[Terug naar Bronnen - Moslima's] 

Citaten uit

Harten, Pim van, Hoofddoek mag, net als spijkerbroek; NRC, 2001-apr-01

Het hoofddoekje is net zo min uit de tijd als het koningshuis. Beide symbolen veranderen mee met de moderniserende samenleving. Progressief Nederland zou zo liberaal moeten zijn om hier oog voor te hebben. Een nieuwe Oranjetraditie met een allochtone koningin Máxima kan bij de inburgering van nieuwe Nederlanders behulpzaam zijn.

 Het koningshuis heeft een conservatieve symboolfunctie in deze zich immer moderniserende samenleving. Terwijl columnisten en professoren zich dezer dagen buigen over het 'nieuwe conservatisme' en wijzen op 'het opnieuw uitvinden van traditie, was de kroonprins hen ruimschoots voor. Terecht sprak hij vorig jaar van een zich voortdurende moderniserende monarchie. [...]

Iets dergelijks is aan de hand met een ander conservatief symbool in onze samenleving, dat nauwelijks onze aandacht krijgt: de islamitische hoofddoek van onze vrouwelijke islamitische medeburgers. De hoofddoek is, net als het koningshuis, geen oerconservatief gegeven, maar een zich telkens opnieuw uitvindend symbool voor een grote, en zeer zichtbare, minderheid der Nederlanders. Maar de ene conservatieve uiting kan niet op evenveel sympathie rekenen als de andere. Wanneer Máxima zich bedekt kleedt in het bijzijn van de stijve koninklijke familie, vinden wij dit vanzelfsprekend. Een zelfde soort bedekking uit respect voor de sociale codes van een andere familie, in de vorm van een islamitische sluier, oogst echter andere reacties.

Groot is het onbegrip voor de hoofddoek, en klein het inzicht in de betekenis(sen) die deze kan hebben. Maar al te makkelijk, en ten onrechte, nemen autochtone Nederlanders het woord 'fundamentalisme' en 'vrouwenonderdrukking' in de mond, zoals recentelijk Cisca Dresselhuys, hoofdredacteur van het feministische maandblad Opzij.

'Fundamentalisme' is een term die ongeveer dezelfde morele lading heeft als dat andere 'f-woord': fascisme. Om dit misverstand te verklaren, moeten zowel de islam in Nederland, als de Nederlandse reactie op de islam bekeken worden. 

Omdat de gemeenschappen waarin moslims leven, in Nederland en in het land van herkomst reeds een langdurige periode van permanente crisis en verbrokkeling doormaken, heeft de islam derhalve veel verbrokkelde betekenissen. 'Islamitisch fundamentalisme' bestaat, onder meer, uit een poging de betekenis wederom te monopoliseren. 'Fundamentalisten' zien zich als de enige echte moslims, dragen het van oorsprong Westerse predikaat 'fundamentalist' dan ook met trots uit, en zijn meer gepreoccupeerd met andere moslims dan met buitenstaanders. Zo bestrijdt fundamentalisme de diversiteit van islamitische interpretaties, en bestrijden onder zijn vlag moslims vooral andere moslims.

Dit zelfbeeld van enkelen wordt echter niet ondersteund door de sterk afwijkende meningen van het overgrote deel der moslims, in Nederland én in het Midden-Oosten. Vreemd genoeg worden de fundamentalisten wel geloofd en als woordvoerders van de islam geaccepteerd door Westerse 'waarnemers'. Ondertussen vallen islamitische opvattingen, net als de Midden-Oosterse samenlevingen zelf, in werkelijkheid steeds meer stukjes uiteen. Ironisch genoeg is de verbrokkeling van de betekenissen die verschillende moslims aan islam toekennen zowel de oorzaak van het ontstaan van islamitische fundamentalisme, als de oorzaak van haar falen.

Tussen Europese islam en de islam in het land van herkom~t bestaantwee belangrijke verschillen. Ten eerste leidt de confrontatie van de islam met de dynamiek van de Westerse samenleving en haar dominante, veelal seculiere waarden, tot een nog grotere verbrokkeling van islamitische betekenissen hier dan bijvoorbeeld in Marokko zelf, waar de invloed van het Westen soms ver weg is. Het belangrijkste verschil is echter dat moslims in het Westen de mogelijkheid hebben op te gaan in de Westerse samenleving, en zo afstand kunnen nemen van de islam die zij kennen. [...]

Fundamentalisme is, in de woorden van een vooraanstaande deskundige, de gefrustreerde reactie van hen "die het vliegtuig naar de moderniteit wilden nemen, maar niet mee mochten". Zo raakte men opgesloten in de stagnerende wereld van het Midden-Oosten en raakte men met elkaar in gevecht om de betekenis van islam.

Dit verklaart waarom het islamitisch fundamentalisme de migrantengemeenschappen van Europa heeft overgeslagen. Ook de Binnenlandse Veiligheidsdienst en de liberaal Frits Bolkestein, die zich in zijn Haagse tijd bezorgd over de islam in Nederland boog, stelden vast dat fundamentalistische interpretaties geen wortel schieten in de polder. Moslims konden hier altijd vrij vergelijken, en desgewenst buiten de islam over hun islam nadenken. Vervolgens konden zij hun eigen, nieuwe islam in vrijheid praktiseren.

Het is in deze nieuwe islam dat de hoofddoek van de nieuwe vrouwelijke Nederlanders een geheel nieuwe, verschillende en ook emanciperende betekenis draagt.

[Terug naar Bronnen - Moslima's]