Koning Kind

Citaten uit

Koning

Hoe wij onze kinderen suf verwennen

Door Jean-Pierre Geelen

HP/De Tijd, 9 juni 2000

Niets is te dol voor onze kinderen.
Ouders hebben meer geld en minder kroost dan vroeger, en dus is de aandacht maximaal.
Kinderen worden bedolven onder speelgoed en exclusieve kleding, en pretparken strijden om het hardst, het grootst, het snelst en het leukst.
De kindercultus in kaart gebracht.

Precies een jaar bestaat de winkel nu, op het Amsterdamse Java-eiland: 'Keet in huis', een 'lifestylewinkel voor kinderen tot tien jaar'. Eigenaresse Denise van Poppel wil het best toegeven: de tijd was er rijp voor; iets als dit was nog maar een paar jaar geleden ondenkbaar geweest. En wat is 'dit' dan wel? Een winkel met 'de leukste spullen op kindergebied, bedacht vanuit de kindergeest, zonder kinderachtig te zijn', zoals de winkelgids het omschrijft.

De (alleenstaande) ouder vindt bij Keet in huis eigenlijk alles voor zijn kleine schattebout. Het is wat je noemt 'een betere zaak'. [...] De kleintjes krijgen en hebben niet alleen meer, de cadeaus waarmee ze worden overladen, zijn ook steeds prijziger geworden.

[...] Wie in staat is kinderen en ouders nog enigszins te verrassen met iets nieuws en bijzonders, heeft goud in handen. Al is die opdracht niet makkelijk: veel kinderen hebben alles al. [...]

Keet in huis is lang niet de enige winkel waar het kind tot koning is verheven. Steeds meer bedrijven ontdekken de bijna ongeremde lust waarmee wij kinderen bedelven onder steeds luxere cadeaus en gebruiksartikelen. Ouders hebben meer geld en minder kinderen dan vroeger, en dus is de aandacht voor het kind maximaal. Een kind moet tegen waardig in ideale omstandigheden worden grootgebracht, zo is de langzaam gegroeide overtuiging en dus is geen uitgave meer te veel, zolang het de ontwikkeling van de kleine volgens de ouders maar bevordert.

Op de golven van die kinderliefde ontstaan en gedijen aparte winkels voor kinderbrillen, kinderschoenen - kleding, en kinderkappers. In de provincie verschenen complete babyhallen en -parken. waar de aanstaande ouder in één keer de gehele uitzet voor het kind aanschaft. Bij de exclusievere zaken kan de klant met gemak twintig mille neertellen voor een speciaal op maat en wens ontworpen kinderkamer. [...]

Dat de status van het kind de koninklijke hoogte benadert, is op vele terreinen waarneembaar. Misschien nog wel het duidelijkst in de pretparkindustrie. Er komen steeds meer attractieparken bij en ze trekken ook steeds meer bezoekers. En ze strijden allemaal om het hardst, het grootst, het snelst en het leukst

De Efteling, een klassiek hoogtepunt uit de jeugd van de huidige dertiger of veertiger, is allang niet meer het domein van Holle Bolle Gijs ("Papier hier!"), Lange jan of de Dansende Schoentjes. Het is van het aloude sprookjespark meer en meer een 'echt' pretpark geworden, met spectaculaire wildwaterbanen en een reusachtige bewegende pagode. Een dag is ook niet meer genoeg om het allemaal te ondergaan. Vandaar dat pal duurnaast het Sprookjeshotel verrees, een overnachtings-gelegenheid compleet met themakamers en -suites waar de Boze Stiefzuster en Assepoester rondlopen en een deftige lakei de hooggeëerde kids voorziet van kaboutersoep, heksenvingers en naar keuze samengestelde kinderijsjes.

In de strijd om nóg groter en nóg spectaculairder veranderde voormalig attractiepark Wallibi in Biddinghuizen onlangs in Six Flags Holland. Sindsdien worden de kinderen er in het Loony Tunes-themapark verwelkomd door Amerikaanse helden als Bugs Bunny, Batman, Tweety en Sylvester. Zelfs de nogal positief getoonzette, recente pretparkentest van dagblad Trouw klaagde over 'een kale boel', 'peperdure souvenirs' en lange wachttijden bij topattracties als achtbanen.
Dat alles, en de toegangsprijs van 39 gulden per persoon, kan niet verhinderen dat de bezoekersaantallen massaal zijn. Op Hemelvaartsdag maakten de verkeersberichten op de radio
in elk geval melding van een file van zeventien kilometer voor het attractiepark.

En welk kind is eigenlijk nog niet naar Disneyland bij Parijs geweest? De prijzen zijn er schikbarend - voor een weekendje is een gemiddeld gezin al gauw veel meer dan duizend gulden kwijt - maar wat maakt het uit? [...]

