Citaten uit

De wetenschap is goed in ingewikkelde rekenmodellen maar raakt in het gedrang door gepolder over kokkelvisserij

Maarten Huygen

Het rapport over de schelpdiervisserij ziet er vooral leuk uit. Maar is het ook wetenschappelijk, vraagt Maarten Huygen zich af.

[...] Nadat een publieke versie en een persbericht van zijn [= Dr Bruno Ens] rapport waren uitgekomen, werd hij ongemakkelijk en nam hij er toch weer enige afstand van. De schelpdiervisserij had toch grotere schade aangebracht dan werd voorgesteld. Dat heb je nou altijd met beleidsonderzoek. Er worden meer conclusies uit getrokken dan je zelf als wetenschapper voor je rekening zou willen nemen.

Het beleidsonderzoek van Ens beoogde iets waar de wetenschap niet voor is bedoeld, namelijk het verzoenen van tegenstrijdige standpunten: tegelijk de Waddenzeebodem kaalschrapen en de Waddenzeebodem behouden. Tegelijk het voornaamste voedsel voor de eidereenden weghalen en de eidereenden sparen.

[...]

De eerste jubelende zin van het persbericht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over het rapport was dan ook geen verrassing: ,,De evaluatie van het schepdiervisserijbeleid toont niet zonder meer aan dat kokkelvisserij op de Waddenzee moet verdwijnen.'' `Verduurzaming' is nodig. Een mandaat dus om door te polderen.

Verzoening is een typisch Nederlandse opvatting van beleidsonderzoek. Maar de wetenschap is er helemaal niet voor de verzoening en neemt ook geen besluiten. Het is ook geen kwestie van de meeste stemmen gelden. Uit de onderlinge strijd van argumenten moet de beste winnen.

 In een overvolle, benauwde collegezaal in Groningen verdedigde Ens eergisteren zijn rapport [...]

Aan het einde van de dag zag ik een staatje van dr. J. van der Meer van het Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee, dat niet aan het polderonderzoek had meegedaan. Hij had een politiek incorrecte stelling: er is de laatste jaren te weinig voorraad schelpdieren voor de vogels op de Waddenzee. In een staatje zag ik de beschikbare voorraden schelpdieren onder de behoefte van de vogels duiken. De conclusie - dus geen schelpdiervisserij - trok hij wijselijk niet, want die stap moeten politici durven te zetten, niet de wetenschappers.

[...]

Hoe gaat het er nu aan toe? Nog steeds is er van het schelpdieronderzoek geen wetenschappelijk eindrapport met noten, verwijzingen en discussies. Maar er is wel al een publieke samenvatting op glanspapier met grote kleurenfoto's van gelukkige vogels, nijvere kokkelbaggeraars en de schelpdieren zelf. [...]

De publieke versie van het rapport over de schelpdiervisserij werd gecomprimeerd in een persbericht, waarvan nieuwsuittreksels in krantenberichten verschenen die tot de kern werden teruggebracht in krantenkoppen en nieuwsaankondigingen. Verwarring ontstond. Ambtenaren en politici haalden hun favoriete onderdeeltje eruit en voor je het weet gaat de minister een besluit nemen om ,,op wetenschappelijke gronden'' onder nieuw geformuleerde voorwaarden door te gaan met de schelpdiervisserij.

[...]

Maar de wetenschap presenteert slechts enkele feiten en veel onzekerheden. Uit de discussie wordt me snel duidelijk dat de ecologische wetenschap bestaat uit ingewikkelde rekenmodellen die flinterdunne onderlinge verbanden aantonen. Veel onbekende factoren worden voor het gemak als vaststaande vooronderstellingen aangenomen. De werkelijkheid bestaat uit snelle getijden, veranderende zandbanken, storm, verwarming, ijsgang en algengroei. Voor betrouwbaarder langetermijnonderzoek is tijd en geld nodig.

De onderzoekers van Alterra kregen tot hun spijt geen geld voor juristen die konden uitvinden of de schelpdiervisserij voldoet aan de Europese habitat-richtlijn voor de Waddenzee. Een grote omissie, want nu gaat het Europese Hof beslissen of de schelpdiervissers mogen doorgaan. De voorlopige conclusie van de Advocaat Generaal voorspelt niet veel goeds voor de schelpdiervisserij. Dan is al het wetenschappelijke gepolder voor niks geweest.