Mondigheid

De opstand van de bange burgers

Door Max van Weezel, in VN 6 november 1999

De bewonersvergaderingen en petities zijn terug van weggeweest. En hoe!

Het is nog niet eens zo lang geleden dat de generatie van de babyboomers hardop droomde van de mondige burger. Een nobel mens die het gezag van de regenten niet langer duidde en niets dan goeds met de wereld voorhad. Geef de gewone burger inspraak en idealen als vrijheid, gelijkheid en broederschap (later nog aangevuld met zusterschap) liggen binnen handbereik, was de gedachte. Natuurlijk kwam er weinig van terecht. Een paar zomers lang werden plenaire bewonersvergaderingen en bijeenkomsten van buurtcomités druk bezocht, om nog maar niet te spreken de ellenlange vergadersessies die op de universiteiten de plaats van het onderwijs hadden ingenomen.

Toen sloegen de autoriteiten terug. De inspraakambtenaar werd uitgevonden die de brede maatschappelijke discussie over de eerstvolgende initiatiefwet of planologische kernbeslissing vakkundig begeleidde. De rebelse beweging van de jaren zestig werd ingekapseld. Gekanaliseerd.

Daarna volgden drie sombere decennia waarin de politieke en bestuurlijke elite van Nederland steen en been klaagde over de apathie van de burgers die niet meer warmliepen voor inspraak en medezeggenschap en waren vervreemd van de democratie. Raar toch. En nu is hij plotseling weer terug: de mondige burger. Maar in een andere gedaante dan toen.

Het spook van de opstandigheid waart opnieuw rond Van Sas van Gent tot Winschoten, van Den Oever tot Simpelveld word en weer bewonersvergaderingen gehouden. Er worden petities aan minister Korthals van Justitie opgesteld. Alleen het eisenpakket is veranderd. Dat is - laten we zeggen - wat minder humanistisch dan destijds. Rijke inwoners van Vught kopen een leegstaand hospitaal op om te voorkomen dar er een asielzoekerscentrum wordt gevestigd. De boze burgers van Kollum geven de asielzoekers de schuld van de moord op Marianne Vaastra, ook al vindt de politie het bewijs daarvoor niet geleverd. In Elst moet de burgemeester de verontruste bevolking beloven dat, als er asielzoekers komen, ze na halftwaalf 's avonds van de straat zullen worden gehouden (alsof er in Elst tegen die tijd net zo veel spannends valt te beleven als op het Leidseplein of de Zeedijk).

Na de vluchtelingen zijn nu de pedofielen her doelwit. In het oosten van het land worden hun foto's, adressen en namen op het internet gezet - de elektronische variant op de goede oude middeleeuwse schandpaal. Elders worden ze uit de buurten geweerd waar kinderrijke gezinnen hun doorzonwoningen met auto voor de deur hebben betrokken. Minister Korthals, die tot nu toe liberaal genoeg was om niet klakkeloos de vox populi te volgen, is overstag. Zedendelinquenten die in aanmerking kom voor proefverlof mogen de TBS-kliniek voortaan alleen nog verlaten nadat ze een DNA-proef hebben ondergaan. Het voorstel van CDA en VVD, om hen aan chemische castratie te onderwerpen is voor hen ook niet langer taboe. Van politieke partijen wil vooral het CDA liefst nog verder gaan. Weer zedendelinquenten en pedofielen die wel eens tot herhaling van hun daden zouden kunnen overgaan blijvend uit de maatschappij, stelde kindervriend Jaap de Hoop Scheffer bij de algemene beschouwingen voor. Wat er dan precies met hen gedaan moet worden (strafkamp Vlagtwedde, permanente verbanning naar een Waddeneiland?) zei hij er niet bij.

Maar de tijd dat de politiek zich ook nog bekommerde om zaken als de privacy van de verdachte lijkt ver achter ons te liggen. Natuurlijk: niemand vindt het leuk als enge mannen met hun vingers aan zijn kinderen zitten. Maar er wordt tegenwoordig wel een erg makkelijk verband gelegd tussen asielzoekers en criminelen, pedofielen en delinquenten

Hoera! De mondige burger doet weer van zich spreken. De politiek luistert dit keer en wringt zich in alle bochten om het ene na het andere draconische voorstel te bedenken. Dat allemaal om de verontruste bevolking niet van zich te vervreemden. Maar wat snak ik naar de politicus die de vox populi tegen durft te spreken.