Citaten uit

Een vreedzame Turkse revolutie in de wereld

De Turkse islamgeleerde Fethullah Gülen opent over de hele wereld scholen. Leidt hij een ‘onderwijs jihad’ of is hij juist het antwoord op radicale islam?

Bram Vermeulen, NRC HAndelsblad, 16 november 2010

[... ... ...]

Gülen is een Turkse islamgeleerde die sinds twaalf jaar in zelfverkozen ballingschap verblijft in de Verenigde Staten. Hij is schrijver, dichter en denker en presenteert zichzelf als pleitbezorger van ‘intellectuele verlichting’, tolerantie en vreedzame dialoog tussen alle geloven, tussen Oost en West.

Net als in Turkije zelf is er hier wel wantrouwen uitgesproken in Gülens bedoelingen. De Tweede Kamer was in 2008 ongerust en Leefbaar Rotterdam diende met succes een motie in waarin het stadsbestuur werd opgeroepen onderzoek te doen naar de „sektarische beweging die de islamisering van de samenleving nastreeft”. Maar een mede door de AIVD uitgevoerd onderzoek leverde geen feiten op die daarop duidden. Toenmalig minister van Wonen, Wijken en Integratie Van der Laan omschreef het Gülen-netwerk destijds als een losse alliantie van onafhankelijke instituties eerder dan een beweging.

Zijn filosofie staat aan de basis van duizenden scholen, universiteiten en stichtingen in Turkije en daarbuiten. Onderwijs ziet hij als de motor van de realisering van zijn idealen. Zijn broederbond wordt vergeleken met de islamitische variant van het christelijke genootschap Opus Dei en spreidt zijn vleugels steeds verder uit. Zijn scholen zijn nu te vinden in tachtig landen.

„Fethullah Gülen is mijn grote inspirator”, zegt Ayhan Cetin (35), die samen met acht andere Turken de school in Kaapstad bestiert. De muren van de school zijn behangen met geboden als bescheidenheid, broederschap en eerlijkheid. De leraressen dragen hoofddoeken. Anders dan in Turkije is dat in het Zuid-Afrikaanse onderwijs toegestaan. „Wat is ons masterplan?”, vraagt de schooldirecteur. „Dat al deze studenten later op belangrijke posities in de samenleving terecht komen. Succesvol, geschoold met onze normen en waarden. Dat betekent eerlijke mensen, op belangrijke posities.”

Zap van de school in Kaapstad naar een restaurant in Istanbul. Daar zit de schrijver Merdan Yanardag die een woordenwaterval nodig heeft om het gevaar van de Gülen-beweging te typeren. Hij schreef het boek ‘Hoe Turkije werd bezet’. Daarin stelt hij dat Gülen aan het hoofd staat van een „illegale organisatie met een geheime politieke agenda”.

[...]

Hij waarschuwt:

„De organisatie is niet zo vreedzaam en gematigd als zijn aanhangers zelf zeggen. De aanhangers van Gülen hebben alle organen van de staat geïnfiltreerd, ze hebben zich in alle poriën van het politiesysteem gemanoeuvreerd. Ze willen de macht.”

[... ...]

De paranoia over Gülen heeft een Turkse context. De oude elite van seculiere Turken vreest de opkomst van de gelovige middenklasse die ruim is vertegenwoordigd in zowel de beweging van Gülen als de AK-partij. Onderwijs staat aan de basis van dat succes, vrome Turken zijn nu zichtbaar in de top van alle sectoren. Maar de angst leeft ook in het buitenland.

Gülen zelf zegt zich niet met politiek te willen bemoeien. Hij bevordert

„het vreedzaam samenleven van tegenstrijdige ideeën, niet willen veranderen maar accepteren”.

Hij veroordeelde eerder dit jaar wel de anti-Israëlische houding van de Turkse regering en riep op tot dialoog. Hij leidt een teruggetrokken bestaan in de VS.

[... ...]

De terugkeer van Gülen naar Turkije zou volgens hem „te veel lijken op de terugkeer van ayatollah Khomeiny naar Iran. Dat wil hij voorkomen.”

Bewijzen dat de beweging actief islamiseert zijn er niet. In Pakistan en Afghanistan worden zijn scholen geroemd als succesvolle tegenhanger van islamitische scholen die haat tegen het Westen prediken. Westerse wetenschap en oosterse religie zijn geen tegenstellingen van elkaar is daar het motto.