Thuis ontaarden al sinds enige jaren de verjaardagsfeestjes van kinderen in ware prestigegevechten tussen vooral de ouders van de feestvarkentjes. De tijden van een paar spelletjes met een stuk taart erbij zijn allang voorbij, tegenwoordig moet het minstens een verzorgd middagje McDonald's zijn, met clown, frites, frisdrank, ballenbad en de 'Happy Meal-doos met verrassing'. Niet hét toonbeeld van fantasie, maar wel populair. Zo populair zelfs dat de kans groot is dal sommige gaste verveeld zullen roepen: "Alweer?"

KIND & KONINKRIJK

De industrie heeft de lucratieve kindermarkt. Enkele cijfers, afkomstig uit recente publicaties en onderzoek.

	De speelgoedketens Bart Smit en Intertoys zetten vorig jaar 3,9 miljard gulden om, drie procent meer dan het jaar daarvoor.
	Vorig jaar werden 200,000 kinderen geboren, het grootste aantal sinds 1972. Ter vergelijking: in 1983 werden er nog 170;000 geboren.
	KinderNet 5, de best bekeken jeugdzender op televisie, besteedt vijf procent van de zendtijd aan (kindgerichte) reclame. De meeste kijkertjes zappen daarbij niet weg.
	Zes- tot elfjarigen krijgen gemiddeld 308 gulden per jaar zakgeld, wat zij besteden aan respectievelijk speelgoed, snoep en cadeautjes. Twaalf- tot veertigjarigen hebben 633 gulden te besteden, respectievelijk aan muziek, cadeautjes, snoep, software en uitgaan.
	Dertig procent van de kinderen tussen zes en elf jaar gebruikt speciale kindertandpasta; jaarlijks geeft deze leeftijdsgroep drie miljoen gulden uit aan cosmetica. Twee procent van hen bezit een elektronische agenda.
	Een op de tien kinderen heeft forse invloed op de keuze bij welke supermarkt die dag de boodschappen gedaan gaan worden, Enig-kinderen hebben een grotere invloed op het koopgedrag van hun ouders dan kinderen met broertjes of zusjes. Bijna een kwart van de ouders neemt hun kind mee naar de supermarkt, in de wetenschap dat het zal gaan vragen om bepaalde artikelen.
	Wanneer een winkel of fabrikant acties richt op kinderen, zullen twee van de drie kinderen proberen hun ouders over te halen tot aanschaf van het artikel. Vooral aanbiedingen met ('gratis') cadeautjes zijn populair.Slechts tien procent van de ouders staat uitgesproken negatief of positief tegenover zulke acties. Maar liefst driekwart van hen staat 'neutraal' tegenover kindgerichte acties.

[...] Intussen schieten kinderparty-bedrijfjes als paddestoelen uit de grond. Omdat het als drukbezette ouder nu eenmaal niet gemakkelijk meer is nog origineel uit de hoek te komen, zijn zulke bedrijfjes met pasklare programma's inclusief clowns-attracties en goochelshows -een welkome aanvulling op de fantasie.

Over verjaardagen gesproken: de traktatie op school is het stadium van het blokje kaas ook weer voorbij. Voor ouders bestaan tegenwoordig boekwerken met '100 traktatietips'. Sindsdien zitten zij ruim van tevoren kartonnen konijntjes uit te knippen om ze kunstig om te vouwen tot een pakketje waarin een zakje chips, een dropveter én een klein speeltje verscholen zitten. De verjaardag van je kind moet tenslotte wel iets bijzonders blijven. [...]

Ook in de kinderopvang is inmiddels de luxe doorgedrongen. Er bestaan nu kinderhotels voor nul tot vierjarigen (120 gulden per nacht) en crèches voor yuppen die klassieke muziek noodzakelijk achten voor hun allerkleinsten.

Ook op het immateriële vlak mag het ons kind aan niets meer ontbreken, De kleinen mogen naar hartelust op les en clubs, tot het oneindige toe [...]

De ontwikkeling van het kind, dat is misschien wel waar het allemaal om gaat. Want als het kind iets moet tegenwoordig, dan is het wel zich ontwikkelen, maakt niet uit tot wat. Annabel en Sanne mag geen strobreed in de weg gelegd. [...]

Uiteraard laten de industrie en de bijbehorende marketing niet na handig in te spelen op de kindercultus. [...]

En gelijk hebben ze. Want de kindermarkt is een goudmijn. [...]

De kunst voor de fabrikant is het om the talk of the schoolyard te worden, dan gaat de rest vanzelf. [...]

Met behulp van geraffineerde technieken weet de industrie het kind zelf te bereiken. Natuurlijk is reclame belangrijk, vooral tussen zeven en acht uur 's morgens op de kinderkanalen van de televisie. Op dat moment hebben pa en ma immers wel wat anders aan hun hoofd dan zich met kind en televisie te bemoeien. Bewuste schaarste kan helpen, zoals bij de Furby bleek. En, ook erg handig, de school betrekken bij een trend, zoals zoutjesfabrikant Smith in zakken chips onlangs 'punten' verstrekte waarmee scholen met korting boeken konden aanschaffen. [...]

Trends en rages volgen elkaar steeds sneller op en kennen hun grilligheden - des te moeilijker voor de fabrikant om er tijdig op in te spelen. [...]

