven welvaartsgroei weggesmolten en is de ruïne van het sociaal contract tussen kapitaal en arbeid dat verzorgingsstaat heet, in al zijn naakte pijnlijkheid blootgelegd.

De neoliberale utopie

is voor een groeiend aantal Westerse burgers op een doffe teleurstelling uitgedraaid.

Zeker, een mobieltje kost een habbekrats, roaming is gratis en we kunnen overal pinnen. Maar

En dan is er nog het loden gevoel in de maag als we piekeren over het armzalige toekomstperspectief van onze eigen kinderen – zeker als zij de boot in de vorm van een studie bedrijfskunde, accountancy, rechten en economie hebben gemist.

De staat, die zich na een kwart eeuw nationalistische slachtingen als beschermheer van kwetsbare burgers had opgeworpen, danst alweer dertig jaar rond het gouden kalf van directe buitenlandse investeringen.

Burgers hebben de parlementaire democratie en de illusie van medezeggenschap gekregen, maar het grootbedrijf heeft de macht van chantage (‘anders verkassen wij’) en voert daarmee in feite het laatste woord. Zo is in dertig jaar een landschap ontstaan dat naadloos op de wensen van de bestuursvoorzitter is toegesneden.

U vraagt, wij draaien. Welkom in Corpocratië.

[... ... ... ...]

Corpocratië is een wonderlijk land.

Daar betalen de machtigsten de minste belasting en de machtelozen de meeste. Daar dragen de grootste profiteurs van publieke investeringen in de materiële en immateriële infrastructuur het minste af en de kleinste het meeste. Droeg het bedrijfsleven in 2000 nog voor tien procent bij aan de Nederlandse schatkist, in 2013 was dat nog maar vier procent.

De keerzijde zijn scherp gestegen tarieven: voor u en voor mij. Terwijl Unilever, Shell, Philips, Heineken – om maar te zwijgen van de Nederlandse grootbanken – toch echt hun mondiale succes danken aan

Maar wij draaien voor het onderhoud op.

[Grenzen in zicht]

Ondertussen komen de grenzen van dit parasitaire verdienmodel in zicht. De inkomensongelijkheid loopt scherp op – en dat roept de prangende vraag op wie er eigenlijk van de neoliberale utopie heeft geprofiteerd.

Dat is het wel zo’n beetje.

De Europese en Amerikaanse middenklasse bijt al tien jaar (hier) en twintig jaar (daar) op een houtje. En dan heb ik het nog niet over de onderklasse die zowel hier als daar het nakijken heeft.

[...]

[Giftig mengsel]

De combinatie van loonmatiging, arbeidsmarktflexibilisering en belastingontwijking is een giftige. Neem Nederland.

Terwijl inwoners zuchten onder torenhoge hypotheekschulden, als gekken afbetalen op gezonken onroerend goed en ook nog eens moeten opdraaien voor de publieke kosten van een bancair privéfeestje, zit het grootbedrijf op een historisch ongekende berg spaargeld:

En wat doet het bedrijfsleven?
Het investeert niet in het thuisland, niet in onderzoek en ontwikkeling, niet in de eigen werknemers. Nee, het doneert de winsten aan de aandeelhouder – na uiteraard eerst de eigen bestuurders flink te hebben gespekt.

[...]

Het tekent de absurditeit van Corpocratië.

[... ...]

Het kapitalisme loopt in de eenentwintigste eeuw het gevaar alsnog aan zijn eigen paradoxen ten onder te gaan. Enquêtes leren dat schulden, werkloosheid en sociale daling onderwerpen als migratie, integratie en Zwarte Piet al geruime tijd van de agenda hebben verdreven. Het wachten is op de politieke entrepreneur die deze zorgen mobiliseert. En in een mondiale onderbestedingscrisis kan het dan snel gaan.

Dat zouden ze in Davos toch ook moeten snappen. Eigenlijk zou de Henry Ford van de eenentwintigste eeuw allang moeten zijn opgestaan. De achturige werkdag van vijf dollar waarmee Ford honderd jaar geleden in een klap het arbeidsloon verdubbelde, was gebaseerd op het proto-Keynesiaanse inzicht dat omzet en winst koopkrachtige vraag vereisen. Alleen als Ford zijn mensen goed betaalde, konden ze zo’n zwart T-Fordje kopen. Daarmee stond hij aan de basis van ons naoorlogs sociaal contract en redde hij het kapitalisme van Marx’ voorspelling.

Anno 2014 staan we voor dezelfde vraag: hoe kunnen we kapitalisme dienstbaar maken aan de burgers?

Het antwoord is niet ingewikkeld.