Het behoeft geen nadere uitleg dat zulke collectieve gektes en manies alleen welig kunnen tieren in een omgeving waar elke wens van het kind in vervulling gaat. Een omgeving, kortom, waar het kind koning is. Maar hoe vaart het kind zelf eigenlijk bij zijn pas verworven status?

Orthopedagoog R. de Groot is secretaris van de Nationale Speelraad, een onafhankelijke werkgroep van pedagogen en psychologen die zich bezighouden met de wereld van het
speelgoed. Elke vijfjaar doet zijn werkgroep onderzoek naar het koopgedrag van ouders.

"De belangrijkste doorbraak van de laatste tijd is dat speelgoed uit de cadeausfeer is gekomen. Kinderen krijgen niet alleen meer speelgoed bij wijze van cadeautje met Sinterklaas en hun verjaardag, maar ook op allerlei andere momenten: wanneer vader op zakenreis is geweest, wanneer opa en oma langskomen."

Op zichzelf vindt De Groot dat een goede ontwikkeling. want speelgoed is 'gereedschap voor het spel' en spel is nu eenmaal belangrijk voor een kind. Maar, benadrukt hij, aan de huidige ontwikkelingen kleven wel enkele serieuze bezwaren.

"Uit onderzoek blijkt dat slechts dertig procent van de ouders wezenlijk geïnteresseerd is in de kwaliteit van het speelgoed. Voor verreweg de meesten is een cadeau geven een kwestie van naar de winkel gaan en betalen. Goede voorlichting bestaat nauwelijks meer: bij zaken als Bart Smit, Intertoys en andere grote winkels wordt de klant geholpen door twintigjarige verkoopster zonder enige kennis van zaken over wat bij een kind past en wat de mogelijkheden van bepaald speelgoed zijn,"

Ook blijken ouders ongelofelijk modegevoelig te zijn, volgens De Groot.

"Ze willen kennelijk graag dat hun kind niet achterblijft bij zijn vriendjes en vriendinnetjes. En dus geven ze hun eigen kind ook die schandalig dure Furby. Tamagotchi of Pokémon-set, zonder zich af te vragen wat er eigenlijk de werkelijke speelwaarde van is. Die is namelijk vrijwel nihil."

De gevolgen van dergelijk gedrag zijn voor de orthopedagoog duidelijk.

"Door al die mooie merkkleding, TV's en stereo's die de kinderen tegenwoordig krijgen, leren zij vooral dat ze nergens meer moeite voor hoeven doen. Nu alles moeiteloos naar ze toe komt, zonder dat ze er bijvoorbeeld voor moeten sparen, worden kinderen eerder egocentrisch en egoïstisch zelfs."

De Groot is niet de enige die zulke gedragsveranderingen bij de jeugd signaleert.

In haar boekje Monsters van kinderen, draken van ouders laat journaliste Mirjam Schöttelndreier een
schooldirecteur aan het woord over gedragsproblemen van kinderen.

"Volgens mij komt dat doordat ze thuis te veel aandacht krijgen. Veel kinderen kunnen er niet mee overweg, dat er in de klas nog dertig anderen zitten."

Volgens De Groot is het 'verwennen' van kinderen vooral iets van de zogeheten lower- en middle -class-families, voor zover dat onderscheid bestaat. "Ook die families hebben het nu beter dan vroeger, en daar vinden de ouders: 'Vroeger had ik niet veel; mijn kind moet nu alles krijgen"' Deels vloeit de verwennerij ook voort uit schuldgevoel: steeds meer moeders zijn gaan werken, waardoor ouders minder tijd aan hun kind te besteden hebben. Dat wordt gecompenseerd met cadeaus en andere vormen van bijzondere aandacht.

Kinderen die het aan niets meer ontbreekt, leren nooit eigen verantwoordelijkheid te dragen, zegt De Groot.

"Als zij als kind al nooit voorzichtig of zuinig hoeven te zijn, omdat voor alles wat kapot is toch weer vanzelf iets nieuws verschijnt, geeft dat later alleen maar problemen. In de puberteit worden zij alleen maar opstandiger, als gevolg van te weinig verantwoordelijkheidsgevoel. Ik ben ervan overtuigd dat er een link ligt tussen de tegenwoordige rellen en het vandalisme van de jeugd enerzijds en het ontbreken van die verantwoordelijkheid tijdens hun jonge jaren anderzijds. Zie ook de spectaculaire stijging van het aantal ADHD-gevallen, .de onhandelbare kinderen: dat heeft hiermee te maken."

Of het nu allemaal erg is of niet, die overvloed en aandacht, maakt in feite niet uit. De ontwikkeling heeft zich voltrokken en lijkt niet meer te stuiten. We zijn met z'n allen nu eenmaal rijker en welvarender geworden, en waarom zou het kind daar niet gewoon van mee mogen profiteren? Het heeft niet veel meer gedaan dan gewoon zijn recht opgeëist - en gekregen. Geen ouder zal het hem misgunnen.